Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 5, 3 February 1900 — Page 6

Page PDF (752.08 KB)

This text was transcribed by:  Gail Murakami
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 3, 1900

           

            HE LETA MAI AMERIKA MAI

            (Na ka Hon. R.W. Wilikoki)

            Ke hoopuka aku nei makou i keia leta malalo iho nei mai ko lakou hoaloha oiaio mai, ka inea puka aku nei iwaho mai o kakou aku nei, a e hoao ikaika la e @ana elike me ka hiki iaia a me kona kokoolua ke hana no ka pono o ka lahui Hawaii holookoa, oiai laua ma Wasinetona i keia mau la a ka Ahaolelo Lahui o Amerika e noho mai la no ka noonoo ana i ka mea pili ia Hawaii nei, penei:

            Wasinetona D.C. Jan. 18, 1900 KE ALOHA AINA,

            Aloha Nui:-

            Ua ike iho la no paha oukou i ko m ua hiki ana mai i Wasinetona nei, ma ka nupepa “Post”Nu Ioka aku nei maua a hoi mai nei.   I holo aku nei maua i mau ipukukui uwila no ka hookele ana i mua o ke anaina, me ka haiolelopu ina kii he 400 a oi no Hawaii, e pili ana ina Alii, na makaainana, ka aina me kona mau awawa uliuli, na kualono ae ne kuahiwi, ka Pele, a pela aku; pela me na kii e pili ana i na mea kalaiaina no ka hookaiuli ia ana o ke Aupuni Moi of Hawaii e na koa o ka mokukaua Bosetona,” a me ka pahuolelo (phonograph) e kuu pau ana i na leo mele me na kanikau o na alii.

            Ke kaia nei maua o ka hiki mai, alaiia, hoomaka koke ka haiolelo no Hawaii me keia mau kii a me na leo mele o na Hawaii iloko o ka pahuolelo.   O keia ka mea nana e hooku mai i ka Amerika a noonoo pono iho i ke karaima a Amerika i hana ai ina Hawaii.

            Eia ia nei i keia wa na Senate me ko lakou ohana, pela pu me na Hoa o ka Hale Makaainana me ko lakou mau ohana.   E lohe pu ana na pepeiao me ka ike pu o na maka i na kii o na hana haraima a Amerika i hookahuli @ ia kakou me ka hao wale ana i ke Kuokoa o ko kakou aina. 

            Ke hui a launa nei maua me na Senate o na aoao kalaiaina Repubalika me Demokarata, pela no hoi me ko ka Hale o na Makaainana.  He kakaikahi ko kakou mau hoaloha iwaena o na Senate Repubalika.   Aia no ke kakou mau hoaloha iwaena o na Demokarata.

            Ma ko olelo mai a kekahi mau hoaloha e holo ana no paha ka Bila Kanawai Hawaii a Senatos Collum i ka Hale o na Senate, aka, he kanaloa ka holo i ka Hale o na Lona Makaainana, aka, e hoao ana no ko kakaou mau hoaaloha Senate e kue.   Ke hana mau nei o Hartwell, Kamika a me Limaikaika ma ka aoao o Dole ma.   He nui ka lakou mau dala e la nei.   O ka panee loa o keia bila i keia Kau ko kakou lanakila nui, a e hiki ai no ke olelo ae, e hoi hou ana ko kakou “Kuokoa.”

            O ke dala oia no ka mea ikaika loa ma Wasinetona nei.   Aohe nana o ko anei poe i ka pono maoli.   E hana mai no ka lahui ma ko Iakou aoao ma ke kokua ana mai i kahi kuleana e hiki ai ka noho ana ae o keia wahi, a i kumu hoi e ikaika aku ai ka hana ana, o lilo auanei ko kakou luhi me ke ahonui ana i mea ole.   Hookahi no leo o “KE ALOHA AINA,” ua hookoia.

            Ke hooikaika nei o Bryant me ka lahui, o ka make o keia Bila ko ka lahui lanakila.   E hoomau no ka lahui i ke kulana mau.  Aia a maopopo i ka lahui Amerika ko lakou hewa, alaila, na lakou ponoi e hoouna mai na palapala hoopii e koi ana e holoi o Amerika i kana hana hewa, ke ala mai nei ka Labor Union ka hui o na limahana nona na lala he 2,000,000 a puni o Amerika nei. 

            Me ke aloha nui, R.W. WILIKOKI

 

NA HUNAHUNA HUIKAU O NA AINA E

            Aia na nupepa Geremania ke manao la aia na Beritania iloko o ke kulana kupilikii.

            Ua holopono na lele kaua ana a na Mekiko maluna o na Ilikini Yaqui.

            Aia na Demokarata maloko o ka Ahaolelo ke kokua nui la uo ke kuokoa o Pilipine.

            Aia na pake powa ke hooweliweli la i na hui o Canton i na ao le e aku ia mai ana lakou.

            O Spion Kop i lawe ia ae la e na Beritania, he puu ia he 8 mile mawaho mai o ke kahua paa o na Boa, kahi a kona ikaika i hoakoakoa la ia.   Nolaila, he hookahe koko weliweli hou no ke malama ia aku ana mawaena o na aoao elua ma keia mua aku.

            He keiki a ka nona na makahiki he 3 wale no, no Fort Johns, Oregona, na pii aku oia no luna o ke kaa ahi a wehe ae la i ke ki hoonolo, ua holo aku ua kaa ahi nei me ka mama o 20 mile i ka hora me kona kau pu maluna a hiki i ka wa kokoke aku ai i ka hopena o ka laina, ua ku iho la ke kaa mamuli o ka pau ana o ka mahu.   

 

HOOLAHA HOOPAU PUKA

            Mamuli o ka Pauahi nui o ka la 20 o Ianuari, 1900, ua hooholo ka Papa Alakai o ka Hui, e hoopau i ka “Mahele Puka” i hooholo ai e ka Papa e mahele ia ma ka la 15 o Feberuari, 1900.

ENOCH JOHNSON, Kakauolelo Hui Hawaii Kuai Aina.  Honolulu, Ian. 27, 1900

 

KE KAUA MA AFERIKA HEMA

____

AIA NA BERITANIA KE NEE LA ME KA WIWO OLE

            Ekolu Manawa o Kenerala Bala a me Warren i Hookuemi Hope ia ai.

            Maluna mai la o ka mokuahi Kina i loaa mai ai ia makou na nuhou makamaka loa o na aina mamao, a no ka pomaikai o ko makou mau makamaka heluhelu ke hoopuka aku nei makou me ka awiwi nui, penei:

            Spearman’s Farm, Natal, Ian. 18.   O ka puali o Kenerala Lyttleton me kekahi puali pukaa, ua hoea aku lakou ma kela aoao o ka muliwai Tugela ma Potgieter, ma ka Palua, Ianuari 16.   ua pii ae ka wai o ka muliwai a hiki i ko lakou mau umauma.   Ua ki mai na Boa no elua manawa a emi hope aku la no ko lakou auwaha.   Ua hoomau aku na Beritania i ka nee ana i mua a hiki i ka hoea ana i ka piko o na kiekiena, a malaila i hoomaha ai lakou i ka hora 6:30.

            NEE O KENERALA WARREN IMUA.

            Ladana, Ian. 21 Ua hoopuka ae ke keena kaua mamua koke iho o ke aumoe i keia mau hoike mai a Kenarala Bula mai, mai ke kahua hoolulu mai o Spearman’s Camp, no ke ahiahi o ka la 20 o Ianuari, e olelo ana:

            O Kenerala Clery me kekahi hapa o na puali o Kenerala Warren, ua hakaka ia e lakou mai ka hora 6 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 7 o ke ahiahi.   Ma ka hoohana ana i ia pukuniahi, ua lawe pio ae oia i na pau no eko la mile.

            UMI HORA ILOKO O KA HAHANA.

            Ladana, Ian. 21, hora 10:20 p.m.   Mahope o umi hora o ka hakaka ikaika ana ua nee mua aku la na Kenerala Harts a me Clery no 1000 i-a.   Ua hoomau mai na Boa i ke ki ana i ka po, aka, aole nae i panai aku na Beritania.  

            I keia kakahiaka na hoomau mai na Boa i na kipoka hahana ana.   Ua ku aku na Beritania ma ka aoao o ka lakou mau pu i hoaumoe pu ai a hoomau aku la i na kue ikaika ana.   ua ki ia aku na poka pahu iloko o ka auwaha o na enemi.

            Ladana, Ian. 23.   Ua hoopuka ae ka Daily Mail, i keia mau lono malalo iho i loaa mai Spearman’s Camp mai no ka La Pule. 

            Ua hoomau ia ka hakaka ana i keia ia holookoa.   Ua hoomau hou ia mai ka hakaka ana i keia kakahiaka, a na komo nei na puali a pau iloko oia kaua ana.   Ua loaa aku ia makou e paa ana na.  Boa i na puu a pau, a he ikaika loa ko lakou kulana.

            I keia la o na Boa i hooauhee ia mailoko aku o na auwaha ma ka la inehinei, ua pee ae lakou mahope o na puu pohaku.   Ua hoomaka koke ia ke kipaku ana aku ia lakou i keia kakahiaka me ka puuwai hauoli.   He nui na kipu i hana i a ua ulolohi ko makou nee ana imua, aka, ua hoomau aku no nae na Beritania i ke kue ana, me ka emi hope aku o na enemi no kekahi kiekie na okoa aku.   Ua lawe ae makou ia kulana a hoomau hou aku la i ka hakaka.

 

HE 30,000 I HOOKUEMI HOPE IA.

            Ladana, Ian. 24.   Ua loaa mai nei he hoike mai Pretoria mai, e olelo ana, ua malamaia he kaua hahana no kanaono hora.   Ua hoao na Beritania e hoopakele ia Ladysmith ma ka Poaono nei.   He 30,000 kanaka malalo o Kenerala Bula a me Warren i hoauhee ia no ekolu manawa me ka nui o na poino.   He kanaha pukuniahi i komo ma ua kipoka weliweli ana.

            Ladana, Ian 24. hora 2:15.  Ua loaa mai nei he hoike mai ia Kenerala Bula mai.   Aia no o Warren ke paa la i kona kulana i nee mua aku ai i na la he elua i hala ae nei.   Mamua ona ma kahi he 1400 i-a ke kulana o na enemi, ma ke komohana o Spion Kop.  He kiekie ae kona kulana i ko Warren, nolaila, ua hiki ole ke ike ia aku na mea oloko.   Ma ke kahua malaelae wale no e hiki ai ke nee imua, a o na puu e paa ia nei e Warren, he nihinihi loa e hiki ole ai i na pukuniahi ke kau ia maluna o lakou.  Aka, aia no na pukaa ke kipoka nei i ke kulana o na enemi ma ke kahua malalo iho o na puali helewawae.  

AOLE NO I LOAA O AGUINALDO

            Manila, Ian. 23.   He elua mau puali o ka regimana 46, malalo o Mekia Johnson a me ekolu puali o ka regimana 38, malalo o Mekia Muir, i hoauhee aku he 800 kipi ma Taal, apana o Batangas, ma ka Poanono me ka lawe ae i ke taona.  

            Ua kipoka pu aku ka mokukaua Marietta ia wahi.   He eha mau pukuniahi a na kipi, he elua oia i hopu pio ia.   Elua Amerika i hoeha ia, a he umi mau kino make o na Pilipine i loaa aku maluna o ke kahua kana.

            Ua hoikeia mai la, aia he puali nui o ua kipi e noho la maloko o na auwaha ma kahi koloko i Santa Cruz, Laguna de Ray, Ala o Sohwan ke lawe la i kona mau pualikoa no ia wahi, o kona eleu hema aia na ke taona o ke kaikuono, he mau mile kakaikahi ma ka hikini o Calmbra, ma ka aoao akau kona maa puali kaua lio, ma kahi kokoke i Tabayas.  

            Aole he mau mea i lohe ia no Aguinaldo, aka, aia no nae na Amerika ke huli hoomau la nona.

KA MOI HOU O KINA

 

            Shanghai, Ian. 25.   Ua hoopuka ae ka nupepa North China Daily he kuahaua i kakauinoa ia o ka Empera Kuang Su, e hookohu ana ia Put Sing, he keiki alii no na makahiki he eiwa no ka lawe ana ae i ke kulana Emepera ma kona wahi.   E pii ae ana ka Emepera hou ma ia kulana ma ka la 31 o Ianuari.

           

KA HEHUNA KANAKA OU

            Ua hoike ae ke komite malama Ola i ka huina lahui e noho nei maloko o ka apana o Honolulu nei, i waiho ia aku e na luna na nana e komo nei maloko o na kau hale iloko hoi o na apana i mahelehele liilii ia he 39, e hoomaka ana mai Moanalua a hoea loa aku i Maunalua; he 34,589 Ma o ka pakui ana aku i na poe e hoomalu ia nei ma Kakaako, a me Kalihi, a maluna o na moku e hiki aku ana no ka nui o na kanaka e noho nei maloko or keia apana o Honolulu nei i ka 44,252.   Maloko o keia huina ua hoomaopopo ia na lahui like ole penei:

            Hawaii..........................12820

            Pake..............................10741

            Iapana........................... 7298

            Pukiki............................ 5,466

            Na Lahui E.................... 7,927

                                                ________

            Huina                          44,252

O ka helu kanaka o ka 1896, e hoike ana ia he 28,920 kanaka ka nui e noho ana maloko o keia apana o Honolulu, ua hoohikilele ia nae nae na poe o ke kulanakauhale nei i ka ike ana iho i keia huina lahuikanaka e pii awiwi nei.   Aka, mamuli no paha ia o ka nui o na poe maliliiui komo hou mai, a me na poe hoi o na mokupuni e ae e paa ia nei maanei.  

 

NA LAKO GULA HOU LOA

            I hoea mai nei maluna o na mo kuahi mai Kapalakiko mai.  

            Ma ko’u Halekuai malaila e nana ia ai na Pine, Komo, Kupee Lima, Uwati, a pela aku.

            H.C. Biart.

            Alanui Papu, Helu 4041

OLELO HOOLAHA

 

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, i waiho mai i na Umeke laau no ka hoohinahina ana e kii mai maloko o na la he 15.   Ke hala keia mau la i hoikeia ae la, e hoolilo aku no ae i keia mau Umeke i aku ia ai ko’u poho a me ko’u luhi o ka hana ana ia lakou.   Nolaila, e hoolohe i keia o nele manei.

            Owau no me ka oiaio, JOHN MALA@Y.

            Honolulu, Nov. 18, 1899.