Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 8, 24 February 1900 — Page 5

Page PDF (807.36 KB)

This text was transcribed by:  Paul Davis
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POANO FEBERUARI 24, 1900.                   5

 

AOLE O DOLE KE KIAAINA

 

KA HOIKE A KE KEIKIALII KAWANANAKOA.

            Me ke Kukai Kamailio ana me Kekahi mea Kakau o ka Nupepa Avalataisa.

(Mai ka Avalataisa mai o Feb. 19.)

            O ke keikialii Kawananakoa i huli hoi mai la mai kana huakai aku nei eono mahina i Amerika Huipuia ma ka Nippon Maru, ua launa kamailio ae oia ma ka auina la onehinei ma kahi o Mr. J. A. Cummins, ma ke alanui Moi, me kekahi mea kakau o ka nupepa Avalataisa.

            I waena ke Keikialii o kona mau hoaloha i hauoli ai no ka ike hou ana iaia i ka home nei, a e hooauoli ia ana oia me na mele Hawaii a me na hoonanea e ae. A no kekahi manawa kona luana ana pela mamua o ka loaa ana i ka mea kakau he hoolohe ia mai, no ka mea, o na hookipa pumehana ana a ka haku hale Cummins, e hoomau ana ia i na poe a pau ma ka hoohiaiaai ana me na ono i hoomakaukau ia no ka puu moni ai.

            I ka pau ana o ka ke Keikialii David paina ana, a e hoonanea ana hoi me na mea a pau i ka@lawe mikioi ana a na wawae hula, oia kona wa i haawi mai ai he launa kamailio ana me ka mea kakau.

            "Aole o'u maopopo ua hiki ia'u ke kamailio mui aku no na hana ma Wasinetona e pili ana no Hawaii, aole no hoi i hoike ae o Messrs Parker a me Gear no ka hoolaha ana aku, aka ke hoao nei no nae au e kokua ia oe. Ua maopopo ia'u o na hana, aia ia ke nee mua la i keia wa e ike me ka hiki ia lakou ke nee aku, a o na hoaloha o Hawaii ma Wasinetona, aia lakou ke nana ia ma na ano a pau i aupuni kupno no keia mau mokupuni. He manao ko'u o ka manao o na kanaka Hawaii, aia ia ke hoomaopopo pono ia la, ke hooia nei au e loaa ana ia lakou na kanawai a lakou e upu nei a ke manaoio nei o na mea e pili ana no Hawaii no keia mua aku ua maopopo loa, i ka wa e hoea mai ai o ke aupuni teritori.

            Ua maopopo no ia oe ua hele aku au i Wasinetona me ke ano pilikino, aka, aole nae ia he mea e keakea mai ana ia'u ma ka hana ana i na mea e pomaikai ai ko'u aina. Ua ike au ia Peresidena Makinile, a ua hoomaopopo au he hoaloha maikai oia oia no Hawaii.

            Aole nae au i lohe mai iaia mai no ka mea e pili ana i ke kiaaina. Ua launa aku au me na Senate a me na Lunamakaainana lehulehu a he ku hohonu na manao iloko o lakou no keia mau mokupuni.

            Ua ikeia mai o Kenerala Hakawela ma ke kapitala he kanaka paipai bila kanawai no Dole. O na "poe hana kanawi," he poe kanaka akamai, aole hoi lakou e alakai hewa ma ka aoao hookahi e waiho aku ana i ko lakou mau manao. Ua ake loa o Hakawela e hoi mai ua lawa aku la oia. Ua maopopoia Hakawela, aole e hele pololei ana na nana e like me kana i manao ai pela lakou e hele ai, a ke kaumaha loa la kona manao no kona hele ana aku nei i Wasinetona.

            Maanei i hoea mai ai o Mr. Geo. Gear, kekahi o na malihini a Mr. Cummins, a koi mai la i ke Keikialii e hele laua i ka holo kaa.

            Pehea ke kulana kiaaina e ke Keikialii David? i ninau aku ai ka mea kakau.

            Ua nana aku la ke Keikialii ia Mr. Gear, a o kekahi i kekahi me ka minoaka ana iho o ke Keikialii a olelo mai la:

            E koho ana no o Peresidena Makinile i kanaka kupono no ia wahi.

            Owai maloko o kou noonoo ana ke kiaaina mua o ke Teritori o ka Paeaina Hawaii?

            O ka Hon Samuel Parker.

            Ua olelo ae o Mr Parker, aole oia e lawe ana i keia kulana ma na ano a pau, wahi a ka mea kakau i panai aku ai.

            Ae, pela io no, aka, o na mea nae a pau a'u i maopopo ai ma Wasinetona, o Parker ke kanaka i waihoia ae ke inoa. O kona ae ana paha a me ka ole ua hiki ole ia ia'u ke olelo ae. Ua ike au aole ona manao no keia alahele, a e hoole ana no oia i keia kulana.

            Ma ia wa ua manao anei oe e koho ia mai ana o Gear i kiaaina?

            Ua hilinai aku la ke poo o ke Keikialii i ke kiaaina i maopopo o keia mua aku me ka olelo mai.

            Ae, o ko'u manao o Mr. Gear ana ia kanaka. Ua hoike oia i kona manao maikai no Hawaii, aia na noonoo o ka pomaikai o ka aina iloko o kona puuwai. O ko'u manao i ka wa e kohoia ai o Parker, a i kona hoole ana ia kulana o Mr. Gear ke kohoia e pono ai.

            Aole anei ou manao malia o koho ia o Dole? i ninau hoomanao aku ai ua wahi mea kakau nei.

            Aole! Aole!! o'u manao pela. Aole au i lohe iki ia mea ma Wasinetona e hiki ai ia'u ke haawi aku i kahua oiaio maluna oia manao, aole no o'u manao o Mr. Dole ana ko kakou kiaaina mua. Aole o Mr. Dole ke kanaka e pomaikai ai keia mau paemoku.

            Ua hana oia no ka pono wale no o kekahi poe. O kona koho ia ana, aole ia e lilo i mea e hooluolu maikai ia ai ka manao o na poe Hawaii, alaila e kau ana ka manao o na aoao like ole, ma ke koho ana i ke kiaaina. Ua maopopo ia'u ua kamaaina pilikino o Mr. Dole me Peresidena Makinele, a he mau hoaloha no hoi kena ma Wasinetona, aka, aole nae ia he mea @i ae o ka maikai no keia aina ma na aina a pau, ke koho ia oia i kiaaina, oiai, ke koi nei na Hawaii o koho ia i kanaka kupono ma ia wahi e nana ana i ka pono o na mea a pau, aole hoi no kekahi poe wale no.

 

E UKU ANA I NA POHO.

            Ma ka halawai ana a ka Aha Kuhina ma ke kakahiaka Poalima nei. Ua hoike ia mai la keia lono telegarapa malalo iho nei ia Peresidena Dole mai ia Kuhina Hay mai o ke aupuni o Amerika Huipuia no ka wehe ana i aha koi e ke aupuni Hawaii, penei:

            Wasinetona, D. C., Feb. 9, 1900

            Peresidena Sanford B Dole,

            Honolulu.

            Ma o ka malama ana a ke Kapena o ka Nippona Maru, uwapo Mokuahi Pakipika Maila, Kapalakiko, Kaleponi.

            Ua apono ka Peresidena ia oe e koho i elima poe no ka hoike oiaio ana mai i na poho i hana ia ma o ka pau ana o Taona Kina i ke ahi ma Honolulu, a e hana lakou i na olelo hooholo no ia mau poho no ka uku ia ana mailoko aku o ka haawina i hana ia e ka Aha Kuka Malu Hawaii i kulike hoi me na kanawai o Hawaii.

            JOHN HAY.

 

            Aia ma ka halekula o Pohukaina ka hale haawi laau hou o ke aupuni, e alawa ae i ka hoolaha e puka aku nei.

            Ua hookuuia na kalekuai e wehe i ko lakou mau puka i na hora a pau o ke kakahiaka, a e paa hoi i ka hora 3 o ka auina la.

            Ua hoike ae ke kalaiwa o ke kaapio helu 4, ua powa ia oia a lawe ia aku la he $10:25 ma ka po Poalua nei, ma ke alanui Puowaina.

            He $100,000 a Peresidena Wood i makemake ai no na lilo o ka hakaka hou ana i ka bubonika, oiai, ua mimina loa ka waihona i hookaawale ia no ia hana.

            Ua lohe ia mai aia o Lahaina ke paniku la i na poe o na apana e ae o Maui i ke komo ana mai iloko ona, kona wale no a loaa na palapala e hoike ana i ko lakou ola kino maikai.

            Ua hoea ae ke Keikialii Kawanakoa ma na alanui o ke kulanakauhale me kona kaa lio ole, e hoohanaia ana e ka uwila. He kaa nani a palanehe keia i oi aku kona holo mamua e ke kaa baikikala.

 

J, M, MONSARRATT

Maunakea.

HE LOIO A LUNA HOOIAIO.

Maloko o na Aha Hookolokolo a pau o Hawaii a me Amerika Huipuia.

            He mau mea hoale aku i na poe wa wai paa.

            Keena Hana: Alanui Kalepa makai iho k@ o ka Hale leta.

 

EIA HOU NO KA BUBONIKA

EKOLU MAU OLA I LILO AKU LA.

            Paa ke Kulanakauhale i ka Hoomau ia - Hookuu ia na Poe Hoomalu o Kalihi.

 

            No umikumamalua la o ka noho hamau ana o ke kulanakauhale nei, me ka lohe ma'i bubonika ole ia, a ua manaoio loa no hoi ko Honolulu nei ua haalele loa mai oia i ka hookahua ana maanei, a ua kokoke loa hoi e pau na la hoomalu a ke aupuni i manao ai e hookau ma keia apana, aka, ma ka Poakahi iho la nae, ke umikumamalua o na la o ka noho maemae ana o keia kulanakauhale, ua hoohikiiele ia ae la na mea a pau i ka hoike hou ana ae o ke Keena o ka Papa Ola. He ekolu mau make oia la i ike ia he bubonika.

            O ka mua he wahine Hawaii nona ka inoa o Maria Kaaihue, he 23 makahiki, e noho ana ma Apua.

            Mawaena o ka hora 2 a me ka hora 1 oia wanaao Poakahi, ua loaa mai la he hoike ia Kauka Peterson o ka Papa Ola no kekahi wahine ma'i e waiho ana makai o Apua, ua hele aku oia e nana pono a ike iho la, he ma'i bubonika kona, nolaila, ua hoonoho koke ia na kiai, me ka hoomalu pu ia o ka hale. A ma ka hora 5 oia wanaao no ua make iho la oia.

            Ma ka nana ia ana o na mea paahana oloko o kona kino ua ike ia iho la, ua piha oia me na anoano o ka bubonika, a lawe koke ia aku la oia e puhi ma Mauliola.

            O ka elua he pake nona ka ino o Ah Chong, e noho ana mawaho o Pawaa, maloko o kekahi halekuai hua ai. Ma ia kakahiaka nui Poakahi no, ua loaa aku la oia ia Kauka Peterson iloko o ke kulana nawaliwali, a ma kana nana ana i ka mea ma'i, aole i pehu kekahi wahi o kona kino, aka, ma kona ana fiva nae e hoike ana ia he 103, mamuli o ka hoohuoi o ke kauka i ke kulana o kona ma'i, ua lawe ia mai la oia no ka haukipila ma Kakaako, a ma ia awakea no ua make iho la oia. Ma nana ana a ke Kauka i na mea o kona kino, ua hoike ae oia he ma'i bubonika no kona kumu i make ai.

            O ka ekolu, he pake nona ka mea o Ah Hung, ua lawe ia aku oia no ka haukipila ia kakahiaka no ma ke ano hoohuoi, aka, ua make no nae oia ma ia auina la, ma ka nana ana a ke kauka aupuni Hoffman, ua hoopuka ae oia, ua loaa no keia pake i ka ma'i bubonika.

            Ma o ka make ana aku la o Ah Hung, he limahana noloko o ka hale lio o ka Hui Kaapio o ka Hotele Hawaii, ua hoomalu ia iho la keia wahi.

            I keia auina la e noonoo ia ai ka hoomalu ana i na halekaa hoolimalima a pau.

            Ma o ka make ana o Mary Kaaihue i keia ma'i weliweli, ua paa kona ohana a me na poe e noho kokoke ana malaila i ka hoomalu ia, me ka lawe ia aku no kahi hoomalu ma Kakaako. A o ka hale ana i waiho ma'i ai a me na hale e pili kokoke ana, @ puhi ia aku ana lakou i ke ahi

            Ma o keia oili hou ana ae la o ka ma'i i hooloihi hoi aku i na la hoomalu no kekahi manawai i maopopo ole.

 

HOOKUU IA MAI LA MAI KALIHI MAI.

            Ma ka La Pule iho la, o ka nui o na poe a pau i hookuu i@ mai kahi hoomalu mai o Kalihi mai na Hawaii, Pake a na Iana@ na he 1850 no ia. Mamua o ko lakou hookuu ia ana mai ua nana mua ia lakou e Kauka Howard a ae ia mai la e puka iwaho.

            O ka mea kupanaha, ua hookuu mai ke aupuni ia lakou e hele auwana ma na alanui me ka maopopo ole o kahi e hoom@@ iho ai i ko lakou mau poo, no ka mea, o ko lakou mau home o na la i hala he mau puu lehu ia @ keia mau la malalo o na hana a ka Papa Ola.

            He ku i ka walohia ka nanai@@ o kekahi poe o lakou e hoao ana e huli i wahi no na kapuai e k@ iho ai me na puolo kaumaha @ auamo hele ana ma na alanui, a ko lakou hoonele ia ana, ua hoi ae la lakou a hoi hou aku la @ ko lakou mau wahi i hele mai.

            A mailoko ae o keia huina @@ hewahewa i hookuu ia mai ai he 1850 he 669 i hoi hou aku no @@ kahua hoomalu ma o ka hoonele ia ana me kahi ele e hoaumoe @ A na ae ia lakou e noho hou ma laila a hiki i ka loaa ana ia lakou he mau home mawaho nei.

 

            He 1,800 ka nui o na poe hoomalu i hookuu ia mai ai ma @@ La Pule nei.

            O na poe makemake aina @ loa e ninau ae ia Straugh, a i ole i ke Keena o KE ALOHA AINA @

            O na poe a pau i lae i ka @ ke hoonanea Ka Lei Momi, ma@ lo o S. P. Kanoa, e kii ae i @ lakou buke ma ke Keena o @ Buletina.

            Aole he nui o na iole ma@@ hoike ia mai nei mai kela @@ hoomake iole i haawi ia ai ma @ kauhale, a ua olelo ia ae ma@@ no ia o ka ikaika ole o ka laau make maloko o keia laau