Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 12, 24 March 1900 — Page 7

Page PDF (646.16 KB)

This text was transcribed by:  Joanne Ha'o
This work is dedicated to:  Joseph Kamae Ha'o (KS1939) & Dora Naumu Ha'o (KS 1940)

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 24, 1900.                      7

 

HE MOOLELO WALOHIA

---:NO:---

ALANADELA

Ka Wahine Hoopahaoaho o ka Aa hu Keokeo.

--- A I OLE ---

Ka Loea Hookani Pila Hapa o ke Kulu Aumoe.

            Luliluli ae la ka poo o kona papa a me na helehelena kaumaha pane mai la.

            E kuu kaikamahine, aole, aole e hiki ia'u ke ae aku i kou manao no ka mea, aole oe he mea okoa mawaho aku nei, o'u, aka, he io, he koko oe i oili kohana mailoko aku o kuu puhaka.  Nolaila, no kii a mai hoao e noi hou ia'u e hooko aku i kekahi mau hana puuwai lokoino maluna ou.

            A maanei i huli ae ai ua Lihano nei a nana aku la maluna o ke ka huna lapaau e haawi la i kona ike a pau no ka hoop@kele ana ae i ke ola o ke aliiwahine opio e waiho la iloko o ke kulana nawaliwali e hakoko ana mawaena o ke ola a me ka make, a no kona akenui loa e lohe i ke kulaua o ka mea poino ua ninau aku la oia i ke kauka lapaau penei.

            E ke kahuna lapaau a'u i hilinai nui ai e hoike mai pehea ke kulana o ke aliiwahine ua loli ae anei ia no ka lanakila a i ole aia no anei oia iloko o ke kulana anoninoni?

            Na keia ninau a ke duke i hoopuiwa ae i ke kahuna lapaau a haliu koke mai la hoi oia im@a o kona haku me na nanaina hauoli a pane mai la.

            E kuu haku maikai ke Duke Li hano, ke ike nei au aia he manao lana no ka palekana o ko kakou aliiwahine, no ka mea, ke ike maopopo nei au, eia ke pii hou mai la ka ikaika pana o kona puuwai.  E hoolana i ka manao no kona palekana.

            I ka hooki ana iho o ka leo hoolana o ua kahuna lapaau i ei, akahi no a ikeia aku ka helehelena hauol e pahola ana maluna o ka opio Walata, aole wale no oia ma ia haawina aka, o na mea no a pau, a maanei i huli hou ae ai ke duke, a haawi aku la i na olelo hoolana i kaua kaikamahine i hoehaehaia no kana mau hana lokoino i hooko aku ai maluna o ka hooilina alii.

             E hoopau i kou mau ehaeha e kuu Magarita, no ka mea, aole i haalele mai ana ka moiwahine Alanadela ia kakou, a o kona pakele ana, o kou palekana ana no ia mai ka make mai.  E kukuli haahaa aku ana au imua o kona alo a uwalo no kona huikala ana mai i kau hana hewa koikoi loa i hookau aku ai maluna ona, nolaila, e holoi i kela mau waimaka a e hoomaina i kou mau noonoo kaumaha.

            A no kekahi mau hora luihi ka noho paa ana o ke kauka lapaau ma ka aoao o ke aliiwahine poino e haawi ana i na lapaau akamai loa ana i kahi e hoihoi hou ia ai o ke ikaika iloko o Alanadela, a he mea oiaio, ua hookoia kana mau upu ana no ka mea, ua pii mahuahua ae la kona ikaika ina wa a pau.  A ike ia aku la kona onioni ana ae no ka wa mua loa.

            Ua lilo keia oni ana ae o ka wahine opio i mea hoohikilele ia ai na mea a pau o loko o ka rumi, oiai, na maka o na mea a pau e ake ana o ka oni ae o kona pauku kino a i ole o ka owaka ae o kona mua lihi lihi, a ua hooko ia mai la keia mau kuko a@a a o na mea a pau, a ma keia wahi i lohe ia aku o Walata i ka hooha ana ae.

            E hoomaikai ia na lani, no ka mea ua hoopakele mai oia i ka mea a kuu puuwai i hoohiki paa ai ma kona wahi e noho ai malaila au a ma kona wahi e make ai malaila au e make ai.

            A ia @a no i kukuli iho ai oia a muki iho la i na papalina o kana aloha me na waimaka o ka hauoli e haloiloi ana maluna o kona mau lihilihi maka.

           

NO KE KANU ANA I NA KINO MAKE.

            Ma ka noho ana o ka halawai a ka Papa Ola, ua lawe ia mai la he olelo hooholo no ke kanu ana i na kino make, penei:

            Mahope aku o ka la 1 o Iulai, 1900, aole e ae ia na kino make e kanuia maloko o eha mile e hoomaka ana mai Kamaki Kuea aku.  Ua komo ma keia olelo hooholo na ilina o Koula, Kawaiahao, Makiki, a pela aku.

            A i hea ihola la ka e kanu ia ai.  O ka manao paha o keia kana pela, e lawe paha iluna o Konahuanui, a i ole, e kiola iloko o ke kai.  Aka, o ka oiaio maoli no nae a lakou nei e makemake nei, o ke puhi no i ke ahi i na kino make a pau ma keia hope aku, elike me na mea a lakou nei i kamailio ai mamua aku nei no ke puhi lehu i na kino make; hakalia ole-a-ike maka ana kakou.  Hauaio ka haole ia Niihau.

            E hoomaka hou ana na kula aupuni ma ka Poakahi ae nei.

            Eia o Hamaku Baraunu ke ao nei i na makai i ke kuikui puupuu ana.

            O ka mokupuni o St. Helena kahi o Kenerala Cronje o na Boa e hoopaa ia aku ai, oia no kahi o Napoliona i hoopaa pioia ai.

            Ua puka hou ae ka puali keaka paele me ka lakou bana a paikau hou ae @a ma na alanui o ke kulanakauhale @ Poha nei.

            Ua @ hoike mai na Ko@ nele e ike ia la @ o ka poe i malama @ o na pahu, ke kuai@ o ke galaui

HE MOOLELO WALOHIA

------- : NO KA : -----

LEDE ELENORA

Ka Ui Nohea i Hookaawale ia mai ke Alo aku o na Makua.

----- : A I OLE : -----

Ka Wahine Opio i Auamo i na Koikoi a Kona Makuakane i Hana ai.

MOKUNA IV.

            E hoike aku i kou mau ehaeha iaia me ka uwalo pu aku iaia e maliu mai i ka olua noi no ke ola o ka olua mea i aloha ai, ke ike nei au he mana kona e hoopalupalu ai kekahi puuwai oolea, a e alakai hoi  i kekahi liona mailoko mai o kona keena paa, wahi a ke kahunapule i hoomau mai ai me ka leo kuoo.

            E ka makua e hoike mai i ka wa hea la oe i manao ai, ua kupono @uaua ke hele akui ka home o ke kia aina?  wahi a Nora i ninau aku.

            E like me ka hikiwawe e loaa ana ia olua.  Oiai, ua hala hope ae la ka hora 7, a he pono loa ia ohia e hiki koke aku ilaila, mamua o ka haalele ana iho o ka wahine opio i ka hale a hele aku i kekahi ana hulahula nui e haawi ia no ko laua hanohano.

            Na keia mau huaolelo a Guderika ke kahunapule i hooki ae i na kukai kamailio ana a me ke ano maka ku ae ia ka wahine 800 i hoop ha ia kona puuwai me na haawina luu luu no kana keiki a pane hope mai la.

            E kuu makua, i keia wa e hele ana au no loko o ka rumi paahao o ka'u keiki aloha no kek i  ana ia Nele, a no ka haawi pu ana aku hoi i ko'u aloha ahiahi nona.  E ka makua maikai no ko'u pono mai hoike aku iaia no kou nele ana.  I@a aole e hiki ia oe ke uumi iho mai ka hoike ana aku i ka mea oiaio, mai hookokoke aku i kona keena a hiki i ka holo ana o na mea a pau.  E hookuu iaia e manaolana no kekahi manawa hou iki aku.  E ka makua mai hookokoke aku ma kona wahi a hiki i kuu huli hoi ana mai.

            Kunou haahaa mai la ke kahunapule a @uana mai la.  E hooko no au e like me kou makemake.

             A mahope o kona haawi ana aku i ke aloha no ke kahunapule a me ka luna paahao ua hoi hou aku la ua Nora nei no ka rumi paahao malalo o ke alakai ana a ke kiai.

            I ka hemo ana ae o ke pani puka o ka rumi paah@o, aia hoi, ua ike aku la ua wahine aoo nei i kaua keiki e noho iluna o kona punee me na helehelena hauoli a ma kona alo e hoolewa ana oia i kana bebe, a e hehe ana hoi kana aka, i ka wa a kona papa e hoolele ae ai iaia.

            Ma kona aoao e noho ana kaua wahine m@ na waimaka o ka ehaeha e huai ma@ mai ana ma k@na mau  o ke galaui lihilihi mai.

            He ku i ka walohia keia mau hiohiona ma ka ike ana a ka wahine aoo e ike nei i na hana a kana keiki e paani nei me kana kamalei opio, i ike ole hoi eia kona papa aloha ua kokoke i ka hopena o kona ola ana, aka, ua moni iho no nae oia i kona mau hanawina ehaeha mai ka hoihuwale ana ae i ke akea e ikeia mai ai e kana keiki.  A me ka hoohakalia ole pane aku la oia i ka wahine opio.

            E Nele e lawe i ka bebe.  Ua hoea mai ke ola.

            Nana koke ae la ke keiki i kona makuahine aloha me ke ano hikilele, a i kona ike ana ae o kona makuahine wale no keia, ua kulou ino la kona poo ilalo a puana ae la.

            Aole o Guderika i hoi mai me ka huikala, ae, ua like no me ka'u i haupu mua ai, aole oia e hoea koke mai ana a hiki i ke aumoe, no ka mea, ua maopopo loa ua piha ke alo o ke kiaaina me na hauoli he lehulehu wale.  Aole anei pela ka oiaio e kuu mama ?

            Ae, e kuu Wile, aia oia ke nolo la maluna o kekahi papaaina ni i.

            Maanei i pane hou aku ai o Nora i ka wahine opio.

            Ano, e Nele e hoomakaukau o ko kaua manawa keia e huii aku ai.

            E hoomanawanui iho a loaa mai ia'u ka huikala ia mai.

            E kuu keiki, k@n Wile aloha, aole paha ia e hoea koke mai ana a hiki ke aumoe loa ana, a e hoomanao iho aole ia he mau hora kupono no na wahine e hele ai maluna o na alanui, a e palekana ana hi i mai na kanaka ona  a me na kanaka ino e mau hele ana o ka po, wahi a Nora i panai aku ai me ka maalea nui me ka ole e ike mai kana keiki @ ona kumu maoli e pupuah@lu nei i ka hoi.

            Ae, ua pono e maina aloha ke hookuu aku nei au ia olua e hoi no ko olua home.

            Lalau mai la ka wahine i ka laua milimili a owili ae la iaia iloko o ke kihei huluhulu, aka, aia no na lima o ka laua lei aloha ke kau mai la no ka puili hou ana mai i kona makuakane.

            E haawi mai ia'u, wahi a Wile i pane aku ai, a apo h@u ak@ la i ke kamaiki, a hoolelele hou ae la iluna a hoopiha ia ae la ua rumi nai ma kona leo akaaka, a iloko keia hio hiona hauoli i maki hope iho ai oia i na papaiina palupalu o k@ua lei.

            I ka Poakahi ae nei i manaoia ai e pau ai ka hoomalu loihi i hookau ia iho maluna o keia kulanakauhale.

            He eiwa ma@ hale i puhi ia ae i ke ahi ma Iwilei, ma ke kakahiaka Poakolu, kahi hoi i loaa ai o Ah J@n a me Se@ Ki@u i ka ma'i bub@nika.

            Ua hoopuka ae la o Pa@ L@a Dole o ka Repubilika he kaa@aoa e hookapu ana i ka hookomo ia @aa mai o na mea ai mai kahi mai a ka ma'i bub@nika i puka ae ai.