Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 17, 28 April 1900 — Page 4

Page PDF (648.48 KB)

This text was transcribed by:  Stephanie Kau
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

Ke Aloha Aina, Poaono, Aperila 28, 1900

 

Ke Aloha Aina

Hookumaia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa n@ ka Lahui Hawaii.

 

            Edward L. Like, Lunahooponopono.  Joseph K. Like.  Luna Hoohana.  Hogan E. Kaluna, Luna Hoopuka  Emma A. Nawahi Puuku o Ke Aloha Aina.

Honolulu….Apr. 28, 1900

 

            He oiaio, he poe kamalii wale no mai ke kapena a na sela o Ke Aloha Aina.  He kanaka makua nae ma ka hana, he oiaio ma ke aloha i ka aina, he kue loa i ka @oohui ia o Hawaii nei me Ameika; o lakou no hoi kekahi i helu pu ia me ka lahui, he poe aloha aina a hiki no i keia ia.

 

            He elua mahele iwaena o ka lahui Hawaii ponoi e ku nei.  O ka mahele napa uuku loa o ka lahui he poe hoohui aina, (na ia poe kakou i ka iho nei i ka pohuehue a hoolana i ka auwae i kahi haiki.)  O ka mahele hapanui loa hoi o ka lahui, he poe aloha aina wale no.  A, aia me lakou na paahana kamalii o Ke Aloha Aina.

            I hui!  I hui!!  I hui!!!!  I ehia hui ka makemake?  Lokahi!  Lokahi!!  Lokahi!!!  Heaha keia pilikia nui, o ka hiki ana mai o ke aumoe?  Owai keia poe i mokuahana?  Owai keia e helelei mai nei a kau liilii, o kohu ka makemake ia ana e hoolokahi?  Ma ka aoao o ka poe aloha aina, ke pane nei makou he oia mau no ke kupaa naue ole.  O ka pua paha o ka mauu e luli ana i ka makani, aka, o ka poe aloha aina aole!  ua like me he aahi ku makani'ia no Puna.  Aohe i loehia ua mokuahana lakou, ua hiolo, ua kau liilii, aka, he oia mau no lakou i ke alo pali.

            O kela nupepa a me keia nupepa i kukulu ia i wahaolelo no ka lehulehu, ua maopopo he aoao k@laiaina ko ia nupepa.  O kana alakai ana, ao ana me ka hooikaika, no ka pono no ia o kona aoao.  E lilo no auanei ia i nupepa ohohia nui ia e kona aoao kalaiaina, pela ao aua no hoi u a nupepa.  Nolaila, he mea hopo ole na makou ka olelo ae; aia no ka paulele me ka hilinai nui o ka poe aloha aina maluna o ka mea nana @ o mau nei i ke@a inoa aala a makamae iwaena o ka hapanui o ka lahui Hawaii, oia no "Ke Aloha Aina." 

            He 45 la mahope iho o ke apono ia ana o ka Nila Hawaii e lilo ai oia he mea mana.

 

E Huli E Kanaka Auwana Nei - Ohea No Ka Ikaika I Lalau Ai.

            E kala kahiko no Ke Aloha Aina, i ao aku ai i ka lahui he mea ino awahia ka hoohui aina, manoanoa a kuapapau nui no hoi ka paakiki o na keiki a kanaka, oi aewana aku nei iloko o ka pono o ka hoohui aina, a ka la nae a ua poai hoohui aina nei i ka mai nei i ka Pohueue maluna iho o lakou, a nana mai nei a eia ka pono a me ke oia i Ke Aloha Aina, oia ka wa a kekahi o na poai nei e kahea mai nei: E kokua!  E kokua!!  E lokahi!  E lokahi!!  Aole a makou ninau ana aku i ke ano o na aoao a lakou i auwana kuhihewa ai?  Oiai, ua ike mua ia no ke ino oia mea he hoohuiaina, a e ku ai ka makaia a na haku hale i ka poe noho hale aku, nolaila, ua hoomanao mai ka hapanui o ka lahui i ka makoku mau ao ana aku o na la i h@la.

            A i keia wa ke lohe ia aku nei na leo walohia mailoko mai o na heana o ka poe i loohia me na poino o ka hoohuiaina, e nonoi mai ana e kokua aku @ lahui Aloha Aina, elike me ke@a kanaka waiwai nui, a Ona Miliona, e nohoi ana ia Lazaro kela kanaka ilihune i ai iho i na mea ai i helelei mailuna iho o ke pakaukau o ke kanaka waiwai, a i keia la, ke nonoi nei ua kanaka waiwai @ ia Lazaro i wahi @ulu wai, e hoomaalili aku ai i kona puu papaala.

            Eia ka ke kanaka ilihune, ma kela ao ua hooluolu ia oe, ma keia ao hoi, owau o kana kai hooluolu ia, pela no ko ka poe Aloha Aina kulana i keia la, i ka 1893, hooluolu ia ka poe hoohui aina, a hoehaeha ia mai ka poe Aloha Aina, a i keia la hoi ke awe mai nei na leo mai na ilina mai o ka poai hoohuiaina.  E kokua!  E kokua!!  Pau makou i ka Ilio hae!!!  Ke kau mai nei na kahoaka no ka loaa aku o ka maha a me ke ola i ka poe Aloha Aina, he hopena no ko ua hana a pau.

            A no makou iho Ke Aloha Aina, a me ko makou lahui, ua hamama ua eleu o ka poe Aloha Aina no na keiki i auwana kuhihewa i ka aoao hoohai aina, e komo ae ai malalo a malu, a e pau ai ka auwa@a ana.  E himeni kakou.

            E huli e kanaka auwana nei, Nohea ka ikaika @ hele i ka po Mahea ke kino e paulele ai, Ke lilo ka uhane a make mau no

            O ka na e mao ana, aka, o ka hoike ana a Ke Aloha Aina i na mea oiaio, aole ia e @ ana i na waikahe he nui e hailuku ana ma o a maanei o na poe hehena.

 

Hooholoia Ka Hapanui o na Hoololiloli Ana

            Ma ka hoea ana mai la a ka mokuahi Moana i keia kakahiaka Poakolu, ua lawe mai ia oia he mau hoike mai Wasinetona mai no ka la 17 o Aperila, e ololo ana:  Mahope o kekahi halawai loihi ana, ua hoea mai la he mau hooholo lokahi ana mawaena o na hoakuka o ke Senate a me ka Hale o na Lunamakaainana no ka Bila Aupuni o Hawaii.  Ua apono aku na hoakuka o ke Senate i ka hana a ka Hale, aka, ua hana ia nae he mau hoololi.  O ke ano maoli o ke kulana aupuni i hooholoia oia no ke ano a ka Hale o na Lanmakaainana i hooholo ai.  O na hoololi ano nui, oia ka hoolako ana i ano hookolokolo apana, aole hoi i aha hookolokolo Amerika, me ka hookaawale ia ana aku o ka ole io hoopanee a ka Hale no ka hookau ana aku i na kanawai kapakai a hiki i ka piha ana hookahi makahiki.  O ka hookapu ana i na hale kuai rama a ka Hale i hooholo ai, ua hoopaa ia ma kekahi ano e waiho ana ma ke koho hou ana.  Ua apono ia ka hoololi a ka Hale no ke kanawai aina, maloko o laila ka hoololi a Newlandr o Nevada, e papa ana i na hui aole e oi aku maluna o 1000 eka aina e paa ia e lakou.  O ke koho ia ana o na Lunakanawai o ka aha kaapuni, oia kekahi kumuhana ano nui i noonooia, a na hooholo lokahi ia e waiho na ka Peresidena e koho mai.

            E hookahua ana keia bila he aupuni paa no na mokupuni, me ke kiaaina, a me kekahi mau luna hooko e ae, i ahaolelo o elua lala me ona mau aha hookolokolo, oia hoi i Aha Hookolokolo Kiekie, Aha Hookolokolo Kaapuui me na aha hookolokolo liilii mai.

            E hoolako ana ka bila e loaa ia Hawaii ona elele maloko o ka Ahaolelo, a e loaa hoi iaia he noho maloko o ka Hale o na Lunamakaainaua me ka mana no ka paio ana, aka, aole nae no ke koho ana.  O ka elele a noho ana maloko o ka Ahaolelo e koho ia oia ma kekahi koho baleta ana ona makaainana.  O na aina lei alii e pili @ no ke aupuni.

            O na Pake maloko o na mokupuni e haawi ia lakou i hookahi makahiki no ka lawe ana i na palapala no ka noho paa ana, a ua holoi loa ia aku ka hooloii a ka Lunamakaaianana De Armon@ o Missouri, e olelo ana o na Pa@e a pau a me ua lahui Asia e ae i hoea mai mahope o ka hoohui ia ana o na paemoku me Amerika H@puia e haalele iho lakou maloko o hookahi makahiki a i ole e kipa ia aku e ke aupuni.  Ua waihoia keia kumuhana mamuli o ka manaoio ia ana e ulu mai he haunaele me iapana i ko Amerika Huipuia wa e kipaku aku ai i na Lapana, oiai, ua loaa ia lakou he kuikahi me Hawaii.

 

E Hoomau I Ke Kupaa no Ke Aloha I Ka Aina.  (Helu 7.)

(Hoomau ia)

(K@ e Mr. Edward Kekoa)

            A o ko'u ieo uwalo mau imua o oukou, mai puni aku i keia mau l@o kuahaua e kono ana e lawe i ka hoohiki kupa Amerika, a pela aku.  E pane aku me ke kupo, hele pela.  A i hoohenehene ia mai me na olelo hailuku mai o ke ano naau awahua o ka inaina, ea, mai nanai aku, aole hoi e hoala aku i na olelo @ookuee, e hamau, a e nana oiuoiu aku.  Ina e pane, e pane me ke kuoo a me ka oiaio, a maluna hoi o keia manao kumu, ke aloha aina oiaio.  A no ke kupaa o na kanaka Hawaii maoli mamuli o ke aloha i ka aina, oia ke kumu i lanakila ele ai na hana pono ole a ka poe kipi.  Pela i p@ana ia ae ai keia wahi olelo e kekahi poe o lakou, (poe kipi).  Hookahi no o makou pilikia, oia hoi, ka hoohiki ole mai o ka lahui Hawaii.  (E nana i ka Nupepa Oiaio, Oct. 12, 1894)

            He ma@ wahi olelo ano nui loa keia, o ko kakou kupaa no ke aloha i ko kakou aina, oia ke kumu o ka lanakila ole o ka poekipi, maluna o ke kumuhana a lakou i hoolala mua ai.  A i ke@ manawa hoi, oia kana hoowalewale nui a Amerika ke hana mai nei, he koho balota akea me ke ana waiwai ole, a me hookahi dala auhau kino.

            Maikai no keia manuu a ke aupuni Amerika o ka manao ana, oia ka mea e puni ai ka lahui Hawaii, e apo aku i kana ma!nu hoowalewale.  E hoomanao iho e kuu lahui, @ia ka makau maloko o keia maunu, oia hoi ka hoohiki aku i ke kumu kauawai Amerika, a e kakoo aku ia mea.  He naaupo ke kanaka ke puni wale aku i keia @ hana a ka aupuni Amerika.

            Ua like no ia me ka i'a naaupo e holo wale ana ma ke kai, i kona wa e ike ai i kekahi mea ia i hoolei ia aku e ke kanaka lawaia holo koke mai la e apo ma me ka noonoo ole, a @ aku i ua mea ai la, aia nae ka makau maloko o ua mea ai la, a o na makau la, oia ka mea o poino ai eia, ma ka lou ana mai i kona waha a paa loa, aole oia o pakele.

            Pela no keia maun@ hoowalewale a Amerika e hana mai @oi ia kakou e kuu lahui aloha.  E