Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 25, 23 June 1900 — Page 2

Page PDF (655.54 KB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Anake Mary Vincent

KE ALOHA AINA

 

4                      KE ALOHA AINA, POAONO, IUNE 23, 1900

 

Ke-Aloha-Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

HOGAN E. KALUNA,

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI,

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HO0NOLULU           IUNE 23, 1900

            HE maikai a ohaoha mau no ke ola o ka Moiwahine Liliuokalani e lualai nei ma Kona home uluwehi ina Wasinetona.

            MA ke ano he wahaolelo makou no ka lahui aloha aina, e kala ia mai makou ma keia hoike ana aku imua o oukou i ka mea oiaio i loaa mai elike me ka makou hoakaka mau ana aku imua o oukou, e hoomanawanui, e kali no a hiki i ka hopena loa o na hana a Amerika no kakou.

            Nolaila, he mea oiaio ua hiki mai la kakou i ka hopena o na mea a pau, a aole o kakou wahi kuhi na hou aku i koe e i ae ai ai pela iho, “aia no i o, wahi a Pahia.” Ua hoi mai ia ko kakou wahi pono i koe a eia no ia ianei ia kakou. Ke lanakila kakou ma ka lokahi ana e palo no ka pahu balota alaila, ola kakou, a ola pu hoi me ke Alii. Mai ae aku e komo mai na aeahaukae palaualelo o waho mai e lawe aku i kahi pono hope loa i koe o ke kanaka Hawaii.

            O KE kukala ia ana o ke Aupuni Teritori Hawaii a Amerika i haawi mai nei no kakou ma ka la 14 iho nei o Iune, e hoomaopopoia oia maoli kaua olelo hooholo hope loa no ka ninau o Hawaii ka mea a kakou i kali loihi ai me ka manao e hana mai ana oia i ko kakou makemake i keia kau, eia nae aole, ma o ae la no ka uwahi me lakou nei, he makole ko onei. Ua akaka no ka hookaha o Amerika ia Hawaii. Nawai auanei keia hoapaapa wale iho no hala ae ana, hala ae ana ua makahiki a hooulu hakaka wale ae nei me Pilipine ma ia wahi i kuleana ai ka pupue ana o ka maiuu o ua Aeko nei iluna o ka Peredaiso nani o ka Pakipika a hoomaha iho. Ua maopopo loa he manao kaili aina ke lapee ana iloko.

            UA kapae loa ia ke ana waiwai. Aole nele i ka pono kono balota ke hookaa mua ole ia ka auhau kino elike me mamua e laa ka hoohiki pau Pele pau Mamo aole e hoala hou ia ke aupuni Moi a pela aku. Eia wale no o ka hoopaa i kou inoa no ke kono balota ana elike me ke ano mau oia hana he koho balota.

            He nui a lehulehu na poe hana aupuni e kali mai nei me na manao hopohopo, ua kokoke mai la ko lakou wa e hoopau ia ae ai mai na oihana a lakou e paa nei i keia mau la, a ke hanuhanu wahi hana mai nei mawaho nei i keia mau la, me ka manaolana i ko lakou wa e kaiehu ia mai ai, ua loaa no ka lakou mau hana mawaho nei.

            He kanakolu mau makai kiai awa i hoopau ia mai ma kekahi la o kela pule aku nei, mamuli o ka nui ole o na hana e lawelawe ia aku ana e ke Keena o ka Oihana Dute Awa ma keia mua aku, no ka mea, ua hookuu laelae ia aku la na opiuma o Kapalakiko e komo mai me ke keakea ole ia. O na Hawaii no ka hapanui i hoopau ia mai, a o ka hapanui hoi o na haole aole i hoopau ia mai, oiai, ua nana mai la no lakou la i na manu hulu like. O keia paha la na pomaikai e loaa mai ana i na Hawaii elike m ka wanana a kekahi poe hoohuiaina i hoike wahahee mai ai i ka lahui.

 

NA ALAKAI O KA LAHUI HAWAII.

            Ma ke kakahiaka Poalua nei i haalele iho ai na alakai o ka lahui, oia ka Elele R. W. Wilikoki, na Peresidena Jas. K. Kauha a me D. Kalauokalani, i ke kulanakauhale nei a kau aku la maluna o ke kaa ahi a holo aku la no ka I’a Hamauleo a hiki loa i Waianae, no ka hoomalamalama ana i ko laila mau kupa no na mea e pili ana i keia kau koho balota ano nui e hookokoke mai nei.

            Ua hoea ka huakai a ua alakai o ka lahui ma Ewa ia kakahiaka no, a ma ka hora 10 a. m. i malama ia ai he halawai makaainana nui. Ua ku aku lakou imua o ka lehulehu i akoakoa ae malaila, oia na kane, wahine a me na opio, a hoike aku la i na hana kupono e lawelawe ai, oia hoi, ka hoala ana i aoao kuokoa no lakou, a e lokahi na mea a pau ma ke kakao ana ia aoao, elike no me ka lakou i haiolelo ai ma ka halawai nui i malama ia ai ma keia kulanakauhale he mau pule i hala ae nei.

            He nui kio lakou ohehia ia e ko laila mau gupa, a mahope o ko lakou hoomaha iki ana malalia, i holo loa aku ai lakou no Waianae.

            Ma ka hora 8 oia ahiahi ua haawi ae la lakou i ka lakou halawai makiaainana maloko o ka halepule o Waianae, iwaena o kekahi anaina kanaka nui i akoakoa aku.

            E hoomau aku ana lakou i ke kaapuni ana i keia mokupuni me ka haawi niau ana i na haiolelo ana ma kela a me keia wahi a lakou e kipa aku ai. O ka makou e kalokalo ae nei i na Mana Lani e hoonolomua ia na hana a na alakai o ka lahui, no ka pomaikai o na poe Hawaii.

 

HALA IA MAKUAHINE HAWAII,

HE ALOHA AINA OIAIO.

            Ma na lono i loaa mai ia makou mai Hilo ae ma ke telepona a hiki i Kona a kau mai la ma ka Mauna Loa. Ua hala aku la ma ke ala hoi ole mai o Mrs. Marvann Kaiuaola, ke kakauolelo o ka Hui Aloha Aina o na Wahine o Hilo Taona, ma ka la 4 o Iune nei, he make hikiwawe i manao mua ole ia pela iho la ka haawina e loaa ana iaia. Aloha no ia makuahine Hawaii i hooikaika pu ai i na hana no ke aloha i ka aina hanau.

            Ua hala oia, aka, o ka hoomahao ana ae no kana mau hana i hana ai, aole loa e poina, ua waiho iho ia mahope nei i keia hoomanao na ka lehulehu o kona mau hoaloha, kona mau hoa luhi, na hoa uhaiaholo o na ia i aui aku la, i hoomanawanui pu ai i ka na me ka la, no ke aloha i kaaina. Ke komo pu aku nei KE ALOHA AINA iloko o ka luuluu no ia koa i hala me ka makena pu aku me kana mau keiki makua ole i haalele iho la mahope nei a me ka lehulehu o kona ohana ponoi e noho ai la i ka lai a Ehu. He kaikamahine hoahanau oia na ka Hon. O. W. Pilipo i hala mua a me ka makou Luna hilinai nui ia D. Kahaleluhi o Honolulu nei. Ua hoi aku la ka lepo i ka lepo, a o ka uhane hoi i ka mea nana oia i hana. Aloha no.

 

NA HALE LETA E PAU ANA.

            He umi mau haleleta mailoko ae o na haleleta he 93 e hoohana ia nei ma keia mau paemoku, e hoopau ia ana, mahalo o ka hooponopono ana a Flint, ka agena i hoouna ia mai la mai Wainetona mai.

            He elua haleleta o ka mokupuni o Oahu nei e hoopau ia ana ma keia mua koke iho, oia ka haleleta ma ka Peninsula, Ewa, a me ka haleleta ma Laie. O ka haleleta ma ka Peninaula, ua manao ia aole he poino o ko laila poe, no ka mea, he kokoke loa ia wahi i ke kulanakau hale nui. No na poe o lLaie e kii mai ana lokou i ka lakou mau leta Kahuku a i ole i Waialua.

            He ehiku poe kau kaa hehiwawae i lawe ia ae no @a halewai no ka loaa ana aku ia Kapena Makai Fox e holo ana me ke kukui ole, ma ka po Poalua nei.

 

KE TELEGARAPA UWEA OLE.

            Ma ka auina la Poaono nei i hoao i ai ke telegarapa uwea ole no ka wa mua loa ma keia mau paemoku, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko, i waena o kekakahi poe maikai i akoakoa ae malaila.

            Iluna o kekahi pakaukau i kukuluia ai ka pahu telegarapa kupanaha me kekahi uwea i hoomoe ia mailaila aku a luna o ka pou hae o ka Hale Mana Hooko.

            O keia no ka ume ana mai no ia i na huaolelo i hoolele ia mai. Kaimuki mai no loko o ka pahu telegarapa. He paha oia ano hookahi kai kukuluia mawaho o Kaimuki.

            I ka makaukau ana o na mea a pau, ua hoomaka ia iho la ka hoohana ana i ua telegarapa nei. Aole he kamailio i hana ia elike me ke telepona, aka, he mau kikeke wale no ko keia elike me ka hoohanaia ana o ke ano o ke telegarapa ana, aka, aia nae iloko oia mau kikeke ana ka huaolelo, e ninau aku ana he poe no anei ko waho o Kaimuki.

            Ua lo ia koke mai ka pane, eia o Mr. Gear maanei, o keia mau olelo ua oili mai ia maluna o kekahi ribine pepa mailoko mai o kekahi holowaa o ka ipu telegarapa, aole ia he mau huaolelo maoli aka, he mau kaha loihi, kaha pokole, a me ke kikokiko, a aia nae iloko o lakou ka olelo.

            Ua malamaia na kukai olelo ana mawaena o na kahua telegarapa elua, a i ka wa e hoouna ia aku ana o ka olelo mai kahi a kahi aoao ma ke kikeke ia ana, e i keia aku ana na olelo o ka uwila e lole ana no loko o kahi e lawe ia aku ai o ka olelo.

            A mahope iho o ka pau ana o ka hoikeike ia ana mai o keia telegarapa kupanaha, ua malama ia he kudala ana i ka mea nana e hoouna mua i ka olelo maluna o ke telegarapa uwea ole ma keia mua iho no na mokupuni mawaho aku nei, i a wa e paa pono ai o ka telegarapa, ua hoomaka ia ke koho ana mai ka $10 a ma ka $30, ua lilo aku la ia P. H. Bunette ka mea koho kiekie.

            He nui no na poe i hoopohihihi ia no keia telegarapa nao hou, no ka lele ana o na huaolelo i ka lewa me ka loaa ole he mau kokua ia lakou elike me ke telepona a me ke telegarapa e hoohaua ia nei he mau uwaa ko laua kokua e hele ai, aka, mahope nae o na hoakaka akahele ana a Boudena, na hoopau ia ae ia na manao kanalua o kekahi poe, aka o kekahi hapa no nae, aole i hoopau ia ko lakou pohihihi.

            He makahiki me ka hapa i hala ae nei ma ke Kowa English ua hoolelela na olelo maloko o kela.