Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 29, 21 July 1900 — Page 6

Page PDF (642.83 KB)

This text was transcribed by:  Danna Lyman
This work is dedicated to:  Kamehameha Class of 1962

KE ALOHA AINA

POANO, IULAI 21, 1900

 

HE MOOLELO WALOHIA

––:NO KA:––

 

L E D E   E L E N O R A

 

Ka Ui Nohea i Hookaawale ia mai ke Alo aku o na Makua.

––:A I OLE:––

 

Ka Wahine Opio i Auamo i na Koikoi a Kona Makuakane i Hana ia.

 

M O K U N A   X.

KA AIHUE IA ANA ELENORA.

 

Me keia manao puuwai eleele kukuni paa ia iloko o ka puuwai o ua Nora nei huli hou ae ai oia a ho aku la no ke kulanakauhale e aihue i ka ui Elenora, ka punahele hookahi i alo o ke kiaaina.  Mahope hoi o kona hele auwana ana maloko o na ululanu no kekahi mau la loihi, e hoolilo ana i na poopoo  pohaku a me na puha laau i home nona.

Aole oia i hele wale aku ma o a maanei, aka, me ka malu a me ka ike ole ia i komo aku ai oia iloko o ka hale o ke kiaaina, a e hookolo ana mahope o ka opio Elenora i na wa a pau me ka manaolana e loaa ana iaia he manawa nona e kaili ai i ka opio.  Aole wale oia malaila i hoohalua ai i ke kamaiki, aka, ua komo aku oia iloko o ka rumi a ka opio e hiolani ai me ka manaolana kuhihewa ana, ilaila e loaa ai na iini ana a koua puuwai lokoino, aka, mamuli nae o ke kiai makaala loa ia ana o Elenora e kona wahine lawelawe ua hiki ole ia Nora ke holo aku i keia manao puuwai eleele o ua wahine aoo la, a pela i hala hope hou ae ai he mau pule me ka loaa ole o kana mea i makemake ai.

Ma ka la 14 o Iulai, oiai, ua Nora nei, e pee ana maloko o kekahi o na keena o ua hale ia, ua hoohikileleia ae la oia i ka lohe ana aku i ka leo o ua mau haku hale la e kuka ana i ka mea e pili ana i ka lakou huakai lealea no ka mokupuni mehameha.  A i ka maopopo ana iaia o na mea a pau, ua hoopiha ia mai la kona puuwa me ka hauoli a ua lilo hoi na hora oia la iaia ma ke kiai paa ana i ka bebe i ole oia e kaawale mai iaia aku.

Mamua ae o ka o ana mai o na kukuna malamalama, a i ka wa no hoi a ka pouli e aaki paa ana, ua oili malu aku la ua Nora nei mailoko aku o ka home o kona enemi no kahi a ka moku e ku ana a ke Kiaaina Hunter a me kona ohana e kau aku ai.

A i ka hiki ana aku o Nora ma kahi o ka moku e ku ana, ua nana koke ae la oia ma o maanei, ina paha he mea e ae kekahi malaila e hakilo aku ana, a he mau minute nae kona nana ana ma o a maanei iloko oia pouli, a i kona ike ana o a wale no keia e alo nei iloko o kela mau minute mehameha, me ka na ma nui i loaa i ka wahine aoo, ua holo aku la oia no luna o ka moku a me na lima e hapapa ana iloko o ka pouli huli aku ai oia i wahi nona e pee ai iwaena o ka lua waiho ukana, maloko oia wahi i huna iho ai oia iaia me ka ike ole ia e kekahi kino kanaka.

A hiki i ka hoea ana mai o ke kiaaina me kona ohana a me kona mau hoaloha, aia no ua Nora nei ke pee la iloko o ka moku me ka manaolana mau ana, ua kokoke mai la na hora e hookoia ai kona mau iini ana i lia mau ai, oia hoi, ke kaili ana i ka ui Elenora  mai ka poli aloha mai o kona mau makua.

He mea oiaio, aole he hookahi mea maluna o ka moku i ike i keia kupueu a hiki i ka haalele wale ana o ka moku i ka uwapo, a motio pololei aku la kona alahele no ka mokupuni mehameha e ka huakai lealea a ke kiaaina.

I ka hoea aka aku o ka moku i kahi mokupuni ua lele aku la na mea a pau mai na ohua a na lima hana o ka moku.  A i ka ike ana ae o Nora aole he mea i koe maluna o ka moku, ua oili koke mai la oia mai kona wahi e pee ana a pii aku la no luna e huli ai i alahele nona e pae maalahi aku ai iuka o ka aina.

O ai no, ua wahine aoo nei e holoholo ana maluna o ka oneki me ka maopopo ole o kona alahele e hoea aku ai i ka mokupuni, aia hoi, ua hoopiha ia mai la kona puuwai me ka hauoli i ka ana aku i kekahi waapa e huli hoi mai ana no ka moku.

Aole o Nora i hoi aku no kona wahi i pee mua ai, aka, ua huna iho la nae oia iaia ma kahi kokoke i kahi o ka waapa e pili mai ai.

I ka pili ana mai o ka waapa i ka moku ua hoi mai la la he wiliki i kokua ma ka halihali @na i na mea ai iuka o ka aina, no ke kiai ana i ka moku me ka iho ana aku e nana i ke kulana o na mea paahana o ka enegini mahu.

A ma keia wahi i iho aku ai ka wiliki no lalo o ka moku, a i ka ike ana o Nora o ka wa kupono wale no keia nona e holo aku ai no uka o ka aina, ua kokolo aku la oia no kahi o ka waapa e lana ana me ka hookaulua ole iho lelei aku la oia no loko o ka waapa me ka lalau aua iho i na hoe o ka waapa, a hoe aku la me ka ikaika no uka o ka aina.

He mea oiaio, ua holopono keia huakai a ka wahine aoo, no ka mea, aole he poe ma kahakai ia manawa a iloko o na minute pokole wale no ua kapalulu aku la ua waapa nei iuka o ka aina.

Me ka hookaulua ole iho pahu hou aku la ua Nora nei i ka waapa no loko o ke kai, a oia hoi, ua holo aku la oia no kahi o na laau ku kahakai e ulu @ ana, a malaila oia i kokolo hele aku ai a kiki i kona nalo ana aku iloko o ka hihipea o na ululaau.

Aole i piha na minute he 15, o la nalo ana aku o ka wiliki, ua hoea hou mai la oia iluna o ka oneki, aka, ua hoopuiwa ia mai la nae oia i ka ike ana iho aoile ka waapa ma kahi ana i haalele, aka, aia oia ke ana hele ma kahi mamao mai ka moku aku.

Aole no nae i komo mai na manao houhuoi iloko ona, oiai, ua haupu koke ae la oia mamuli paha o ka hemahema o kana ho paa ana i hemo ai ka waapa mai kona wahi i hoopaaia ai.

I keia wa no i noohi koke ae a oia i kana ulili a puhi aku la me ka ikaika no na manawa ekolu, e kahea aku i na poe mauka o ka aina e kie i ke waapa mamua o ke puhi loa i a ana aku no waho.

Ua loheia mai la keia leo kahea ulili e na poe mauka o ka aina, a ua holo mai ia lakou a hoihoi aku la i ka waapa no uka o ka aina me ka noonoo ole ae he kupueu no ka mea nana keia mau hana kolohe.

No Nora hoi, aole oia i hoomaha i kona mau maluhiluhi, aka, ua hookokoke aku la oia no kahi o na leo e hauwalaau ana, a malaila i pee iho ai oia me na manao puuwai eleele e lalapa ana i kona houpo, e kaili lima nui aku i ka ui Elenora ina oia e maalo aku ana malaila me kona kauwa wahine Stela, a ahai aku iaia hookahi maluna o ka waapa no ka aina paa.

Hala ae la nae he mau hora o keia kali loihi ana o ua Nora nei ua lohe aku la oia he mau leo hehe aka o kekahi bebe ma kahi kokoke loa iaia, a na keia mea i hookapalili aa i ka puuwai lokoino o ka wahine aoo me ka manao hauoli a ia wa no i ku ke ai oia a hookolo aku la mahope o ka meheu o ka leo bebe ana e loha nei.

A he mea oiaio ua hoohauoli ia oia i ka ike ana aku, aole keia he leo no kekahi mea okoa aku, aka, o ka uhane makamae no ia ana e iini mau nei e hookau aku i ka hoopai no ka hala @ kona mau makua i lawelawe ai.

E hoolele ia ana ua opio nei o kekahi wahine opio, aole nae o Stela, aka, o kekahi kaikuahine o ke kiaaina nona ka inoa o Lucy.  Aole ua Nora nei i hooko koke aku i kona mau kuko palaualelo, aka, ua kali iho la i wa maikai nona e lele aku ai, e like ia hoi me ka popoki i ko iole.

A i keia a me keia @kona aia oia ke hookokoke aku la i kahi o ka wahine opio a me ka opio e hoonanea ana me ko laua ike ole mai i ko laua make e hookokoke aku nei.

A i ka pau ana o ka hooleia ana a Lucy i ke kamaiki opio iluna ua hookuu iho la oia iaia ilalo o kona @ no ka hooponopono ana i kona @.

 

HE HIOHIONA MANAONAO.

 

He hiohiona ku i ka manaonao kai ikeia i keia kakahiaka Poaha i ka wa o kekahi mano e liuliu ia ana no ka lawe ana aku i ka makeke, oia hoi, ma ke kaha ia aua o ka opu o keia mano, ua ike ia iho la he mau apana iwi kanaka e waiho ana iloko.

O na mea pili kino kanaka e waiho ana iloko ona he uha akau, he wawae hema, a he iwi ka.  O ka wawae wale no kahi a ka io e kau ana, a o ke ka a me ka uha he iwi wale no koe.  A ma keia i hoomaopopo ia ai ua malamaia e na mano he aumeume i keia kino kanaka a pela i kau liilii ai kona apana.

Ua hoike koke ia mai ka lohe i ka halewai, a ua hoea aku o Kapena Paka me kekahi makai mahope iho ua hiki aku o Makai Nui Brown, a laweia mai la keia mau apana kino kanaka no ke kulanakauhale nei, a ma ia wa i haawi ia aku ai he manawa no ka wahine a Emil Ulhbrecht, ka haole opio i make ai mawaho o Makapuu ma ke kakahiaka La Pule nei, no ka makaikai ana iho i keia mau hiohi ona manaonao i manao ia no kana kane no ia.

He kanaka Kilipaki nona ka inoa o John Poai ka mea i loaa ai keia mano, mawaho aku o kanuku, oiai, oia e lawaia ana mawaho olaila, he mano nui keia nona ka loihi ma kahi he elua anana, a ma ka hora 10 o ka po Poakolu nei i paa ai oia i ka makau a John Poai.  Lihaliha no ka hopena i loohia iho la i keia kanaka.

 

HOOPAU LOA IA KA NOHO ANA.

 

No ka hooko ana elike me ke kauoha a ka Papa Ola, na pau aku ia na poe e noho ana ma ke awawa o Palolo i ka haalele ia wahi a imi aku la hoi i mau wahi hou no lakou e noho ai, mamuli o ka nui o na make hikiwawe i ikeia malaila iloko o na pule pokole.  Aole no he nui o na poe e noho nei malaila i ka wa a ka Papa Ola i kipaku aku ai mailaila aku, aka, he umikumamakolu nae poe i hoomaopopoia e noho ana ma ia wahi he ekolu pule ae nei i hala.  Ua ikeia mahope mai he ehiku o lakou i make iloko o keia mau pule pokole wale no.

Ua nana la ke kumu o keia @ i make ai, a ua ikeia mai ka ma’i fiva taifuda mai no la, he maikai ka wai o keia wahi, i ka wa@wi aku ai ka Papa Ola i @ kauoha i na poe e noho ana malaila e ku @ hele, no ka mea, aole ia he wahi maikai no ka @.  Ua hele koke aku keia poe oiai, ua hoopiha ia lakou me ka makau no keia auai ikaika ana a ka make iwaena o lakou kakaikahi.  He kauu kalo ka hana a keia poe i noho ai malaila.  Ua lawe mai @ @ he mau @ wai o na wai o keia wahi no ka nana ana.