Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 3, 19 January 1901 — Page 6

Page PDF (733.15 KB)

This text was transcribed by:  Al Noê»eau Tringali
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

HE KAAO KAILI PUUWAI

NO KA

UI MINEWA

A ME NA

KAIKUNANE EIWA

 

Hooliloia i mau Manu Nene Ahiu

a i ole na keiki i Hoehaehaeia

 

Kakauia no  KE ALOHA AINA

 

            A mamua ae o kou hokaawale ia ana mai o makou aku e hoike mai owai ka inoa o ka mea nana i hookau mai i keia hoopai au i hoike mai nei maluna ou?

            O Lolita kona inoa, he kanaka hoi o noha mana ana maluna o kekahi mokupuni maloko o keia moana no.

            Ae, elike me ka makou i hoike mua aku nei ia oe, na ko makou kaikuahine e hookau, mai i ka hoopai kupono ou, nolaila, e noho pio ana oe a hiki i kou la e halawai ai me ia.

            A iloko o keia wa i haawi aku ai na opio i ke kauoha i ko lakou mau koa no ke kiai ana i ke pio me ka maikai a hiki i kona la i makemake ia ai, aka, aole nae oia e hoopaa ia i ka hao.

            E like me ke kauoha a na opio, pela na koa i hooko ai, me ka hoihoi ia aku o Boliona no lalo o ka moku a haawi ia aku la oia na kiai ikaika ana maluna ona.

            No Boliona ua hauoli loa oia no keia waiho ia ana aku, a na kana aloha e hookau mai, a he manaolana mai hoi kona aole kana aloha e hookau mai ana i na hoopai maewaewa maluna ona i kona wa e mihi oiaio aku ai. oiai, he wahine oia i hoopiha mau ia e na manao aloha i na mea a pau iloko o ka poino, a o ka iini nui hookahi iloko o ona puuwai ia no ka hoihoi hou ia mai o kana aloha iloko o kona poli.

            Ua makemake ole e ninau i na mea e pili ana no Minewa a me kona wahi e noho nei, aka, ua kaohi  mai nae ia e ka manao hopohopo o hoohoka ia mai oia e kona mau kiai, a iloko o keia wa ua nalo wale aku la na manao  inaina iloko ona no kana Minewa, a me he mea la, e ike okoa aku ana no oia i kona aka nohea e ku mai ana imua o kona alo me ka oiwi kilakila e haawi mai ana hoi i na minoaka olu waipahe ana nona.

            Na keia mau halialia i hoohelelei iho i kona mau waimaka a hekau iho la hoi na haawe o ke aloha ma luna o kona puuwai. No kaua e ka mea heluhelu aole kaua i maopopo i ka Minewa hoopai e hookau aku ai maluna o Boliona i  keai wa, aka, na mua aku nae e hoike mai.

            Mahope o ka pau ana o ka hoopakele ia ana o Boliona mai  kona alahele a aole no hoi i loihi na la mahope iho o ka hoomau ana o ka moku ma kona alahele moana ma kekahi la a ka la e iho malie aku ana e nalowale ma kela aoao o ka ilikai, aia hoi, ua ikeia aku la ke ao aina o ka home o ua mau opio nei  e pii malie mai ana.

            A ia wa no i loheia aku ai ka leo o ke kanaka kiai mamua o ka ihu i ka hooho ana mai me ka leo hauoli.

            He ao aina, he ao aina ka ʻ u e ike nei, a ke pii malie ae la maluna o ka ilikai mamua hoi o ke alahele o ka moku o na alii opio.

            Na keia hoike a ka lukau i hookomo mai i na manao hauoli iloko o ka puuwai o na mea apau maluna o ka moku, a ike ia aku la lakou e holoke ana i o i anei me ka hoolei pau aku hoi i ka lena ike o ko lakou mau maka maluna o ka ilikai ma kahi a ke kanaka kiai i hoike mai ai, a he mea oiaio, ua hoopau ia na manao kanalua a pau a nalohia aku la hoi na manao uiha mai loko aku o lakou no ka loihi o keia mau la o la au ana i ke kai me ka ike wahi ao aina ole ia. Liuliu koke ae la na mea a pau i ko lakou mau wahi opeope no ka lele aku iuka o ka aina.

            No ka kaua mau koa opio hoi, aole lakou i hoopiha wale ia me ka hauoli no ka ike hou ana i ko lakou one hanau mahope hoi o ko lakou kaawale ana no kekahi manawa loihi, aka, ua komo pu mai la hoi na manawa kaumaha iloko o lakou no ko lakou makuahine i hala aku i ka make, me ka ulu mai hoi o ko lakou mau manao inaina no na hana lokoino a ko lakou makuahine kolea.

            A ma keia mau nanaina o ka hauoli a me ke kaumaha i nana aku ai lakou i ka oili mai o na kuahiwi o ko lakou aina kulaiwi i ka oili ana mai maluna o ka ilikai me ka nani nui.

            A i ka wa a na oaniani makani aina i pa ai ko lakou moku ua lawe mai la lakou i na ea aala o na pua, a ua mau opio nei i milikaa ai i ko lakou mau la kamalii. Ma keia wahi aole he waimaka paa ma ko lakou mau lihilihi.

           

HE MAU LIMAHANA PAELE HOU

 

            Maluna o ka mokuai Pekina i hoea pu mai ai me na limahana Porto Rico he 40 limahana paele no ka hui mahiko o Sprecklesvile, Maui, ua hookau pu ia aku lakou maluna o ka mokuahi Helene a lawe ia aku la no Maui. He hapa o keia heluna he mau wahine.  E piha paele mai ana kakou.

            Eia kekahi o ka imu au ia Papa Ita e hele aku ai ke makaikai nui ia nei, ua paa kona kahua i ka pa ia, a o ua kahua la aia no ia mamua mai o ka luakini o Kaumakapili.

 

MOKU LAWEKOA SHERMAN

 

HALAWAI OIA ME KA MA KANI INO TAIFUNA

 

            Ulaa pu ia ke Kaupoko o na Rumi Ohua o ka Oneki Maluna Loa, Nona ka Loihi o Kahi i Wahi ia he 100 Kapuai

 

            Kapalakiko, Ian. 8.  Aole he moku lawekoa nui e holoholo an mawaena o Kapalakiko a me Manila i halawai me na uha poino o ka moana elike me ka Sherman, i hoea mai la i anei ma ka po La Pule nei, he iwakalua-kumamalua ona la holo pololei mai Manila mai, me kekahi moolelo nui o kona halawai ana me ka ino o aneane e alapoho aku iaia iloko o ka hohonu o ka moana. E lawe ana ka Sherman he 28 ohua, 342 koa ma ʻ i mai na haukapila mai ma Pilipine. 2 koa no ka hoomaha ana,7 koa i hookuu ia, 6 koa make ma ka moana, mahope o ka haalele ana aku o ka Sherman ia manila.

            Ua haalele aku oia ia Manila ma ka hora 5 o ka auina la o ka la 15 o Dekemaba, a kaalo ae la i ke kowa San Bernadino ma ia po, a ma ka po o ka la 17 ua komo aku la oia iloko o kekahi makani taifuna nana i hookau aku i ka weli i ka mokuahi no kanakolu-kumamaono hora o kona paialewa ia ana me kona luli ikaika ana me ka weliweli nui, a ma kekahi manawa ua iho aku oia iloko o ka hohonu me ka manao ia o kona hopena ia.  O ka 850 kanaka maluna ona aole i loaa ia lakou na hooluolu maikai ana.

            Ua loaa ka Sherman i na kikiao makani ma na aoao a pau ana i hapai mai i na ale kawahawah a uhipu aku la maluna o ka moku mai mua hope.

            Ma kaora 8:30 o ke kakahiaka o ka la 18 ua ikaika loa ka makani taifuna, me ka manao mua ole ua ala mai la kekahi ale nui a popoi iho la maluna o ka moku nana i ulaa pu aku i ke kaupoko o na rumi ohua o ka oneki maluna loa, nona ka loihi o kahi i wa hi pu ia ma kahi he 100 kupuai, ua komo iho la ke kai maluna, a hoopiha iho la i ke a mau rumi.

            No kekahi mau mahina e noho ai ka Sherman e pahonohono i kona mau wahi poino, me ka hoomaemae ia elike me na hoolala i hana ia nona, mamua o kona haalele hou ana iho i keia awa. Weliweli no na hana a ka makani ame ke kai.

            E lawe nui i Ke Aloha Aina i ike mau i na mea hou o keia mau la e nee nei.

 

KUU PUA HONEWAI UA HALA

 

Mr. Lunahooponopono

                                                                                                                                                                                                 Aloha oe:

 

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu, ka nupepa Ke Aloha Aina, i keia mau hua e kau kehakeha ae la maluna, i ike mai ai na kini makamaka o ka mea i hala e noho mai la i ka Ua Kanilehua o Hilo.

            Ua hanau ia o Miss Luukia Kahalepouli Kalohe, ma Puueo, Hilo,

Hwaii, i ka la 5 o Feb. 1887, na W.P. Kalohe(k) a me Kealualu (w).

            Ua komo mai oia he kokua no kona makuahine, ma kai kahua ma ʻ i lepera  o Kalaupapa nei, i ka la 9 0Mei, 1889, a ua noho oia ma ke ano he kokua no ehiku makahiki, a mahope iho ua loaa iho la oia i ka ma ʻ i lepera, a pela oia i noho ai i kona make ana.

            Ua make oia i ke kakahiaka Sabati, Dec. 16, 1900, a ma ka auinala hora 3, i manele ia aku ai kona kino kupapau, maloko o ka luakini o kanaanahou, a malaila i malama ia ai kona inaina haipule o Rev. J.M. Naeole me ka eehia nui, a malaila aku no kahi mau o na kino lepo.

            He lala oia no ke Kula Sabati a me ka ahahui hooikaika hana Karistiano o Kalaupapa nei, ua hooikaika oia me kona kino opiopio i ka ka Haku bana me ka pauaho ole a hiki wale i kona hala ana aku la.

            He kaikamahine aloha no oia i kona mau makua, a he hookipa i na makemake ke hele aku ma kona home.  Nolaila, o ka huina o kona mau la he 13 makahiki, 10 malama a me 11 la, o kons hanu ana i na ea o keia ao, a haalele iho la oia i kona mau makua a me kona kaikunane, a me na makamaka o keia aina a ka ehaeha e u aku ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make.

            Nolaila, e hoomaikai ia ka inoa o Iehova, nana no i haawi mai a nana no lawe i aku.

                                                                                                                                              W.P, Kalope

                                                                                                                                       Kalaupapa, Molokai, Ian 11,1901

 

HOEA O HAYWOOD I WASINETONA

 

            Wasinetona, Ian. 3. O William Haywood, ke Kanikela Kenerala a Luna Ohi Waiwai Amerika mamua o Hawaii, a i keia wa hoi he loio no ka poai kalepa o Hawaii, ua hoea mai la ia i keia kulanakauhale, a eia oia ke noho nei ma ka home o kona makuahonowai, Lunakanawai Jere M. Wilson, a hiki i ka loaa ana o kona home ponoi.

            Ua kipa aku oia e ike i ka Peresidena a me na luna aupuni o ke Keena Aupuni, a he kamaaina kahiko oia ia lakou.  Ma kona niele ia ana ua hoole ae oia i kona komo ana aku iloko o na hana kalaiaina, me ka olelo pu mai aole oia i maopopo i keia manao kue aku i ka noho o ka Elele Wilikoki.

            Aole o Haywood i hoike mai i na mea e pili ana no kana misiona, a o kana wale no i olelo mai ai, o kana hana oia no ke kiai ana i ka pono o ka poai kalepa. E wehe ana oia he keena lolo nona me ka hoohakalia ole, a e hele ana hoi imua o na aha hookolokolo no ka paio ana no ka pono o kona mau haku, ka puulu kalepa Hawaii, i kona wa e ike ai he wa pono ia.

 

HE HOIKE NO KE KULANA OHOHIA IA.

 

Mr. Lunahooponopono o Ke Aloha Aina.

 

                                                                                                                                                         Aloha Karisimaka:

 

            O makou iho me ka hialaai nui i ka Nupepa Ke Aloha Aina, a no ko makou manao pakahi a no makou apau, oia hoi, ke makemake nei makou a pau e loaa ia makou pakahi, a ia makou no apau ka Nupepa Ke Aloha Aina.

            A no ka oiaio o keia mau mau olelo a pau maluna ae ke ae pono loa iho nei makou pakahi a o o makou a pau.  E uku ana i ka Auhau o ka nupepa, hookahi dala no eono malama,elua dala no hookahi makahiki. A e loaa mua ia makou ka Nupepa Ke Aloha Aina i ka pule mua o Ianuari M.H. 1901. Na inoa a me na wahi noho.

J.L. Paukula, Waialee, Koolauloa

Kanaloa,           "                "

D.W.Pele          "                "

Kainaopio,       Kahuku,     "

Leialoha Kaleo,   "              "

S.W. Kahai         "              "

David Palau,     Kawela,     "

            P.S. He nui ka poe i koe mamua o ka paa ana o keia palapala.

 

            Aole wale keia o nainoa hou i kauoha mai la i ka kakou hiwahiwa no keia makahiki hou, aka, he nui a he lehulehu wale na leta kauoha nupepa, a ua hoko aku makou me ka hookaulua ole i ka hoolawa ana aku i keia mau kauoha a na poe hou a me na poe kahiko i loaa mai i ko makou keena nei.  Mahalo a nuino oukou a pau.

 

PAA PIO HEMAU ALIIKOA PILIPINE

 

            Wasinetona, Ian. 4.  O keia kaua moana Wasinetona.  Ma ke lele kaua o ke kakahiaka o kala 3 iho nei i hana ia e ka regimana Elua no koa marina a me na lui@@ ma Cavite Vallego, ua hopeu pio ia iho la he hookahi lutauela konela, elua meia, elima kapena, ookahi lutanela a me kanaha kumamawalu koa Pilipine.