Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 17, 26 April 1902 — Page 6

Page PDF (590.95 KB)

This text was transcribed by:  Lufi Luteru
This work is dedicated to:  No ke aloha no James K. Kauila

KE ALOHA AINA

POAONO, APERILA 26, 1902.

 

Hawaii ma Buffalo

(Kakauia e William J. Coelho. (Hoomauia.)

Lockport.

 

            He wahi ino ano ole keia ae la, aka, mamuli o kekahi hana ano nui loa i lawelaweia ma ia wahi, ua lilo keia kulanakauhale i mea nui iwi ona o na kaona e ae o Amerika Huipuia.

            He wahi kaona keia i ano nui iki ae ma aina o Hilo ma ka hikina akau o Buffalo, a he 50 hoi mile ka mamalo.  He ui no kona kulana, a pela no hoi me na kauhale.  Ma keia wahi kekahi mau hana nui o na waiwai kalepa like ole e hoolawaia nei ma kela me keia wahi a puni ke ao nei.

            O ka hana nui i kaulana ai o keia wahi, oia no na anuu wai e pii ai o na waapa kao nunui mai ka iliwai olalo a kau iluna, e like me ka pii ana ma ka alapii hale.

            Ina i hoomanao ka mea heluhelu i na manao hoakaka mua e pili ana ia Buffalo, me na olelo e pili ana i ke kanala o Eria, a e ike auanei ua hoa haihai nei, o keia ka hookuina o ua kanala la.

            Mai Nu Ioka a hiki i keia wahi, aneane 800 mile. He auwai akea keia i eli ia a loaa ka hohonui kupono no keia mau waapa kao nunui e holo pono ai. Ua haneria a oi kapuai ka laula.

            Aia hoi, i ka hoea ana mai o keia kanala ma keia wahi, ua hiki ole ke loaa ka iliwai like me ka aina, no ka mea, he wahi kiekiena keia e like me ka nuku o Nuuanu.  He aneane 150 kapuai ke kiekie ma keia wahi. Aole wahi e ae e hiki ai ke hoomoe ia keia kanal, nolaila, mamuli o ka ike me ka naauao o ka haole nana i eli i keia auwai loihi a ka launa ole, ua hana ia he umi holowaa pohaku i palainaia me ka puna a paa loa, e hiki ole ai i ka wai ke hu aku mawaho. Ua hoonohonoho anuunuuia keia mau holowaa e like me ka moe ana o na anuu o ke alapii.

            Ma kela a me keia poo o keia mau holowaa, ua hoomakaukauia he mau pani nunui, a me keia ka hoohana ana:

            Ina malalo mai ka waapa, alaila, e hoemiia ana ka wai o ka holowaa o lal loa a loaa ka ili wai like me ka wai o ke kanala, a ia wa e komo mai ai o ua waapa la iloko o ia holowaa.  I ka wa e komo ai malaila, e paniia ana ka puka i komo mai ai, a kuuia iho la ka wai o ka holo waa elua, (oia hoi ke anuu ma luna ae) a hiki i ka emi ana a loaa ka iliwai o ka holowaa mua i hoopiha la iho la. I keia wa i paniia ai ka puka o ka holowaa mua, a oiai hoi ka wai o ka holowaa maluna ae e emi iho ana ilalo, e pii ana ka wai o lalo a loaa kona piha, a oia ka wa e komo hou ai o ka waapa iloko o ka holowaa elua, a e like no me ka pii ana mai ke anuu mua a i keia anuu elua, pela iho la no e pii malie ai ka waapa a hiki i ke kau ana iluna loa, e loaa aku ai o ka iliwai like o ke kanala maluna o keia pali anuunuu.

            No keia mau waapa kao ukana e hoomaikeike iki aku au i ke ano. Ua like loa no ke ano me kekahi waapa kao nui, iho o mua me ka hope e like me ka moku; he kohu moku kalepa maoli no, aohe nae he kia. Hookahi piha ukana o keia ano kao, o ka piha no ia a hu wale aku o kekahi moku kalepa nui e holo nei mai Kaleponi mai ianei. O kekahi mau kao, na ka mahu e hoonee, a o ka hapanui no nae na ka hoki e huki, O keia mau kao no nae ua hanaia he wahi no eono hoki mamua o ka ihu o ke kao, me he hale lio la. Mahope o ke kao, ua hoomakaukauia he wahi noho no ke kapena me kona ohana, me na kokua, 2 a 3 poe lawelawe.

            I ka wa e makaukau ai ke kao no ka holo ana kuuia hookahi paa hoki me hookahi kalaiwa. Na keia mau hoku e huki ma kula i ke kao a hiki k ka huli ana o ko lakou manawa, (he 6 hora) alaila kuu aku ana he mau hoki me ko laua kalaiwa. Pela iho la e hele ai no hookahi pule mai Nu Ioka a hiki i Buffalo; a mai Buffalo hou aku a Nu Ioka,-- hookahi no pule.

            I kaʻu la i holo makaikai ai, akahi no hoi au a ike maoli i ka nani o kela aina; he Sabati ua la nei.

            Haalele au i ke kulanakauhale maluna o ke kaa uwila i ka hora 10 o ke kakahiaka, holo aku nei a hoea i ka palena mai o ke kulanakauhale, hoomaha iki ke kaa no ka hoololi ana i na paahana uwila o ke kaa. He mau minute mahope iho, ua hoomaka aku la makou e holo ma ka akau no Tonawanda.  (He taona keia 5 mile mai Buffalo aku, a oia no hoi ka hapalua like e hoea aku ai i Niakala.) Ma keia wahi kuupau ia ka holo o ke kaa. He aina palahalaha no hoi ma keia wahi i paa pu i ka huika me na mea waiwai nui e ae. Ma keia mau wahi, paapu i ka pea a me ka apala. Nui ka nani o ka aina.

            I ko makou hoea ana i Tonawanda iloko o 15 minute, ua hoomaha iki malaila, a pau ko laila ohua i ka lele, holo hou aku nei ka akau hikina no Lockport.

            E like me ke ano o ka aina a makou i kaalele mua mai ai, pela no ma keia huli a hoea loa i Lockport.

            Haalele i ke kaa ma ka hale hoolulu, hele aku nei makikai i ke kaona. Nani no kauhala. Nunui no kahi mau hale, a kiekie no hoi. Ua ano like nae keia wahi me Hilo.

            He wahi taona mienele loa keia. aole loaa o kahi kulu wai bia. Olelo mai kamaaina, aia wale no me ka malu loa e hiki ai ke pii wahi kiaha.

            I koʻu hiki ana ma ka halewai na hookipa maikai ia au e ka luna makai nui oia wahi. Hoomakaikai ia au ma na keena, a ua hoakaka ia mai i ke ano nui o ka malama ana i ke kanawai ma ia kulanakauhale. Mai nei aku, ua iho aku au a hoea i ke kae o ka mliwai kanala, a ike i na anuu wai he umi e hiki ai i na waapa kao ke pii a kau iluna.

            Iaʻu e ku ana ma keia wai, ua hoea mai la no eono mau waapa kao malalo; a maluna nei hoi he eha mau waapa. Iaʻu e nanea ana i keia mau waa ano e, ua hea mai la ka luna nui o ua anuuanuu la e kau aku au iluna o ka waapa ina e makemake au e iho ilalo.

Me ka hakalia ole, ua lekei aku la au a kau. Ia wa ua kuu ia akuʻla ka wai o ka holowaa mua loa o ka aoao maluna aku nei, a emi iho nei ka wai ilalo a loaa ka iliwai o ka holowaa elua. Ma keia wahi, hemo aku nei ka puka o keia holowaa a holo aku nei ua waapa nei a komo i ka holowaa elua. Pela iho la ka nee malie ana e anuunuu ai a hoea i ka iliwai olalo loa.

            I ka pau ana o na waapa oluna i ka haule ilalo, ua hoi hou mai nei au maluna o kekahi waapa mai lalo mai.

            E like no me ka ike ana i ka nani kaulana o Amerika, i kela wai ehuehu i ka huna wai, ka wailele o Niakala, pela no i holoholo wahi waapa kanala ai. Kakaikahi loa ko makou poe i holo i keia ano waapa.

            I ke ano ahiahi an iho , ua haalele aku la au ia Lockport a huli hoi no ke kahu hoikeike nui, hiki malaila i ka hora 5:30 p.m.

            (Aole no i lana aku.)

 

Ke liuliu mai nei.

            Eia ke komite i apono ia e ka Papa Hooko o ka aoao Home Rula ia lakou na hoolala ana o ka hoolewa o James K. Kaulia ke liuliu mai nei i kekahi papa kuhikuhi hoolewa nui. He nui na ahanui e komo ana ma kona hoolewa, a pela pu hoi me ka puali makai a me ka puali puhi ohe. Ina aole he mau kuia na ka hui poola e huki ana i ke kaa kupapau. O kahi e hoonohonoho ia ai o ka huakai mawaho iho no la o ke Kula Keoneula, a nee aku no ka ilina o Maemae kahi e hookuu ia aku ai ia alakai o ka lahui e moe i ka moe kapu a Niolopua. Aloha no.

 

Hoolewa o James Kaulia

            Ma keia auina La Pule e malama ia ai ka hoolewa o James K. Kaulia O ka hoopanee ia ana o kona hoolewa a hiki ia la mahope no ia o ke kuka ana @@@ iaia o ka Papa Hooko o ka aoaoa Home Rula, ka papa hoi a J.K. Kaulia i noho lunahoomalu ai mai kona kukulu ia ana a hiki i kona make ana aku la.

            O ke kumu o kona waiho ia ana a hiki ia la, i loaa i kona mau hoaloha he lehulehu i paa i ka hana i wa no lakou e komo pu aku ai iloko o kona huakai hoolewa.

            Ua kohoia na komite no lakou na inoa John Wise, John Emaluka, Keikialii Kalanianaole, Keoki Kaia a me F.W. Bekele. Ina aole he mau kue e loaa mai ana mai ka papa kahu waiwai mai o Kaumakapili e waiho ia ana ke kino puanuanu o James K. Kauila malaila ma ke kakahiaka La Pule a hiki i kona hoolewa ia ana.

            O kona mau enemi kalaiana a pau ua hoopiha ia ko lakou mau puuwai me ke aloha nona, a ka lawelawe nei kekahi mau hoa Repubalika a me Demokalaka he pahapala noi i na poe puuwai aloha a pau e wehe hamama ae i ka lakou eke a haawi mai i ka lau oliva o ke aloha oiaio no ke kokua ana i ka wahine kanemake a a me ka ohana i hoonele ia i ka makua ole.

 

            Eia ka halekuai White House ke kua hoemi nui nei i na waiwai a pau, nolaila, ina he mau mea kau i makemake ai e hele ae malaila a e loaa no ia oe ma ke kumukuai haahaa loa.

 

Hoolaha luna nui.

            Ma ka hala wai mau a kuikawa o ka "HUI KAUIKEAOULI" i hoololi ia ma ka Inoa "KA HUI KOKUA A HOOKUONOONO O NA OIWI HAWAII" i malama ia ma ka la 31 o Maraki a me ka la 7 o Aperila, A.D. 1902, ma Foster Hall, ma ke Kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii, ua koho pono ia ka poe no lakou na Inoa mamlo iho i mau Luna Nui no ua Hui la, no ka manawa o Hookahi Makahiki mai ka la 31 aku o Maraki, A.D. 1902 i oleloia:

Samuel C. Dwight Peresidena

Joseph Fern Hope Peresidena

Andronicus. S Kaleiopu Kakauolelo

Benjamin K. Kane  Kakauolelo Ohi Dala

Frank R. Harvey Puuku

A. St. Chad Piinaia Luna Hooia

 

PAPA ALAKAI:

Samuel c. Dwight, J. Fern, F.R. Harvey, A. A. Kaleiopu, Ben. K. Kane, J.K. Nakookoo a me J. Kaiana.

 

KOMITE NINAU:

J. Kala, C Aoa a me F.R. Harvey

 

A.S. Kaleiopu,

Kakakolelo "Hui Koku a Hookuonoon o na Oiwi Hawaii.

Honolulu, Aperila 16, 1902.