Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 21, 24 May 1902 — Page 7

Page PDF (743.20 KB)

This text was transcribed by:  Kathryn Mahealani Wong
This work is dedicated to:  no ko'u mau makua, Kip & Crys Kauka

KE ALOHA AINA, POAONO MEI 24, 1902

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

NO

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

Ka Makaikiu Kupaianaha!

 

        Ae, a o owau kekahi e hauoli pu @ me oe ma ia manaolana hookahi @ hea nei ka'u leo nonoi i ka paepae ihiihi o na lani mai ae i ka @ mau upu ana e ko ole, wahi a Haku Baroneka.

        Alaila, e ka mea heluhelu o keia mau upu a me na ohumuhumu ana mawaena o na haku a me ka makaikiu Heneri Beleinehama e hoea io @ ana a ike hoi me ko laua mau maka ponoi i ka hookohu oihana aupuni o ua Eia Opio ala o Kalivi@a ke kulana he kakauolelo na ka Elele Aupuni Emebasedoa Haku Bekona@a o ko ka Moiwahine o Beritania Aupuni ma ka aha elele uwao iloko o Berelina no kela nin@ aupuni lahui o ka hoolilo ana @ Inia i Aupuni Panalaau no Ber@a.

        Nolaila, mahope o na olelo ao maua o ka makaala i haawi ia aku e ka makaikiu imua o ka Haku Baroneka no ka wa hope mamua o ko laua kaawale ana, a au haku nei hoi i haawi mai ai i kana mau hooia aoa o ka hooko, alaila, puili ae la laua iloko o ka lulu lima ana me ka pumehana a haalelo iho la ka makaikiu ia Kalivi Hale me ka huaolelo i @ila ia ma kona mau lehelehe, "honor my duty.

 

MOKUNA XXXVI.

 

Hoa William Wabila - Paio ka ike me ka Noeau -- Ka Paahao o ka Pahu Huina Ha.

        O kela huaolelo hooko i ko hanohano o ka'u oihana i puka ae ma @a lehelehe o ka makaikiu oia kana @ lawe mai ai a hooko me ka hoi hope ole ma ka hookolo a me ka @ ana mahope o ka meheu o ka @ mau lawehala me na manaolana kuhihewa ole o ua makaikiu ala aole e lohi na la a paa pio no iaia @ poe limakoko nei. Aole wale @aia na manaolana kaena kuhihewa @ kiu nei, aka, ua koho no ia me ka hopo 'ole ua hiki no iala ke hopu hopu me kona mau lima konahao a me ka waia o kana mau ilio bulu @ poe haihaei kanawai ala me ka @i ole aku i mau lima kokua mai ka keena oihana mai. A oiai, he ka maka opio ua makaikiu nei i hilinai @i ia me ka paulelel ia e ko lakou @ a na hana a pau o ia keena weliweli, nolaila, ua paa na lehelehe @ ua kiu nei ua hamau hoi kona leo aole oia i walaau wale ae iloko o ko kakou keena oihana, a no ka mea, @ ma ka lehelehe o na kanaka e moolelo a e keaka mau ia ana ka moolelo o ka pakele mahunehune ana o kela laina kaaahi holo ahiu o ka pupule e kauoha hou la ai kona mau agena e uku a e hoihoi hou ae i na dala a na ohua i kau ai ma ia kaaahi aneane he mau tausani ke poho.

        No laila, ma ka lehelehe o na kanaka o ka moolelo o ka pakele ana o keia laina kaaahi ka mea paanaau a ma ka lehelehe hoi o keia makaikiu o ka hooko ana i ka hanohano o kana oihana kana buke e kela mau ai i na minute a pau o kona ola ana, oiai, oia e hookolo ana ma hope o ka meheu o kana mau lawehala.

        Ina o keia ae la na olela paanaau ma na lehelehe o ke kiu, alaila, aole anei na lehelehe o ke kiu, alaila, aole anei he olelo, a he pauku paanaau kekahi ma ka waha o na poe haihai kanawai. Malalo iho o ka lani a maluna ae o ka ili honua o make wale no ka huaolelo weliweli loa i sila a i hoopaa ia ai ko lakou mau ola e hooko i ka hanohano o ka lakou hoohiki. Nolaila, ua kue a like ole na hoohiki a na aoao elua a e ka hopena oia ka kakou e hoomau aku ai ma ka hele ana o ka moolelo imua.

        E like me ka makaikiu Beleinehama i hoopaa ai i kana hoohiki pela no hoi o Haku Ioane Berenada, a ua hiki ole ke hookoia ka hanohano o ka lakou mau hoohiki e hoonui ana i na ia a lilo i mau pule, a o ua mau pule ala hoi i na mahina a pela aku.

        Ma ke kahua o ka hana aia mau na maka hiaa o ka makaikiu iloko o ka makaala, a o ka halawai pu ana nae he alo a he alo me ka enemi ua hooneleia mai au kiu ala me na ulia laki o ka pomaikai. Pela no hoi na powa ma na wahi a pau a lakou i manaolana ai e hookoia ana ko lakou mau koko a iini lapuwale ana, aia he maka paa paoa ke noho mai ana ilaila, a iloko o keia ko ole ana o ka iini o na aoao elua, aia he hookahi kii nika nui nana i hoonaukiuki loa mai na noonoo o ka makaikiu opio o Ladana, a o ua kii nika hoonaukiuki nei, oia no kekahi papa inoa e kau ana mawaho o kekahi keena o kekahi o na hale pohaku nui kiekie e ku ana ma alanui Gerevana me na huaolelo moakaka "Hon Wiliama Wabila, Loio ma ke Kanawai, Notari no ka Lehulehu, Lunahooiaio Palapala.

        Ua nui a lehulehu na la a makaikiu Heneri i maalo ae ai ma kela alanui a i ike i kela papainoa e kau ana, o ka mea nae nana i hoopahaohao mai nei i na noonoo o ua kiu nei a lilo i mea hoonaukiuki mai iaia oia no kona ike ole e piha m@muia aku ana au keena ala e na poe i hoopilikiaia e ke kanawai, a e imi ana hoi i ko lakou pono i na kahuna lapaau no na ma'i oia ano. E ike me ka mehameha a wawa kana ka ole ia ma ka la mua o kona ike ana i ka hoolaha e kau ana, pela no kona lohe ole i na walawalau e hiki ai ke hilinai ia aku ua kipa ike ia ua lolo ala e ka poe e makemake ana i lolo a i hoopakele no lakou ma ke kanawai. Mamuli o keia ano a ua makaikiu ala e ike nei i keia mau la lehulehu, ua komo mai la na noonoo kanalua, a hoohuoi iloko ona e niele a e ninau ana iaia iho ina paha he lolo io oia a no ka lahui heaha la. Iwaena o ko Beritania Nui papa loio aole loa i loaa iaia ma ka papainoa hoolaha i ikeia o Hon Williama Wabila kekahi i loaa ka hanohano ma ka huipu ia ana ma au papa lolo ala. He lolo malihini loa kela i ike mua ole ia ma Ladana nei, a e pono au e ike no ka lahui hea mai nei la oia.

        Me keia mau noonoo kapalua a hoohuoi iloko o ua makaikiu nei ua ku ae la ia a hele pololei no ka keena loio o Wiliama Wabila, a no na minute pokole wale no o kana kapeau ana aku i kona mau wawae aia oia e kuehu a e hoonakeke ana i kona mau kamaa iluna o ka hulu holoi wawae me ke kuakuai ana i kona mau kamaa i o a ia nei, a iaia i keehi aku ai no luna o ka paepae puka aia hoi he leo ke o ka bele kai kani ae a lohe aku la ua makaikiu nei i ka owe o ka paku i ka nu ia ana ae, a ia wa no aia imua o ka ike a kona mau maka he kanaka ua aeo e noho ana maluna o kekahi noho bulu uwea nui a e haka pololei mai ana kona mau maka iaia. Ua nienie a hinuhinu lilelile ka pahu puniu e ua kaaka ala me he la o Mahealani ia po, a aia wale no mahope o ke poo e ulu ana na wahi lauoho oolea a pokopoko.

        O Hon Wiliama Wabila anei oe ka loio? wahi a ka ninau o ka hoolauna mua mai ka makaikiu aku.

        Ae, owau no ia au e kamailio mai la e ke keonimana opio. Heaha ka'u e hana aku ai nou e kuu hoaloha opio? wahi a ka loio.

        Alaila, he loio oe, ea. Notari no ka lehulehu, a lunahooiaio palapala imua o na aha hea? Ke kanalua nui loa nei au no ka hiki ana ia oe ke lawelawe i ka'u hihia imua o ke kahi aha hookolokolo maopopo ole a aole hoi ona lolo, wahi hou a ka makaikiu me ke ano hoohok@.

        Aha aole ka oe i ike i ko'u papa inoa e hoike ana he loio ma ke kanawai, wahi a ua loio ala me ke ano piena.

        Ua ike au ike ano oia mea loio ma ke kanawai, he loio no ia no ke kanawai, oia hoi he mea hana a haku kanawai ia. Alaila, heaha ke ano like oia loio me ka loio ma ke kanawai imua o kekahi aha me ka hoike a hoakaka ia o ke ano o ua aha ala. Aole oe i kupono i loio no ka'u hihia, wahi a ke kiu i pane aku ai a huli ae la maluna o kona mau kapuai a haalele awiwi i ke keena loio o Hon Wiliama Wabila.

        Ha, ha, ha, he wahi koaka ma@ lea keia me ka aahu huna o ke kulana loio. Ua pololei io ka'u i kanalua a hoohuoi wale ai no, aka, e hui hou aku no pae kaua e Mr. Loio Alopeka. Wahi a ka makaikiu e namunamu nei iaia iho a huli a nalo aku la ma kela kihi alanui ma o, alaila, e kela uu o keia huki kela ka keia peku aia ua makaikiu nei ua loli ae la mai kona kulana mua a he wahi kanaka ano opulepule e oleole wale ana no kahi waha ia Marie, ia Paulo, Ioane a me na ano hana ihepa a pau. E hoi hope aku ana au wahi makaikiu nei ma ia alanui hookahi no ana i kalali hele mai ai he mau sekona pokole wale no i hala ae, a mamua o kona hoea ana aku no ke kihi alanui, ua halawai mai la oia me ekolu kanaka no lakou na helehelena o ka poe puni koko, a na kekahi o lakou i awala mai ka ninau me na huaolelo kakana.

        Sa, Mr. Malihini ike no anei oe i kekahi kanaka keonimana opio @ hele iho nei he mau minute wale no i hala?

        Na lakou ala ka ninau ua hamama ae la ko ia nei waha a kuhi ae la i ka lewa. Aha, aia oia iluna o keia hale wahi a ua poe ala me ka huli hou ana ae no o ke kanaka mua nana ka ninau a mele ina he @ua io kela ninau aia ke keonimana opio iluna o ka hele. He oo moa ana na ua wahi makaikiu nei kuhi iuka io ia nei a ilalo a pela wale aku na hana epa ana a ia nei a ku a manaka ua poe ala a haalele iho la iaia a pau nui aku la i ka hele me ka huaolelo hookahi ma ko lakou waha he wahi kanaka opulepule keia, me ko lakou moeuhane mua ole o keia wahi eepa e hookae aku nei o ke kanaka opio no ia a lakou i alualu mai ai.

 

        Eia ke liuliu mai nei ko Honolulu nei mau haumana Kula Sabati no ka holo ana aku i Lahaina, Maui, i ka Hoike Kula Sabati Hui o na Mokupuni. E hoomaka ana ma ka la 7 o Iulai. Ua manaoia maluna aku o na haneri ka nui o na poe haumana a me na poe makaikai e kipa aku ana i ka Malu Ulu o Lele.

 

KUAI HOOPAU O NA PAPALE

 

Eia ke malamaia nei he kuai hoopau nui o na Papale o kela a me keia ano ma ke kumukuai haahaa loa. Nolaila, o ua poe a pau e makemake ana i Papale e hele koke mai. O na kauoha a pau e waiho la mai ana no ka humuhumu ana i ua papale, holoi ana i na papale, a pela aku, au hiki loa no ia ke hookoia me ka eleu nui. E hoomanao mai poina i ke kipa mai i ko makou halekuai.

 

T. MURATA

Alanui Nuuanu, Honolulu