Ke Aloha Aina, Volume X, Number 37, 10 September 1904 — COL. C.P. IAUKEA. MOHO ELELE A KA AOAO DEMOKALAKA. Ka Moolelo o Kona mau La Ka malii, Hoonaauaoia ana, me Kona mau La ma ka Oihana. [ARTICLE]

COL. C.P. IAUKEA.

MOHO ELELE A KA AOAO DEMOKALAKA.

Ka Moolelo o Kona mau La Ka malii, Hoonaauaoia ana, me Kona mau La ma ka Oihana.

Hanaeia W<timea, HawHii, i ka la 13 o Oakemahm, M. H 1855; nolall», *ia oia ! ke 49 o * looa a}ao īki. I kooa wa iiiiii, oa tnftUbiki paha a oi, i»we ia mai ola i HaiealU e koea man eoakoa hoo kama o Kaihopa* a eo@ Keliiai pala, a i ie &Jo>*!iī eia ! hsnai ia ai a oai ' He kaho o Kaihopa» no n& Moi E6okeaoti]i bqp Lihx>llho, I ka wa e oia soa o K» liako o i o m A H'o kon oa hua holohoio n ke keski* altt. Ua kapaia o Lmkp» e Likoliho o Pieho, a o Uinkoo hoi o Hoa (aiw^ie) 1 ka ooake &oa o o« Hawai'. o ka makahiki 1862 ta, ea hooooho ia iana tne kekahi mao kaiklmahioe e ae o ke alo ftlli i ke koia Uaoal aialalo o ka hooaaaoao aea a Rtv. Archder cjn ■ MfcSoa o ka Hooaiana lilhop» ! | •kōkoia ia ma Hawaii oei e oa J lioi Liholiho me iLaleleooalaei. I Kaalaa ke kola ia manawp.j Ālahope koke iho oa' hoihei ja j ke kola 1 Loaeho, Lahaioa, a iia- | lla ua haomana aiii i hoooaapaoj ia ai oo oa makahlki ehiko pahn.. 1 ka oaake eea o Kamehaoaehß V ! i ka 1872,- oa haUe mcs ka boi 0 Lihehho lioko o ka naakahiki j 1&64—U8 hoihoi hoo iu fce kola • 1 Paooa m* kahi oobo o Keopo, e ooho la oei e ke keikī, C. W. Booth. He Qmi oaakahiki o kooa ooho paa ana ma keia kuia, a oa ke aa pnni i oko kona hoonaanao la ZdS eo keia loihi. 0a «naoaoia e hoeona !a Pieho i oa kala kiekie 0 EaeUoi. Maeooii uae o ka make aoa o Kaaae'oa ieeha hiki ole ke hooko ia ke(a maoao. I ka paa aoa o ke kola b»Qai ma Paooa ua hoi eko 0 Pieho oie oa makoa i Aowaioiioao, ka wa la e noho aoa o Ka t&iao maaoei iho o ka Haiema'l Moiwahiae. lloko 00 c«e oia 0 ka pa'lii e heie maa ai ! o* Ih » pae me Kamehameha V k« Mo « o!a aoa )a manawa. O Dat d Maoako, Sata M»ikai t Mo»Q«a!i iaooa, Oa hoa aiaio o!a mao !a. 1 ka makahiki 1871 paha, boo •&a !a 0 Pieha h me WiHie Hotch)Dsoot ke keiki a le K#nka Maka.ponpoi 1 (nta hoi k« KoMn* Kalaiaioa 9 K»aa<»h T) i| Hiahaloa,me K' mio* īeloi, ■> D0 ke a'o i ** haoa pohi !oj 4BEia ka bul lonhlko WeSi Muoi'

J , Asscc ation, o ka Moi b:J , he*ahī ooa aai o keia bnt< IU Ji>« lana I nobo h«ns s! » b!ki i I ka m»kē »n% o ke ali». Mahop* iho ol» ōa«nswa, oi lioi o Piebn me ke «ikeoe ana ! Honomaele. Ban« t e noho •! co kekah! maua* > wa a loīo loa skn no Hilo. Ua ! male ae ke kōiko&bitie i& Akono | AthD, a e noho lona nol ana pi» od ka mahiko o Paokap !a oanewa. Me faa» o P!"ha'f »oho hana si a no kekabl rx>»n«wa maf 1 mahope, noh !ani i Kaiwiki.

| I kt holo aea ae o ka Moi Kalnkeoa eoa kaoa bQHk&i fca»> hefp } ka Mokopnni o Hawali, loaa aka ke k&Ddka o lakon i B|-, lo a oa ke alii i kaoofc& ako e, ' • ■ -■ ] hoi CQ»i i ka hale s!ii e oobo sl, ( Aole oU-4 toto koke mai ia ma« | oawe; I kona hoi aoa mai nee J Boddlolq oei e hoomakaokae aea fea Moi p holo i Amerika Hoi- j pa:a. O ta ioak<ibfki 1876 1». U» bookDbo la o L°!eiofc&ko ! pao! rto ka r»ohca!if, a do !a naa- i oawa oa hof oia a cto me ke! ! keikiaiii ma K«aknpn», 0 kat-a ] baoa ia m*a ī» he bo* ok»lī no ; Leieiohoko ma na wahi a pao a ke elli 8 he!e aī, ka po ( ke ae. i Wabope fho o ka hel ana mai o | ka Moi, e'a hooooho ia o Piebs | iloko o ke Keeaa o k'a Pankn. a j ! la make aoa o K&, ie k*kat-, olelo o ka oihana paoko, oa hoo-1 koho la oia ma ia wah', fffti; laila akn po ke Keeoa K-ilaia]Df,' a ke Keeoa o ko ea Aioa & lj ka hakahaka aoa o ka ooho ka»j kaooielo moa, os ha«Vfa ia o!> haoa «n>kie ia Pi<-hn, o W r X*, Gr»en fce Kohina Nai e noho aoa l īa manawa. ! I ks ooho aea mai o ka A ba i Knhina a Kipikooa, aa hookobn.| ia o C> P I<takea he kohina noho laana o ha aloalli o Pelekane, Ita-, lia, Farani, tservia, Po-1 tngafa, Aiknpika, Ioi» Johore # SUma a noe lapana. i ka pooi ia a»a o oa Bloi o Rogfa ! ka j makahiki 1883. o% k» Elela i hoooea ia i aloeeow ma ka aoao | o ke Aapooi Haw&n. Maoaaa o kona haalele ana akn i ke aloalii o Hnaia, na hoohMoohano ia oia a (B6 kana kakanōlele nae na Eaa Hoohauohano o Bcsi». .^ r J - -'J Ma keia hnakai a Col n% hooktpafa e P*rts''dt«*j o ka o F r»cu ka Moi « me Sfoiw*«hine o !teUe # (I %o Wiiikoki wa e noho, haomana ana ma k« knla koa o Uaffaj; ka Mol me ka Moiwahme o Si?Tvji^ oa Poo Aopnni Kiekie o Ge» minia, Anaaturia, loia, Jobor«, Bopg<or.g ma SiQ|; a me ka Moi m& ka Moiwahine o īnpHna, O na R«»a &ooh«nobano 1 loaa i k« E ete Hawnii.ma i» hnakai kaab»>ie hoon*, ae o ka Ho'"^ ko n St oUnlgUua oii \ii L«g«oaa Elaeuhaoo o F«rati). ia

V" -m-~ j Hoko c> T»kov ) o SBrYJ&» ke Ka . I»QCI0 o ltalla 4 a ®e ke nossy»^lapana, | t boooD»U o laoke» e I» |£r1 • KaUkaaa e booU!a 1 o» $»£». jfeoopae hmaliHaa mai foia* $tjpa a »e lapana. Kaoa i, j aelitEe boopae liraabsna mqf mai i boajpcno la . aopunl. eloa mabo|>e o ij?p» iil j āfi» & maf .np' oa hsoa h 'op»e nroaba.D* Q lj3iti f fba aole i ke'ake'a m e kē a&ppoi i*',' ■ • ■■' .; ; Amenka a me V» h<>?>bqi^ aloa o feawairnti, do ka hQj>pr hopo ia e kela poai ioa e kooao, aai txiai sca kopa o, loia f, "llawaii nei, ke knmo ke'ake'a ial i na hoohoieioa e obomo tq»!o ta| aoa ifoko oia m&q maka|i\ki , topa Beritanfa na me.kaaieana o, toia. lSfo na baoa hooh'oiauia, me ĀnQerika aohe i m«kemuke ia e aa'popi ia e boomahouhoa hoo ia ae oa kopa Ber;txDi&, o koeoo o)ai aoauei lieia unpooi noi e ke'ake'a i ka fsltoa bao». p na kalai apponf kela * maoao U e ka Mol l£»ia* leaoa & me l£ona Kob.Jim N.gii Yf. M. fcibi fcona, e pa|e akp ai i oaJ h»n» .booboiaioa a jkfila ppai. io?e oae } ko keia iioi ma k% aoao o ka Moi aamali o ke k^'a ke'a ia e keia poai koioko oae ke kaoioa noho o Hawaii i&a Wq~ sinetjoa. O ke koipu keia i b,ooooa ia ai q i loiji,a|p^, lapana.

I ka fio! aoa oaai o laoiea m*i kaoa ai!Btooa lia&poai bcaaa» oa boohnbohabo in oia qoe u» Huko 0 KaUkaaa a me ia koke ibo u,o iloko o i» M. H 1894, bopkabii ia .pia.e "ka Moi J Laoa īfni.. file eloa od» o?akaMkt ma ,kei» oi> haoa kiekie, a i ka mak&b:ki 1886 aa hookojiaJ» o I*nkea i Qjtko Pooka do kealoaiii O oa oihaoa. e ae i haawi |a iaia j koim loaoa*. wa e Dobo pooku oja ka »g*oa o na aipa ieiilil, ho| i kakaaolelo o ka aha ki|aipa o ka M.pkoppni o Oa.ho, akokaoa konela a poo o oa okali o ka Moi. Ka uko paahiea 1 lo&a ia JUakpa oj&i keia mau oiheioa i bnl ig 4 aa hijki hookahi taosini » oi ik', Akak» ta pttoahe!e o ke kaoaka ke heie ala a papahi IM oiham } ki «| hook«hi I ba makahiki 1387, aa hooaoa., hoa »a o iaokea i ka, _Mqiwahisft i^apiolaoi a me Moi ea ka loh'la Noi o kapJha ( aG,B<?ua makahiki ha 50 o ko ,%Qiwa% hiue Victom «oho *oa oa ka o Bej;Uflia Ma ia bqalai i bookipa fbaqohaue h al o» 'iU waiimei ma Bos«tooi a pe!a po oq hoi ma eiaeioea e Pere« deoa ' Ma Eueiaoi q« heokipa i* oa 'iii

Jm ma„a ukali j»e. ka &83&Mfc»V* ooUp ! # ?fls, dana 4 JMi ki. Mpijfahiß| T ? . fift ,a* liip a p«Q p.|> iUili lofes aU~lt» ;to3Wrt*:.W4 & 0 * 1 -* M »». a&: min iooo i £qepokol* i I?QQr i X*|iAV U* kw.,wi 111 i m?te m*l%m ā~m la. is»a kmjt »)i# jptpMo pi,«i p&b%. manona *£■*• 0» F&ibo a P. laakea | oih»ua *®*|a in*bope o ka laweia>we aea M iāluioa no o» jnn!|a|iiki. h« •Aima. ,Pa. hoomaa |a* qq pae.oia oaa ke kolaia, koaijgjna a a Bgena 1 o«• »»#a leialil » hiki i ka ioli aoa o ka kolaoa mapiuli o ** b«q» hookabnli aapiipL . O ko »itj§ kiia o na hana hooka>«4ī i ohomo ©ua ia e ka poai iioot>o)aiii» iloko o ka m»,1893, oiai I*ake# a hooikaUa aoa ma loia waialo p, M* •'ō anar a ka Mc(l .ins &oq%, $oj e .hpokopoo mm ū*Mūp* Bdritioi* m& Hawaii «*•* - ] .. Uaa&ei pAha makoo e hoakaka •e aii ka lilialejbQ Iko laakea lEoUoa oiaio ma oa mea pill i ka hookaholi aaf>oof, oo ka mea t oa bo*bew* hoi ia keia kaoaka o oa 'UII na makahikl i kaahope ae mmmMl tt«ē ot>a m»nao kahihewa 0 fe» ofiaio maoli, aole oia i hoacnik kekahl aoo i oa hana bookahoU anpoei, aole oo oia i *oi*o Mokooia man haoa. IW wa eloao ls ana ka aba It«feffeiVKhri!a Baranna ma la* kōff d'Wilikoki, Keooi Ckat&akl a '«ēfr € <lotifs e kotat, Wa' ike 6 faake« tDirnhti o koaā laaoa noi aoa ®i ka poe kaooooho o ka aioa, $ ttfo W aha lekahi koe ' m« %a eoāo oka pne llalepa roo ka hooplia fa o ka !akoa aha kohloa t hHioai ai roe ke keaiei kopoao'ol»."'Ua hele ako oia e a*o Vka nohoaHi eaialon Iho i p©*'tiialfaalr> koV i koha aha kahina jWk£ito«t aka f oa konūa e olu I ii»*r af na *"bnoW»naelie aoponi mamoll o ds mea 1 wawa il epftC BBi eo ke knmn Haawai kfoo. Aole nse i hoololw lā m! ieli a'o aoa ma kona %bto," mau paoahele okoa ko '%% ftoko ola maa !a. : *toU t tla&. ■»»4>— * *- 1 £ka i*huUhu i lapooo ik» koho hoa^iaoa j- *-4foL .Ml, A.U Ja oo Maiii o Q M mO. u * M* l * i*k%oa -I :-j