Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 26, 1 July 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A. KA. MAHIAI KA HI'APA'IOLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A. KA. MAHIAI

KA HI'APA'IOLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

j "He rooa oiaio, e Walkumailaāi,, | ua kauī&na mai ka ikaika o ua rgaknahonewai nel ou, ka m:kuaksme j o uapUnalua n<?i a'a, oia hoi o {ICamā-a-Va->Tahiai. aka, liealia la i kona ikaika i ka mana o kuu mau. I aumaku». He Like loa kona wahi, j ikaika me ka ole imua o lakau. A j ina oia e lelo m;ū «na. ma ka aojio o ; kana k&ikamahiue, ho nui a nihkesna wale ko'u krkqa. Ūa piha . taa kuahiwi, oa o;nvii, na ut»lanu o i keia \\*ahi e rt»iho aui nei i Jka'a uiāu &uit»akua. A pola no rao«iia. JSVuo uka a no'u o kai. A. ' ina he manao kaua ko ua pilnalua i nfi a'n alaila, e aho oia wahine a 1 me a'u wahiue nei no hoi, ku A na j ikaika a me na oolea o i ke t akea. A„no īa mea, mai nojbo oe Hj ) maka'e a hopohopo e Wai!;omaij lani ika la-we ana ia'a j wahine* Nolaila, ia oe niua i : a kaua na ka lua oka mana\Va." ] | Lakn aku la'hoi o Waikuiuailani j ; i ke kilu, a mamtn» o kona hailei i ' aūa'ku i ua kiki ud, olt ae la oia.i keia I Po wal* l WaiaUia i k.\ ehu ake kai, » Hw»pulu ia kalaiia aina moe * kalii,! i Akahi ka mea Inhi, he aloha, ! K apa nei i ka mahao» i ka nim a ! ka makemake. | Tka pau ana o ke!a melcji ua ke ' t iki aahu kapa hau anu nel o ! ioa, ia xva i haaloi aku ai oia.i ke kihi. Oia niniu no ia oua iimnei ' a |\a no hoi ka palm, ! "Lua aku la kau, n wahi a j Hawaii-loa i pau? mai ai, aJ|oo- , mau mai ]a no hoi t ke %cba,ino aua, "o ka ! v. loaa hoi koe." . : Lalau iho la ua Ui nei o. oa, La'i | eha o Waialua i kana ki\a, 6U ! k uo-hoi ia; . v . f ehu kama-lena ka uka oitap;>a I ī.nhiehu iho In ka pua i Malk-huoa ! Hfle aha ka iwi a ke Kootau, ! Ke pua n'ai i ka maka o ka naheleI hel?. " {I hali hoo-muu hoo-halani ! Waii lua, V; - ■ ! Pa kaliea a ke KoolaU wahioe, S O Puakei e—e —e! i Ile p«» laukona Sa e aloha*i; 1 Oia uioe ia, £ kauli k> hoa iho» j«o ka po i hala aku nd, jHo iho ka ua a eloolo, ek« —o? j A )iookahi hoi ka piiiua paa. | Ok» ha*let*ku ia no ia ou* \»s «kamahūM? wi \ k«u& kiJu, Vf Q\*su j uiu no hoi Uo «4 jio ka pou, ola Va!;i sa uo h v i, aku ?a o W;vk«C6aoaui i lua Foeu wi 'o : "Ēo oe j i*'u ln Pua t»hu io pal)a «u»uoi ls* uka o Kapka?'' Oka »nanawa iho la no i t\so ai o Wftikuw«ii«nl i* iiaUo * k*nc * ihq i« Uua A pel* iho 1» i hwMia »i 3|a §lsi& % Hke Hio'ke aiua mai cj i Katts ,'■ ' f

I ,>lai ka wa i ai, o ,kijmaikpi,a hiki Waikuin»tt£*- ' nf pulu ara i la ehtakaī * o " 1%% pono ole āna o la oianao o ua j kaikamah'ne nei o luna o ke kua- | hlwi o Hitaniwai. . Cfa lilo na olelo 1 a'kona Tbaul makuWanē' i wan ina t s?xia mai *i no ka hjo ana o kana | kane i kekuhi wahiae okoa i mea : I bsouifisuo mau aana, e kau maoii j ; uaai ana no hoi iama o kona mau | waka, _ ] J O i kali afeu oia (Kahelekulani) j j a hala na anahulu la he ekolu ana i! j hai noua aku ai ike kane, aia hoi, ] | kau aku la knna mau maka o ka ■ j hoi raai oua kane nei ana. Hal» j , ekolu la o keia kali ana ona, aohe,, ino he hoi mai oke kane, nolaila, j ■ manao iho la no ia, ua lilo ke leane ike aka hewahewa, aua baa-' leieia niai oia; . (

Nolnila, j kekahi la hui akula' oifc Ix> e kona mak uahī n e h o nai. Kinau aku la oial ua makuahine nvi ob«; tua ka olelo mua ana'ku nae: "Ua"h'ala iilo toa aku nei na anahu !u la ekolu a'u i ae aku ai i kuu I kane, e hele oia e makaikai ia Oahu | nef, a aheane e ptha ke anahulu • Is hou o keiai huli hoi ole ana ,ma» 0 kuu kaue, a ua hele" ko'u noonoo 'aku havb nona, e noho nei. Noiaila , e ninaa aku anajaa iai" oe, e ka niakua, e hoi hou naai anā no «ne? k«« kane?" Kuioa iho la o Kamehaikana ila'lo, ā i ka aea ana ae o kona poo iluha, kanl ihO fe"ksina uhu, a tftai lā oia ī kana h^nai: **A*lhē a kana kane." Aia ke kane' a kaua"!a i ka poli o Hawaii-loa, ha ■lffe i Kamananui, ke kupueu 'ikaikaoWaīhlaa» " ī'"kslohfeftna Kahelekulani * i-keia "pam a ke kahu hmai, hiolo makawalu iho k kona mau waiaaka ma kona mau papalina a uwe ' iho Ia ia me k$ ehatha nui. Uw.e i heiii .tiaii!yli ae la }a ke aloha i ke kk#at;.-- | Alō-h;> —Al«i : ha na leluu o HUa I •■' ' '■■ niwai, " ' "■■ • Aale oiakoii elkē hou ana 5 kaōo *: ' a knkoil; >■ Patl khonkou hoonuanua ana i konaa-i, -■„': Ua iilo k«la i ka hau anu o Kaala, 1 ke onaooa paha o ke kupukupu o Kamaoha? Aloha kou hoa —e — K\iu hrva ohumu, hoa e mehana ai ' "ktiXJ po!i r - "ĒiaiiO la ua anu, ua oni hookah! f \ - ka m>V moena, \ ī.ilo fce ~tohs* m>pa i ka Elnk u o Puaeni», 'Ee'ha ka miuiao?; moe pono ole kuu . pō , I 0 lakou nei aloJna ole ia\i—« ~ | -O ae ana i kuu kane e hele, a j hele no —e — i 0 ka bele la hoi a ho.i hou mai, Hele ka l«ni, hele manawaino, aohe hoa o hope, B fca nalu kuak<*& o na Mokumanu, j i itre aku onkou i kuu kane, aloha | «ktt no, } Kia au la, «a nopa, eha i ke aloha, | K.e kuewa nei ka manao. aohe wahi | « eohoai, } £ kaMakani Malanni o Kailua —e — IA i iko aku i ke kane haku a ■ ■■'.■:, ■■ kaua, Hoopa iho <w i kuu aloha i ko»a - . .pApaKoa,' AcianB> Knh*lfkulani, ke oni hwkahi ae vtei. Oia uwe heln a hoea i ka hopen-a» o k>i ,mj.}»a,vva *w 1 ano.e ae ai ko«a mau Jietehel«JO* a pas v » «a Hke oi&to<a kvk«]»i uoea ua nohoia, a xia hehiiA sho e «hane iKliMia pnl. Foat ka «U wa mau U? kohu kpalapa ahi «o x\ona :\'.a nia ko«a mao !a wa H:!e n>ai ai oia a i ka ih« o ka ?uakxuhme ha,nai v uwo hou u<i la no ; kau a6A i k»-i* uiele: Ino—l»m> »k« k'fl Waialua, K« wiii la i kA opn pv?naloa, Ke hookohu U i k« oho o ke kau- ? JW«, * .' - K kahi «na paha ia'n—Ho k«i%i m§« oiakua pW» , Ow*« o No'a W v ke iiouli» i k<> pnx>k«l& \lmva, Owt» lw k*w* % K*w*-^kt~*U £& n««» ka i „ i>uni o Ku, o o Lono,

j o K«tfka«». o Millu,- , j O tini oka leliu okv ak•■-.» .ur>!u.ift» Aohe 9pu we Jwja i oo'i -> u!v. ia e I ko'u alc.ua,. f Piha, o uka, piha o fcai, ;Pa ke kaua i Kaheūkulani i Wa's, Tuar Holo d<> tnal ka tiae 0 Kaena, A ka wai o Waimea, Hnli ke kaua a ini, E hels au —e. I keia mi»le a ua o'KaheleknUrsi, : pftnt} mai !a ka makuahinfe banaT: ■ "AHa oe e hele. E iho imia oe e' ike i feo luaui makuakane i kai o : Alele. Aia iaia kou I>eVe me ka ole Ina ae mai ok }a oe e hele, 'pono. | I booJe mai oia ? a.'le ae <* h.-lei keia huakai, mai he!o oo,' o naake kaua 6 kuu hanai," Ik« ih<i la o mi he ma-

nno nwlkaikeia o ka Ja?la, as a\n 1a oia i vja maoao Sa. | $oīai!a, kahga aku la oia (Knhele- ! kulani) i kona mokulo!?, oin o Lu* | kuahiwi. He hu aua na ka j mohala ana na eheu o u£ manu nei i 'ma Va puka oke ana. AlaHa, kaii!) j ha ae 1a oia fna manii a pan o Hi- : laniwai feuahi<vi e limi m»i ? m;»a ! lei iehna nōna, ka nraib a me ka ] hala. Iloko oka w» poWile wale.] no, aia hoi, ua paa pono iho la tona ] kr»no a pnni i na tei lehna, lei m'a-1 īle a tne ka hala. Ao ke onaona o | keia mau rcfthele lei efeo!u, u,\ le!e > aku la no ia ikai ō AMa» £ahī e noho ana na m»kua. Ta wa i pane | ae ai uKatna-a*ka-M 'hi,»;-. **Hek roai la no ke aia o ka' mapu mai la n > ke onaona o ka maile, nawele pu mai la oo me ka huīhul, oka lohua. Ei' ke kaikamahi,, ne a hoea mai. He' hana nui leana e lawe mai nei 3"o kakon nei. On> hou paha anānei kuu piko. H»aha la hoi, he oni na'n ,na HMeak tIa A haahaa kaupoliu oKnaia." ua ik« o Knm'V«-ka-\ta<.)iAt ? k i k« k*ik4'.ni!thi;w hx*\ a'<u <n\ n \'i »ka hoe* e am'ku o n-\ »ah »?koiu i hiike ia aenri, wi'nul! nohoi o ike kiloki'o a m« ka mana i loaa iaia. Ua kan mai la o Kaheiekulan| ; maluna oLulukuahiwi kona "moku lele" knpat\aha. Hele mai la ia iloko oka ohi āna oka ohu a me ka pio no hoi oke anuenne, e like no 'me ka mea mia rbau ī na alii nui'ola au. Aoīe no hw i li\ilid ma ia hop- iho, hoe,\ m;»I la, ua lolali nei o HilaHiwai i kjht o na makaa ! a me ka nul e ,ni»!n- f»n - - | ī nana > fe«'i;&J>a»sa * K£>!v > iupa a me ka ohana i,ka b*?ie | Iwlena a a»te ano a pau o ke kai • j kamahine,-he ku i ke aiwaiwa ka j n&u&ftia. Aole uo i kuukuu p>ao | iho ka noho ana iiio o ua oiali nei jo ka paii h«>okni o Hīlaniwai» aift 1 hoi, olelo mai !a oia i ka fkauo;

"I how>a mai Usu imna ou o ka makaai, uo ka ninau ana'ku ia*.oe i fea a rae le* j»c»o ole o hele e paio a e hnkaka ltwvV p\v nnīua, oia o H«vruīi-lo»? E na«s< mai oe, a ina ike oe lsva ikaika no kā lāfl;tkU» Ana nv»l\ina o k«n hoa p ūo, plil iho la; im\ no hoi Aol«f I lAwa. aliai'a, e liaawi ! mas oe i httOKiakax>kau i>o*h.'* f o

>4ktahi&i: "0 e k\m ksm>a., a akn wi &u on sma ;ns, fc«&. Iv«* boho>, rlt>ri 'k'hi, * t\ I ka «ui v> īk.>'.ka n,> hai^.. I p&u o«» a owau no h-M ka , 0 ko h>M &« * *ku n^i h okira W H'aW |V:V n hfclfAk* nou, | ua 'oh-'O n> ■■?■! i na k»Vv\ r»,n i ?>'kī\ $k% so\-> t U l kou 5 hf*«i» ? kn n-u o n,-v ko» >k *ika f oa t o kun in!n % * h- te pu aua ī m« o*>. AVa pa V ksna « ke k « Hilani* | JPat» ifisi k 1w * I k«U}« w a'« v *i, .»kc:a 1* «<"■ * |v\ Ai k*» Vu \hm, =a kje knik*w*hin<» « ji-k»-M»hi j*i." ' : ! U «m huli *o Ia *» j HAhi»i * U >* KŌ)b>Klii Axt!hHtu<?& nu' kAiVu«\at\&, ua&)i ss*e »* tis o Kot v hot*H»h»J* 4 m«» «& pwi < ik*ikjn 4u. lakou w. k^Uk&um&a^ 4 |«u no k«> k*t» i aku U o Ka-r.\ »-U-M*hki « iko .īk'.; i :\a, »*]£ Vb^jj*U£ k* «ku U oi* e W« i n*% : - : i -..-»• '• •

00 k* #%ai o s a. Ko k«i# "niaū |auoh.i «i<Ē>aa akul aa poe 19* kua nei o KaKo&kāliw^l» !a>koU. 7 "-:w- ; . , "p heie e kuu ka«Ssj' »kn nei ou ma« * iuua mi la, na kho a CH iiohoa q&ai ka paii mai o Makana, O ukou k<j htild aka ana tae o§, p w -" a īa wa i'h >ni fl&i ai o Kwholui» : lupa i ka ihu o kana k« : k»maHne «le ka oklo ana Qiat: "Aole ao he j wahi iik> oko luaui makuakaae 1» . | oe, e Kaheiekuiani. ' Ii pai ana no oua olelo aka ma kuahine, o tea īhjs mai la no ia o k& •*s4ivii akau o wi .$ h*J*i **■ la - i k<.na.ha,ku ki wa poknle loa, ifa _ .« ini'ui nei i koa^ Wauiua ka pahu liopU. O k«k#hi ULi eue_jria Makana e kle pu la me Kahekku» iani. Hookahi Whg luaoaua iho 0 i»a oWi nei a hoi'kāhi t)D hoi jy|>Q jp>. % noh iua Q noho* ho! keia, ak ma na aoao ahiwi* mē he mea' fi, m kh īaoa mau ano, lww»nohoTidbo Vāna ■ ~Oiai lakou'e tele ank* pa līiā lL» f» feo aheahe mafca'|*pfeiao io lūhel* . " kuh«ri: "IM* auwm kakoa * i 1 hal*w»i ksioxi nfe ka puahlolilii t : 'kk-mi; o'W i Waikt»māHanl?- Oia^* o f ehuehvi ona witi anā »" ie ! makani ti Kalaniimaihuu, aka, mM. " " I hnpohopo oe. O : ko*i e «lo <kū" '"'t»iei ! ana w> fc«lcoii rae nl" 'nui. Het«i,»īf«iT„fe '-mr%agp? I " • lakoia* *!& h^,WlaS n l"i > ' T fiiB^Mjf'^ ' w-li no hot ka p<taYl3Sls ?*** • % ««'« «'ku ahiu . DTII# ' ' wanh neii pM* n6l&ii ol^ltPl3t a> ° Anuenue ame kona kaikulūa**» ' j polohin ano Q-Pc oa, a iao -me na wahi hohoa oka pali o aUi o : ! Makana i ka wili iuai a ke kino ma • kani o KalanamainUU, nalaieī&kokē i ije la lakou pakahi i ka maa ! hana it!«a\Vjt no 1 ko lakou haku opio, « alo nei er ; c ».ueira. J , _ 0 &MilH2shjL4uiafpu« a k ukonane u» umli paa iiw I& . » X* n'«h«na kuUw<»i ka kitoft fcaikamaKu)tf» A$?W eiis pono jlu"na o ka ?Tokua o lalukuahiwi. O na wahi .. keia, aia Uu» ke oni t» ma a pau e wawahi ai t k& h-K>isrtl«iH aUa a k<? kiu.o Kalanamaimin. Am« keia , u» m«ra wahl makanl **k*i!i *loha' >> % nuu i hooona mai ai i mp* I&c3|kß9 4?a<»iK pokh» aku lli?no hiwi a»« ka puehu kf*ns maa hulu, n kani -!a ka ko t» ua ine k& ? oli ana no ka kana hanal,

i ko kv.o ii).tk3ai maluna »oi»o «e %k Q <»* .**) pilm, k? k«nm i ka m?>kani tioho \ ki y**w?t ' ":"*■ . . > HskKith*nā Übki?6, fc* ; . IM? atn% I**et» »k«t <•1 T*ww>hjn « konSo ivo Ko' rhl*. 1 KVcrti I W*n iS ; 4 t ! " o k« 6a#a o Kathi***, laāi^". Wv ana kat)hn i t>* jaK, * fc*o 1» \* sna. 0 nmi \» k*" m*e«4e \ k%.h»a ike kii o * p»u o !£«)*!«• i ""T vT*T t Uw& " i »vj oee _ 5 «wipw» o U «&** i uhun 4,1*;: : ; ' . 4 "Ei H* *mu ho; keu* B««w *«a « **ht,„fe3t H*ah* hoi t»IA *B« * t\c ; , I kuu mi ■. k*n«« I*«t >k p < HNmm tt*& U k*k*hi feo; "0 1« |«tto **%*« o j ©* hookau »*i U 0 K*l:*n*tiĒ4iar,a * I <m», » ma »&« t*a e i"k* k4rts i ko ki*KK t k«** <ki»a ko« t 0«/' *> ■« * - ~-a .k. 1 • "