Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 34, 26 August 1911 — He Moolelo Hawaii Nani, NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawai. A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani, NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawai. A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna

. Ma lukaluhea ku ae la no . ;4 ui a me- kona nani . .'aui aku la oia i kōna ala. ... H o ke ala o Maikkalu>l lieikawai, a oka mav nsai ai us moiwahiae k 11 hvii o ria sif s'.a wile hoi keia! ■ ; ka maile, .. K> i ke ala o Maileka- • > 'V ih'i īa'u e upu ae, ,•• • . i oha lima ole a'ke aloha; M.uitkaluhea, a iiflo i ke alo. . : -v. īi u i ikeaku la; tn>) onkou a pau? H ,■■;•. vrt-]e a Laieikawai i oli H, o a i hoopuka mai i ka i <I', m ka inoa o ke aikane H, l ! ku aku imua ona, (•, :ī? ia no'ia i ka m'ea nona ■ ■ ftja no o Mailekalu- ■ . 'i U Laieikawa» mea wale I , :iMa mai i aa aikane^ei, k u nui, oia hoi, kana > no a paii. Nolaila, aohe j. ;'r.:\ni ma ko Mailekalnhea H| k.na, ae la d Kahalaoma-B]-v kaikuaana ia Hailelauos> e Mailelaulii, ua ikeia ■ :> .1 :u'i, o ka haku o kakou, H s >0 mai la iia aikane haku o'.i nou e Mailelaulii, no H v ,i a me ko oukou pokii ■ i. nolail», ea, e hoike aku K . » a me ke ala o kaua, 1 ■ *k ....... !:aku o kakōts, i ike ma, I r i oe, e like no hoi me na ■ •> ka«a. H I t nani mahiehie, ku ae la I n lilelaulii a hookuu *ku ■ "i onaona. Oia lele no :•! ••••".« o ua wahi maiie kanlana i a loaa ke aikane a la- ' \v'. ui, oii naai la no oLaie- . <■ H ia, e Mailelaulii, \iona noho J kuu poli, k \ ua aTktJßnu, n no ka hoi i ka pili mai o ko kane, ko hoa, ■ ; i o nei e auwana ae nei. 1 la ookou; t iioi iaua'la? 'i 'n no o Kahaleomapuana > o na maile, oia hoi kona j ' a o kona inoa o Mailepa-1 ' > hoi, ia oe pau ■. ,\na o ko kakou mau ma- " ule a hooulu ia'u noi ia 1 .apuana. Ua ikefa mai ! iH'i a pau a koe kaua, no- | - ".!* akvi ala o kaua." ! '.i no hoi o Maile p*k«ha | i" a hookun aku U i kona V"* leie no ia o ke ata o tk,uia a ioaa o Laieikawai, a >. a mai ai oia: • «' nei kuu houpo, ] ■ * ' Mailepakaha, •' •'! ~..l V.:M Of, ••''« , '-a kc aloha a lilo, f 'wi ka hlo he hoolalao. ■ ' h n hooiaa-u ana iaia. i' t; ;ai la oukou a pan, ■ i Ih.. ka pokii o kakou' \ \ oluii ae 1%0 Kahalaoma- j ! ua kaiku&ana i ka i «na'ku | 1 > ki ia mai la oukou a pan. c ; ■ luku o kakou a ke r.'nan ou no'u nei. X. eia ka'n' •» » h,», * *•«*»■ j

y . s aana. I o!i au a pan ka'u o!i ana, ia wa no kakoa a pau e lele like ai mai keia wahi akn a kd imua o fee alo o'ke aikane a kakou. Pehea ko oukou nianao i keia e nā hanau?" P?»ne mai la na kaikuaana: "Ua ae makou i ken.i ninnao au i hoopu ka mai la eka pokii. imua o raakou," « A o Mailekaluhea no kai hoomau 'mai i ka olelo ana: "Heaha auanei ka makou? . O kau mea eka pokii, e olelo mai ai makoū, o ka makou ia e hana a e hooko aku ai." 0 ka noanawa ia o Kahalaomapuan» \ hapai ae ai i keia mele: Aala ka hala mo ka hinano o K«aau, Ninau ke k«p& o ka aina paia ala; Nohea ko onaona o mapu nei? Honi u ana o Lai wahine ike emaona, O ke onaona oka hala kau i ike, Koe aku ka epa i ka haiki, He iki oleloia na ka apakau, E kuhi e ana i o a ianei, oiaio la; E kala ka pokii i kahoahoa aku ai; A !aa ka hewa, e kuu haku. 0 ko kainst mahop ia f hoea mai la, 1 aloha n»ai la o Laielohelohe i& oe, A hoea aku inakou, uwe helu mai oe. Ua iohe mai la no o Laieikawai \ keia «ie!ei pau a Kahalaomapuana i oH aku ai, 'a mamua o ka Mki ana iaia ke hoopuka ae i kekalii hu&olelo, aia hoi, ua hoohlkUde nui !oa ia oia ika halulu ana o ke. kahi mea. T kona nana ana mai aia hoi, ike mai la i ke ku ana aku a na aikane a pau iaiūa ona. la wa oia 5 uwe mai ai i na aikane ana: 0 oukou ia e —Auwe —! Eia au la — Ua haalulu kuu manawa; Ua nei n&ko!o i ke sloha; Ika hele o ke kaue —he hoa pili Ua hala —e — Ua hala kuu pua ala, he kokoolua. I ka na'e koiopua, Haihai pua o kuu manawa e—Ke hoopaele mai nei i kuu manawa, I k« «loha 1a- — O kuu kane hele loa— Auwe! Kuu kane. Hoomaopopii aku la na aikane, he uwe kanikau a naauwauwa maoli keia a Laieikawai no ke kane ā lakou, oia hoi o Halaaniani. me h« iuea la, ua make oia. L«S nk !\ iakou a pau a paa aku !a ia Laieikawai, a uwe nui iho īa, ok* Laieikawai «m> uwe, no ko a!oha ika maki! aua o k*? k«Re, n o ka r>& ai' taue hoi 0 uwe «,ku nei iaia no ko lakou aioha no iaia. Aka, ma ia manawa hookahi ro nae, oa uwe naaopo wale aku la na aikane no i& make o Halaaniani, e like" me ta Laieikawai <rholu mai ana hnua j iakoii. A paa ka lakou nwo ana, ia vra i paoo ae ai o Kahalaoniapuana i lt*na oWo i ka i ana ae imua o lskou: "lle keu waU» akn k* hoi kiii niie-» kup»u*fta .0 ka utre w*l« iho ks'«, nohe ua« he *rahi mea a ieahe mai o ka waimaka ; io ke kaoa pu ae nai no ka hoi ia o k*'u awe ana, m# he moa I», t pania wa| k<Ai niau wainiaka. <> ta)i» h«n r» I

, mau olelo a kahi pokii aikaoe ana, a ia wa oia i ninan naii ai: A heaha iho la ke ano oia mao iii ea?" Pane aku la o Kahalaomapuana i ka i ana.aku: -"A eia. £-Kool3he mai no hoi oe e ke aikane, r īa ms. kou i hoolohe aka nei i kan mau uwe holu ana a pj.u, ua hoikft mai oe ua make ke kane a kakoo. Aka, oka hamama o ko'u waha ka*u e ike, o ka apa wale ae no o 3eo ka'u e lohe, no ke aloha 1 ke kane a 1 k&kou, eia nae, aohe waimaka pnai I niai, a e hoopohala ana no hoi ko'u naau, aole i make ke kane - & kakou eia no ke ola nei. Aka, lioopaakiki mai la no nae 0 Laieikawai ma ka olelo ana mai; "Ua make ke kane a kakon. A e hai aku au ia oe i be kumu o ko'u oaauao ana pela, a oia keia; i ko maua iho ana mai a aneanē mana e puka loa mai iwaho nei p ka Ine laau, l»ohia ( hou ibola oia i kahf eha no i loaa mua ai oia i ka po, a ao ao iho mai maua, olelo mai īio ko!a ia'u e iho mua ma.i no au no kai nei o Keam. Oia hoi, r pii oia 1 kahi o ke kaikoeke o kakon, oia ō M*Uo. I manao oia pela, i baa ai ka mea nana e paspaa-na mai i ua wahi eba nei ona, oia no ke kaikuahine. :»■ "Ua hoolaā-u aku no hoi au, o maua no ke pii pu i kahi o koeke, hoole paakiki mai „no kela meka olelo ana mai, oia wale no kepii, a owau no o maua 'kē iho 'iaa!. TTa leauoha mai oia ia'o, ina itr e kali i po ia Ja, aao ia po, apo hbu kaM la ae, al&ila, e m'anao !ho 'kū ua neake oia. A o ka'u wahi olelo hoi i hoonaukiuki loa ai ko'u noonoo, oja kona olelo ana mai ia'u, e imi hou aku no au i kane na'u ma ia hope iho, ke hala nae kanā mau la i kauoha inai ai.

j "He nui 110 na mea & ko'unaan j j I hoonaakiaki ai i na kana eepa nei a 1 j kakou, aka, ua hala hoi U mau mea j mahope. Eia kakou ika man&wa e hoomanao walohia ana nona. Ua hak 2ilo loa ae nei ka manawa ann i olelo mai ai ia'u no kona oJa. Oīa k i lohe mai oukou e o'u man pok!| maikai, eia ka, o oukou e na pokii,* j.,rue he la, mai ka pike hookahi mai j e hoolaukonaka *fiou ia'u ma keia wahi. Ae, ua !awe hoi pahaau ia oukou 1 pr» pokii no'u e like tne j kuu mele i oli aku nei i& Kahalao ! mapuana nei. Ano ke kane a •• kou aoie ia e loaa hou ana ia kaj kou." j la wa, kulou iho Ia ke poo o Kai halaomapuana ilolo, a mahope, ea ae la oia iluna a pane aku Ia "i ke aikanehaku: "Oh'n ike, ea, aolo i make ke kane u kakou. Aia nae ua kane a kakoa i ke kono mauu, e like <AO me kana hana ana a lilo ai oe iai». O keia wahine ana e upu r.ei e ioaa i*ia t hc io, he koko a he iwi ponoi no oia nou. He mua oe ahe muli ia mailoko naai o ke a'a hookahi. Hookahi no la oko olua hanau ia ana. l< Aka, &ota nae e loaa ua pokii la ou i ua kane aloha ole nei a kakou. A no k& t£iea e pili ana i ka niake a ua kane pauaka nei aku ole i ke aloha ole na hana, ke hoole aku nei au, aole oia i make. E nana "aku pahaJkakou i nei la. A i hala nei la, na ka moe e loaa ana i kahi o kakou, a laleakōu no paha & pau, e hoike tnai i ka oiaio a me ka owio ole o-ka'\j i hai *e la imua o oukou," ? Mamuli mau olelo a KahalaoKiapuan», na lho la o ikawai i kona manao kaumiha no ka m&ke o ko kane .o' Halaan'ani j ke iiio lioomauawanui a ka lapuwaWuui wale no hoi, a hana aku la ia i a me ua aikane ana, e~ like nie ke ( k&uoha a Kahalaomapuana. ' | I Oia kali ko lakou neī a hala la !a, ! ! aole no he wahi hoailona £ hoiko ! mai &n«, eia no o H&l&aoi&ni ke ola m&i neī. O k» heie i& & &o i& po, aoie no he wahi moa & makili mai o k&u «fkhi hoike no ua «*ep& kaikunano nei o Malio. Alail», kak*ll hou aku U Ukon no eha I», *oli. nf> I he w*hi mea & ikeiii &kvi o HaUani-1 »ni, ao U mea, ua pili kaumaha j hoU iho 1« ks> Laieik&wai noofiooj' ndai!&, hoomak* hoū iho 1* oi& ? | awe i ke k&kahiak* o' ka liwa oka ! | la. 1 u*e i* no eia apo ia la; ! | m&i i& po & ho«a i ka pUi o ke ao, i &kiVhi no « loaa ka hooluo!o &r»& & | uae k& hianioe an* iua F,s?rk*w*i 'ael. t Al* *t| *

w'ai, ku āna lfo "Halaaniaai uhane mē kekahi wahine aka .1; 7, a l B . Ana like īoa na helehe.lena. «>- nc ; wahine anā e ifee' Akii ana 'ma v .a uhane me kona mau heleheiKn» po- ! noi. Ihr>. E nana iaia i i !:ona aka i iloko f> ke poiw'ai moīikaka. e ikeia ! ia no ke kulikēlm 0 na'lMehelena !0 kn mea kino a~me ke plea; pda 1 no lini ke nana iho oia iaia iho atTie ' nei wahine »ku mai rte* me Hfv*' laaninni. Oka manao ih' lo iloko I iho ona ia wa, oia no kona manao 1 ana, o ke 'kaikaina mahrt6 j nei ona, e like me kana i iohe wale 1 ai mai na aikane mai. I A%a, mamiia o ka Tiolol«iiß ana oia manao īlolo ona, ua hikllele āe ( la ia a ftla ae la. *. Ike iho la ia, he f mheuhane a.i. | , Ala'ae la ia, abte oia i hoike aku j i kana moeuhane i kana poeaikane, 6la hoi, ka poe atfa ! tla we ■ai i poe ' > j*frkii nona.' - Tair' e"' n<yfso haman kiiia, loaa sho Wailehmwale he nioēnhane. T kotH» ala »na ae kamailio akit la oia t kana moe ia Miilelanlii me Mailekalnhea. _la lakou « kamailo ana no keia moe, ia wa i winan m*i ai o I.aieikawai i ka Mailehaiwale ma mea t> kamailin ana, Pane akd la 0 MaiMaulii ike a3kan«: "E hamumu-mu ae ana hoi tr.&kou 110 ka ia nei moe i loaa iho nei." Aīaila, pane ho'u Tn«l la 0 Lai<s- - "Owan 'no hoi kekahi ioaa iho nei ka nioe no ke kaneakakon." A ia wa oia i hoike mai ai i kana t!noe mai ka mna a ka hope, e Jjke no me ia i hoikeia &e nei. A pau no hoi ba Laieikawai hoilui ana mai i kana moe, ia wai ala «<? ai o Kahalaomapnana a hinau mai la i ka fta kaikuaana mea e hamumu-mti nai ana. Pane mai la o Mailehaiw»Je: *

j *'He moe hoi na'u a pela 110 hoi ! roe kfi k&iknaana haku o kakou. O \ka m&kou ia, i kamailio iho la e ka [ pokii a ; ala mai la oe. Aohe nae he maopopo ia makou na ano o keia mau moe a i eloa; o ka'u a mo ka ke kaikaaana haku o kakou" ! "Pehea ka moe aka h;ikn kaikua anao kakoa? ininau maiaio Kahalaomapuana ia Mailehaiwalo: Hoike ako la no hoi o Mailehaiwale i Ala moe la mai ka mua a ka hope. A pau ka hoike ana a Mailehaiwale i ua moe la, pane mai 10. 0 Kahalaomapuana i ka i ana mai, 1 na hanau mua a me ke aikane haku o*lakou, prnei: "Auhea oukou . Ua moakakaloa ke ano oka moe a ke 'kstkuaanß haku o kakoo. Eia ke ano o kela' mo». Aole i make o HalaanianiA o kela wahine i like loa kona maa ano a pau tue ko ke kaikuaana haku o kakou, o ka mahoe kaikai na no ia o kakou, a oia no ka wahine a nei kanaka lokoino e*meo aku nei. Aka, aole wahi lihi oke kino o ua wohi kapu nei a Kapuk&ihaoa, e loaa mai i kela kan&ka hilahila ole a opn makona no hoi. A pehea hoi kau m«e e Mailehaiwaie?" Hoike mai la no hoi o Mailehaiwale i kana moe, penei: "M»herm€» la ka hoi iuka au o Paliuli, a ike aku nei no ko'u uhane ia Hsiaaniani o ka bele aua mai a kokoke ia oe. A olelo &ai la o oe kana wahin«, a oia kau kane. Ō kou ku ae ia no ka hoi ia iluna & hookuekue aku nei oe iko lima •kau imua ona, me ko olelo ana'ku Kia mai kau 6 kena kan&ka koaka hilahila ole. la oe uae e hooks«k\3* lima aku nei ia me kou olelo ana i ke kanīika Killhila oie, ia wa pili ana ka hoi o Halaaniani ma kou aoao, a mea m»i ia e hoai oiua. O kou pane •ku la no ka hoi ia. xAole « loaa kuu ihu ia oe. Aohe o ? u hoihoi i» o* « keua kanaka koaka. Ua malu kuu nui kino & pau sa Kekalukaluokewa. A o ko'u puoho ae no ia. Oia iUo 1«C ka'u uioe,'' '*0 ko ike ana ia Kekalwkaluokewa i ka uhane e like mo kau T hoiko mai \a. (> knaana, oia ma«M io no ia. IC>» no oia k? ola n»i. A o k(m iko ana hoi la'w ma ka " owan ka wahin« a ua lapnwal© nm nui, aol<* 1* owatt. aka, <» Hke tvi£ ko'u nuiH pokil ana no oukoU, Jjola ka mw!i pokii krsa fea WfiV.\il % | Hakaniani c n>hkomak* e | iaia. Aua !voka nao V% \oa* t kana m* ke knfkw Hma. • "NolaHa, o kahi a«oia«i oko moe ©k* hanaii mua. aii i ka ana ms| o Hahaniani !•?«, JR hoik« ao» k«I», hoea m| arta h« U » *\\\ r*

| aoao o ka iriifnne an'a e meo nei.. A , ilaila iho la no kana hana' kn 1 ke aioha ole pau, a o'ka neta !oa aku no ka " hoipena; e hoaa af rm ka hoka nni. oke ano iho la fto ia ō ni kanaka koaka, _a_he:ken no ilae a kannka moepoo ia e ka Ikhuīehn 0 na waline 0 kakou nei. O ka'u nae e olelo ae nei, e hooniakakiu loa kakou no Haiaaniani ke hoi ka-1 kon ieka o Palinli. j