Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 62, 3 December 1914 — HE MOOLELO HAWAII -NO- LAIEHAU -A O- KA LUA OLE HOI MA KA U'I. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII -NO- LAIEHAU -A O- KA LUA OLE HOI MA KA U'I.

Ua li'* iniioi« kt •lok», . Hakukoi mū im l*k», J k» soi k«l% o aa mana, Aia i KuuuU k«« ipo, I ke ahi kaul&na o An&ki. "He mea oiaio nohoi ia au e kuu baku e olelo mti la, lw nui io no ke ann o kela aina. o ke kap& ia ana o Aina Ahi ka inoa. Aohe o'u hili> nai iki no kela aina mai keia wa •ku a hiki ika emi aoa ona aina āunai Ike kai a Eahulumanu." j la laua no nae e nanea aoa, ua| kamailio hou aku la o Keakakahuli Uni: *'L«!e e wale mai la no ka hoi ko'u hauli." "lawai?»» "I ka luahine." "Pehea aku nei !a kona noho'na e noho mai nei," "Kia np nae i Waialua?" "Ae, we he mea ala ua hele i kahi e, ke onioni iwi ka ūhīiihi o kuu maka," | "Ina hoi ha pela, e lawe akta o I Kuaiheiani ia a hoolele aku ilaila?" I Aohe aoei oe e pouo ke noho aku iuka o Waialua." oko Kenkakahulil&m nan& 1* np h i ke «p & j>aae |iou I»; "Aole in#%oei* aia la jus kuti Soolau, oi&i, ke ike a,u i «ka o kuu wnhi puolo. nae he mea k i hele oia ag huli o Koo|w i ike ae ao U kakou ?" . "lua pal* e k«ouii aeaui ke kaula oka ahawaka i &1& u&l k» «ikw&kule,"

1 "Ae, o ko kauik oaua wal« &ku 100 k& hoi la? v , 1 I haknlia ao i ka liaaa e Ka : j uiakaokahai a pA i ke kaula, o ka | oui aa k uo ia o ua aiua kauiahao ja«i. FUpuu uolioi a hooleiio** uoho aua l«.kou nei iJLai«uialoo, a o ka lole aku U uo U o ua m,au u'i uei o Kuaihelaui, & uoho an« iloko o ka halau hal« q k« k|i|iu hanai. I k» ik« ana mai o k« kalm i na hauai, ua uw« paiaumakok« njai II oi»; "Au—w« *'u t»iu h»wa—«l

Auhea lea'® kail?lS n'a'lu?'' ■''Ala niu ka āina* wahi a onkou ! ik« aku neif "'Aowe, he a hookahi no aina jno Aina aole o'a hoihol iki i kela aina ame na kaoaka oluka ola&a, no ka mea. aohe hale, a he i!| īmoholona ke kapa. BSb, e koītd, keu \& hohono a pelapets a o fe4l kā naea |ioi,. si Xj^^ > aina eku nei nphoi, a nyike maua i ka ōplli a ke anu, he keu kela a kahi aiEl' auawa&wa." no ka~ hanal alii—e."' "A peliea ie keikfa'St Keanoulai>4nku hfi ? tfTniana e hoowali koekoe W. nmekē kaku poi lehua a ke'lii' o Kuaihelaijj, malia uiike libī ak\i i; nef Wilāau hanai "Uhuha! E ahu *na, aole o maua hoihoi i kelā ktfki hohono hūlu ilio?" wahi a Kaiīiakaokahai. la Keakakahulilani hoi"e minoaka iki mai ana. " "E kupuna, i kii mai la maua ia oe e hoi kakou." ; ';Pane aku la o Hmakawea: "E a'u mau hanai. o oluaa&' ke hoī, •' e noho ae no au, no ka mee, he na&a wahi wauke ka'u 6 ka paku'iku'i ana aku; nei inehinēi, a ua ku aku nei aa i ka wai i ia hohoa aku apau i ke H«al anaaloo! alaila hoi aku," A £%& ae la ua Binakawea nei a kauMlō pono niai la kana nana ana l aa «lii. a hoomaka mai la e i keia mau lalani; —! "He lani iluna .-āf.ka makani , Ke kioi Jehu hiap#i lono t Ke kai aahu a Kane laa ako k Ke palalo maillMx%Bia iluna t He opoa paKft «pa no ka la ■ > obi ■■ - Ua nei wahi i hoc*yyj|o ai ol Hinakawea i kana a pane koke mai ia no kanaTpp*i • "K kuku, ano e mai n<*"isoj katk 1« o»ele?" : Pane aku la o Hinakawjff ' M Ae > aole au i hete pu aku btfTfffiT|P»lu, aka nae, manao au e «n» he ino nui 'm» keia ola ka'u e ike ae nei 1 o ka lihilihi o kun maka. np&Mili k»'n e manao nei, a me oia ka'u e ike ae r.ei ina liioaumakua ou mau kopuna e kaā*fjai t |S» 1» abi la i ka nu'a o n* kupuna o ua keiki aīa o "A ihea makou ekuku ep«e ai?" "Ina o ka oiua ninaa la e a'u mau lei, alaila, akahi me olua. Nolaila, e kahea !ajJku ko haka makuakane e kii mĪM i» kakou, a ilaila aku kakou e ai, a ina e ae mai aoa ua ala i ko'u manao, alaīl^ aka, ina linoa, e pau ana ka alpa i ke * neonao »ohe kinaka," , la manawa koke no i ku«a ae ai 0 m«akaokMr oa atne ka nulanl, e fa makou mA o ke!a leo ke keikamaliine." 0 ka^^nola 1 haluhi mai al o ua ainaMi alu āna makal o L&iemaloo. CT kou nei iho aku la no k apau poii aku la i ke kau iluna. Ia lakou nei.oo apau Hlo aku 1a r.o ?A no waho7WjKj| | uli: A o k <? m»k koke akvi 1a noos sa a m*ku!ik&nf wrf a kamaillo aku tajai«, eia ta« i k«a w», a « iho aku ola a ht| me ua lu<|spgla. I ka lohe ana^o ka o kona iho aku la 'no ia a nw mp U laua. | * '■ A 0 ko K»nehun*nitJjfj| 'waiAn i« t» ao, i%, ka aiea?" j ' "J lUkua « ku a\k» aU|^Jt|i

me», he aioa kapu keia o i keiapoe, o kaa aku anei tta kanawai ina. Ukpu e noaua'e ma kooa paleoa. Aoh» hoi a kakou ,%ana. o ka,, kakou bana wale no o .ka aoho malie aku ai malie ana no i kalo ew'*. t -'Aiehe»ohoi e hiki ia oe ke kaua •ku ne lakou, no ka mea. aohe au t*h» popo owila. Ina e ma&ao ana « kgua «kit me l&kou, alaila, he fmetk pooo ia oe k» hoihoi mua aku ia makou a noho i Haena, 1 hiki ole ai i ua keiki als ke miki ae ilaila* o mtk« auanei, a oia ka'u e ,|keae oū< i "E noa ana na wahi apau iaia mai Hawaii a Niihau, aokeia wahi ,o Makua aohe e hiki iaia ke hele ae ril»ila, be wahi ino loa ia lakou, he ;wahi hoi aohe e hiki ke pii maluoa [o ka inoa Makua, aohe nohoi he i ahi e hiki ae ilaila, oia ke kanawai i hoohiki ia ai me ua poe tla, a kapa ia ai ka inoa o ia aina o Makoa." "A no ke kokoke o Makua me Haena,' oia ka mea i kapaia ai o Hftenakulaina. Ka inoa hoa o Kuaihekni. No ka noho ana iloko oke kaikuono o keia mau aina, a oia ka mea i hoololi ia ai e Haenakulaina." , Ekolu anahulu o ka pili ana 6 Koaihelani ma kei» wahi o Makua, ua hoopili ia a paa me kahi muliwai a Namakaokahai eauau mau ai a hikiikeia ia a ka mea e kakan nei i keia moolelo, A he oiaio boi na mea e pili aua i ka wa i kokoke mai ai na la a ua keikiaiii nei o Aina ahi e hoolilo ai ia Kuaihelani ipukoa no ka wa mau loa ao lalo o ka papako o ka moana kai lipolipe. £ia nae, pahu'a a huihewa ka ma> nao oua keikialii ala ma ka niho> niho. A oo ke ko oie ana o kona nsau manao palaoalelo, ua hoi aku la oi» ioe ka nele o ka manao lili no ka hooko ole ia ana o mah manao' haakei. No keia kumu» oapihai ioala ua keiki nei i ka hllahila, a| hoohiki iko la oia aole ia e'noho pu hoti ana me ka lahuikanaka ai wale no i ka momona o ke kohola. I ka paa ana o ke ka o ka punomawaho o ka moana. aole loa ia 1 hofkokoke aku ma kapalenao flKna ame Makua. Oiai hoi o Samakankahai e auau mau ala i ka nnnaka inoa o "Kuu NamakaLanohii Nonoapii āme ka hiM pau&hi o na'lii Keauoholihia ihina ame K»auohulihia ilalo oka Leina-aka-uhane.'' O Nonoapii, he wahi puuone uaku wale no ia, a ma ke mele a Pele i hui ai me Lohiaoipo i ike ia ai, a i ka hiki aaa o Pele-l4i-makua I nluhala o Naue, i ike at oia i ka nui 6 ke akua i keia wahi puuone e pii aku ana a e iho naai ana. - Sia nae hoi, i kona hiki pono ana aku iwaena o ke ku!a, oka pau loa no ia oke akua i naholo apao ioa i ka nalowale. A mala *aiu oa Pele-lei-makua ala i pule •ku ai no ka pau ana oke akua i| fce auhee; prnei, Puuluulu a auh#ē, Leteioa a aluhee. Heiieea na kelekele, I Apau ka alalaioa, I ka naholo puaa la, A he lehu puaA i pilau—e, Ke polopolona nei ka piiua, Owaia ka inoa o kalani —e, O Lonoapii—e, auhee —a. O kahi keia a Pele-lei-juakua i ioku ai i ke akua, a k*jii* ai ia wahi o Kapuaapilau a hiil 1 keia la. • kou mea kakau hol e hooheno ae nei: 1 Naue i ke kula ° hinaimoa, Ike maka i ka pua uki • Pna o ke neki S apo ia ann e ke anu o Wai tki ha K« noho waīe iho no i Ltsmahu Aohe makamaka o hooftik Ke kau leo ana mat A KiUoeI WAhioe h B uhoi mana r A ka poii o Kih! i I Knhalahaia—~e Ua kaikoo olalo o Eealahula Kohia ke »1» nia Ponhiaahlna LHo ka meaaloha he wahine*. I ke)a manawa a Namak«j£>kahai ibm e ana i V»!el» >e man luiahnhi, ua haalele mat I* u& ketki iwl o Aina ahi. Fa o!#lo a? ho nnt o kona m«HM>hi po • fka !oh« ana otm makual keia olelo mai ka Uua keiki ftku, \u J>is ae!» ko laoa iaainA, nai )a laHa 1 k«ia mau de!o oolea Imna o ka lana keiki, petei: "Keu mao!\ no oe a ke kwii htx> aka Ujmw*!ej3ui w*le, ua' ni«ot! do oe o aua aku ne!! ke kalkunahine alu K*- ! «SB!ne &au, ~rpsĒnjfdto