Ke Aloha Aina, Volume XXIII, Number 6, 8 February 1918 — HE MOOLELO NO LOLE KIGULA KE KANAKA OPIO ILOKO O NA WILIAU O NA KUKO O KE KINO AME KONA MAU PAAHANA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO LOLE KIGULA KE KANAKA OPIO ILOKO O NA WILIAU O NA KUKO O KE KINO AME KONA MAU PAAHANA

No ke kanaka opio hoi ua oi aku ka ehaeha o keia i ko ka mua. Akola i ka malama 110 kekahi i ka anela ai hamu. Ia laua i hiki aku ai i ka hokele ? ua mahamaha mai la ka haku hale ia laua nei f no ka iilea, he punahele laua nei iaia o ke kumu nui, no ka piha mai i ke dala ia la a po/he moe wale no ka ua I,ole TCigula nei ; hana mao ole ke aki o ka anela iaia. Eia no na ano ma"i. e pili nei me Lole Kigula, ke aloha ame ka hiiahila. 0 ka ol loa aku, he malihini keia i loaa

wah' uo ka hooniii'ha no kn nnī nuir m U' dala. 1 k<*kahi la aV t ua lnl • iaua i ualii kinuoku. A po | ī» la t aoif hookahi mokij iloko <> k<-1 *wa. Ua kaumaha loa ia hn kn noonoo o ua oaa miHono nei, no k<r tnea, he mea i'o ke kanawai, inn ao!« e hookoia. E Hke nip ko iaiwi ano'hoopai. e *au iieī. Ua hnH hooniau aku la wa kekahi man wahi no ke ake 110 e loaa ona moku!" Ua Hke wale no. Eīa hon kekahi, manao o ua ona miliona nei, e hoolimalima i na waapa, O ka hemo wale aku np, mai ka aina paa akn, ua hookola ke kanawai, aole <• hili. mai ia'u. L'a paa ia manao o un ona miUona p<&i, <s k<« k«fcali aku a hiki wai ia iwmawn. Mn, k(thi o ka bora eha, haalele lansi n<M i ke awa kumoku, no. ka hokele, ka pahu hopu. Ua hiki mai laua nei r i ka manawa kupono o ka hora elima. oia ahiahi; la ia hookahi no,_ un hiki kīno: mai la Ui» . poe kaeaea nei o ke kulanak&uhale o Palani. | ka hokele, Auhea oe» e ka hafcu o ka hale, e hoomakftukay ine kou poe haaa i mau mea ai«nialuna o ke pakaiukau o lima kino kanaka ola. Ua ike ao hoi oe ia'u, e like me ko'u kulana, pela no hoi oe e hana ai i na me» ai. O keia kanaka e kauoha nei i ka ona hale o ke keikialii no hoi ia. Nana.i hoouna i na kanaka eha o ke kane nohoi oia a ka moiwahiiie i ia ai. 0 kekahi! «xau keiki e a'e, o kona mau hoapili no keīa. E hoakaka iki aku ka mea haku moolelo i ke kumu nui, 0 keia papaaina. Penei na wehewehe ana i ke ao ana a'e, o kela la 1 haua ia ai ke kalaima iloko o ka pa'lii. 1 ka manawa o ka p'apa'knhina o ka moiwahine e hana ana ;i ka hihia ona powa. Ua kakau j iho la, ka i leta na ua keiki alii puni koko nei, Penei ua inake Jiekahi poe kanaka ou, eia no kekahi ke ola nei, o ka mea e ola nei, e kau ana ke kanawai oki poo 0 ka moiwahine, Maluna o keia kumu, āohe kuleana e komo mai ai 1 jia hora o ke auiaoe, Ina he ina; nao kou e pa.n e mai oe ua loaa leta.a ka moiwahine i keiki |afir; p"a hu» keKeiki me kona vjnim hoapili, o kekahi o keia mau kaiki, iloko o ka.pa'lii. tJa jke, ua ■j©he, i na i»ea apa.u i hana ia e ka <o ka moiwahine. Ua ike pu no hoi i ua kino ame ka helehelena o ua mau Amelika nei, .ka iuea nana i hoopahua aku i na uiuimn puni koko. 0 na hoa o ke keikialii, he I)uke no Laiiawiki ke--7 S kahi, he Palomi no Helepuno kekahi. O lakou nei, na keiki waiwai loa <■> kda kulanakauhale. Ua like uae lakou nei ijk> ka ole i ke keiki Penei e hui ia lakou ekolu,, o ka hapa ia o Lole Kigu!a ma ka uinau dal&. Mamuli o na

heakaka ana o ke keiki i fkfi i« Jana i>«i, uif ia ano i ai n& ma-_ i,u<> iii lakou e huli i kahi i noho ai laua L t b loaa no hoi ko laua nei noho «n» ia !«kf>u. A oia no kej kuinii'o keia papaaina', i kanoha ia| aku ln. O k» maiiao nui, po»'! k» ski, nmluna <> ka papaaina, t> hoo-l jjiu»i;i i» «i lak<m. A mahopo īho o' kii liuol.'iiiii» «»» i- hooko niai ai lak«>ii ii a iuiUiHi) jiatti koko o ke T>«ke u Lannwiki. ka laua ru>i. Ta Jan;t m-i i hiki mai ai i ka hokple « hoi hkn iaua in'i i ko himi I'a heh- mai \u ka hßku Imle t- lun jiu iiu» laiia nei. Olelo inai la k» haku hale, vm hiki mai iii-i ua [>f>v keiki alii nei o makoii, f'j» kauolia niai' uei ia'u e hana i inau mea ai r o elima kino ola. Ua~ maop<jpo ia'u, no olua ko lakou iminao nui. Ua paa kuu manao e kue aku au i kok lakou makemake ia olua. Mai hana oe i na hana hoohoka ia lakou, Iria makemake lakou ia maua e kii mai oe ia maua. Aohe o'u makemake i na hana koko a keia poe l&puwale, no ka mea, ua pine]>ine ka hana ana n keia poe ain i mu hana powa. Wahi a ka haku hale, mai hopopo oe tto maua, >ia ka meg 6 jke ia at o na aopr keikikane o makou, wahi a ka pane n Iyolc Kigula, 1 la ahiahi ana iho f o ka horo ehiku, ua oiii iyai la ua poe keiki nei, im- ko lakou aabu piha, o ko iakou maa ku)ana pakahi iho, maluna,' o keia mau inoa hoohanohano. Me ka l&kou ma'u pahikaua e lewa ana, nia ko lakou mau puhaka. Fa makaukau na mea ai, e like nie ko lakou makemake. Ua nana mai h na maka o ke keikialn kane hoopalau a ka moiwahine, ua kopono ; e Hke rue kona makemale, Ua, «oho iho la ua poe alii nei iialo, maluna o na noho. Komo ana a ona h.ale, tJa k» mai l# ua keiki alii nei aiā anei iloko aei o Wu hokele na kanaka opio Amelika, wahi & ka pane a ke keikialii o Pilahi. "Nana in&i la pa ona hale »e» ia laou ine ua maku kokoe, o ka piha iuaina* Pane mai ]u i ke aha la, iia ikr* ao hoi oe iio v ko laua hanohano ntu o ko l»ua niau kulua iho i hoomakukau ia ai keia papa aina o ka hoolilo nui ana 0 ke alii. A'he, a'he, wahi a ka haku hokele j pane ma: ai. Ua hooi ia aku ka inaina wela o ka haku hokele i keii makemake o na keiki alii puni koko o ke ulanakauhale o Luaeka. Ua ku nrai la ia ''manawa hookahi 'ke Duke o mi' ka leo okalakala. Ua malihiui paha oe ia makou e hoonui inai nēi 1 ka walaau ana. Kai no hoi # ua fke oe ia makou,aobe mea makOu e hoohoka maluna o keia lepo o ke kulanaleauhale nei. Aole i puu ka ke Duke kamailio aiia, ua ku mai la ka Balo»a o Halepuno, me ka u,uuhi ana a'e i kana pahi kaua, ua īke mai la ka maka i kfi hulali o keia mea,' iloko o kuu poho lima. E lilo koke oe i kauwa hoolohe i oi aku mamua o ka ilio, Ua hoopuka ia mai'keia mau olelo me ka manao kuio o ka hooko, me ke kakali hou ole aku he manawa ina e pakike ia ia. U& haalele aku la ua haku hale nei i na alii iloko o ka himi ainjt. Ua heīe loa mai la a loaa na Amelika. Eia ua poe powa nei o ke kulaua hohewale, o Palani nei, iloko o ka hokele nei. Hora ehiku i hiki nui mai nei, nae »a aahu piba o ka hooi'o nui, me ka lakou ipau mea kaua. A lohe o Kigula i kpia mau olelo, ua hoopiha ia aku ka $tuwui o ua eepa uei me ka manao wiwo ole, o ke kulana puni kauoha a na kupuna. E, auhea oe, e hele aku oe, a hoikt' aku, he malima miuuie mai keia wa aku, hiki aku na Amelika imua pouoi o 11 a pukaihu o lakou. Huli mai la ua haku hale nei no kuliī o na alii e aku.ana. Xiuau like mai la ua poe ,uttk#j>qa uyi,.pehea inai la, eia aku, a hiki mai me k;t haaliihi uui, ua maka'u loa ia «ntkou. l\'li< ? Ae! Kuhihewa ko'u T i kvia uutu keiki Amelika la, ho kanaka ln, eia ka, he mau wahi keiki e ai nna ii® I ka wai. Ke nana aku i ke keiki

ja!u n PiMii ma kona mau nana^l .iiia, o koiiii Uian helfbel«*Tia, ua hiki Io« ke iiee i§.atu aia mala!o pono o Ika wai o Hiilawe kahi ī Tioofli. | (Awlu i 1>»u0