Ke Aloha Aina, Volume XXIII, Number 25, 21 June 1918 — HE MOOLELO NANI —NO— VELOLETA A I OLE Ka Ui Mahope o Kana Mea i Aloha A A ME -HONE-Ka Moi o ke Dala i Hoopaaia ma Kahi Mokupuni Roseriga [ARTICLE]

HE MOOLELO NANI —NO— VELOLETA A I OLE Ka Ui Mahope o Kana Mea i Aloha A A ME -HONEKa Moi o ke Dala i Hoopaaia ma Kahi Mokupuni Roseriga

I "No ua lawa i kou tutu !ner~kfr hoolawa aku ia t>g i -mt- mea ! a pau e oluolu ai; a pela lioi me ka |iuut a kou puhaka, ka Mea Kiokie |ke Kadinela opio Maeao mua loa o | Maeao mua loa o N"apela." TTa | hoopuka ia keia mau olelo e ke KaI puna me ka leo nui maina no kana liaau keiki naau haakei, Oia no hoi na makua o ka kakou tPi Noliea, I ka mea hoi nona keia "moolelo' i piha [mii ke aloha.

i No ka Haku opio hoi o Sepa; i kona ike ana ua kaupale aku na Kauna kona niau makuahonowai i ika mea a kona puuwai i aloha ai ; ua haalele Voke iho la oia ia Milana no Qenoa, a, mailaiia aku hoi ma ke alahele mauna no Kapela. ī kona hoea ana ilaila, hoolimalima a& la oiā i kekahi o noho nani, me ka h<?|l*ko ana i na > mea apaū e ai ka noho ana, a pela no hoi me na kauwa he lehulehu wale. TTa HIo ua Haku opio nei i mea nui i na kanaka hanohano a koikoi o ke kulanakauhale o Napela.

O ka hana mua loa a ua Haku opio nei b Sepa mahope iho o kona lako pono ana i keia mau.mea, oia no kona kip& īke ana atu i le dinela Maeao; a, he moa oiaio no Iw>i iib io no 'ua opio nei me ke Kadinela aoo Ma- > eao, im ka hoomaopopo ole ae, o iw Kadinela nei; o keia Haku opip ana e hookipa neJ, oia no ka mea nana i hoauwana mai i kana moopuna. A oka manao nui no hoi o keia ike a ua Haku opio nei o kona halawai me Veloleta, eia nae, ua hoonele ia mai oia me ia manao ona.

A, pela aku ana lie manawa, e kipa mau aku ana ua Haku opio nei no ke Kakela o ke Kadinela e hoonanea ai me ua elemakule la, a, aole nae" he wahi hoohuoi iki o ua elemakule nei; oiai, ua hoololi ae ua Haku opio la i kona inoa malaila ma o kona kapa iaia iho, o "ke Kauna opio Abe o Eoma." Eia nae, iloko o Napela o ka "Haku Hanohano Abe" wale no ka inoa maa mau ia. Ua lilo no hoi keia mau a ua Kauna apuka Abe nei i mea no i ua elemakule nei; a noloko q o keia noho /rfaa ua Abe nei i ka uluwehi o Napela, aole loa oia 1 ike iki i na kioua waiuoliia o ka kakou Veloleta; a, 50 ia ua hawi ae 'oia i mau aha-ike 110 ke Kadinela ina kona home, ua hoea aku no ke Ka<Jinela aole nae o Veloleta kekahi; a, no ia nele no o ua Ahe nei, ua lilo ia i mea nona e kuaki ai. O ke kumu ike ole o ua Abe Apuhi uei ia Yeloleta iiiamuli uo ia o, ko Veloleta noho paa loa me kana' bebe iwaena 0 na kauwa, aole no hoi ona wahi manawa i kaawale aku ai mai ke kakela aku mahope mai o ' koua hanau aua, aole pu uo hoi oia| i ike eia ka Haku opio 0 Sepa ma ka īi'oa kapakapa Abe ke hele mau aku nei iHto lakou home kakela i na wa apau. Nolaila, i ka aneane ana e piha na mahina ehiku 0 ua Abe apulu nei i Napela, ua hoao iho la oia e kipe i kekalii 0 ua kiai 0 te Kadiaela me ke dala no ka hoike ana mai iaia i ko Yeloleta wahl e noho n ®i. . A mamuli oka 0 keia kiai i ke dala a ua Haku opio nei, ua hoikeike mai oia i kahi 0 ka luale o Veloleta i noho ai ame bebe, na hooholo i&o h oia. c lawo ma-lu ia Veloleta ame kaua &>be.

He mea oiaio ma ke amalii a aa Hsku oje»īo nei i \oo&la ai 110 ke |to 0 kon& iloi, na aku U oia lie elua maU'l&ttika mawaho ouu. A liia l'ā Eofs 12 oke aumoe J kip» ikti ni Weoā nO ke kakela me ka ike o|e ia milalo.o ke alaka! «s« « kahi kiai pimi tfiala } aole lakou nei i ike ia a Mki mawaho 0 lfa -luuiuaoe 0 Veloleta ,me kana bebe. A '0 o ka laki e ala mai ana no na kauwa wahioe ame ke kiai e liolo ana mawaho 0 ka lnmi moe 0 'ua ui noliea nei. fio ka Tr,ea, pela [ilio la ka malania ia ana 0 Yc]oleta jme kana keiki e ke Kaāmela. o nit halnlu anoe a ke ikiai 5 lohe aku ai ua komo aku 1r ioia m*loko mai 0 ka pftte o ka lumi 'moe 0 Velolcta nana loi i hoopu|iwa aku ia lakou me ko ua wahi kiai inei hamahamau altu aole lakou !e waīāau. He maīrem«ke oia 0 ike 'i keia mau halulu anoe oia ka la--4f«tt-āpaß i noho malīe iho -ai -meikā puai walii leo ole a t?a wahi kiai inei hoi i kiai aku ai e nana mawaho, 0 kona wft no iā r*ste aku ai i kekahi o ko lakou lioa kiai e nihi hele mai ana kekali poe kanaka i wehe ae ai i kana paEl oilua a kahea aku la me ka leo mii: "Ē īfealffa kau hana ma keia wahi 6 aWmoe me lie powa ala?" He mea e ka puiwa launa ole 0 ua waM |l«i punidala nei, ka Hakn opio hoi 0 Sepa ame kona mau hoa, ia lakou i kuemi hope aku ai me kawgliweli, oiai, aia kahi kiai makaa|r,Oheda Kakaio ke kahea ala me ka leo nui: I /"He powa! he> po#!! he powa' alhueE lohe ia akp.ana hoi kai holuku ma na #atu ole apau 0 j ke kakela no ka puobo mai! na kiai na kauwaam3^eīTadinela.' A 'iloko 0 na m|ātifs Plale wale no ua piha pu ae |a r 'o!dlS 0 ka lumi moe 0 Veloleta laa i ka lehulehu apau 0 ke alo 0 'leupunakane, | oia ka ua Ka<Jineta uei 1 ninau mai ai i "Heaha keia m«fe powa 0 ke aumoet" H Aiile i maopopo tutu, aka, 0 Obeda Kakaio ka niea 1 ike i kekahi o ko mau kiai makaala," wahi a nie ka pihoihoi. Kulou iki iho la oia ila-i 10-a nana mai la matunt kiai hoopono me ke ana mai hoi me ka leo olu melee ano piWykoi no.na^. "Kakaio ka'u kauwa afi&a. Heaha neia mau ouli hoohfkitele ō ke HUmoe?" ' ' ' "E ola mau loa oe, ame kau mau moopuna aloha i na moe 0 kou home kakela Sk malalo 0 ka makou mau pulama aha. 0 Keziona no ka powa amJ%|>ohafua 1 ke ola 0 kau mau moopun'a me kekalii poe ekolu mawaho a|" ctoa." Hiilili ae la na maka Kadinela nei iaia i kahea ae M, i ko»ia mau kiai. ' ' • JiK."" v

"E a'u mau keiki, e huli aku i kela wahi keiki aku au i ka hoopa'i malun» oha." Halii iho la ke anoano ilihia maluna o ua uaea na kiai nae i huli aku ai no ua ~|?ahi kiai ho-ke wale nei e like me luda, aka aole oia i lo>a, oiai, ua makuka pu

aku oia me ka Hakuopio o Sep& pela oia i loaa ole ai. * *

A ma kekahi iolo koke aela no o ka koao ia ana o ke ola o ke j|īae kana mau moopuna. Fa haasi makana

ae ua Kadinela nei i ka mea e loaa ai o kekajii o kona mau ki&i i ealowale honua. O o ke kanaka mua ioa i hoea aku uo kahi o ke Kad'inela nei i ka mea e loaa ai o o kona mau kiai i nalowale honua. A o ke kanaka mua loa i hoea aku no kahi o ke Kadinela, oia no keia Kauna apuhi Abe, ua hoike ny« no hoi ke Kadinela i na mea apau imua o ua eepa nei o Roma i. koua manuwa i hoea aku ai. Me koua maja&o iana la hoi e ae ia mai ana la oia e ike i ka mea i lioao ia ai e kaili ma-lu eia ka he ueo ia, no ua hoouoho papa ia na ki»i jio ka lualauia aua ia yeloleta m/ ikeiki kela |.4Hte keia eiūua hora, o ke iauoha a ke ao|e|io h<ji a ae ia kahi ea e ia lauajcaawa' Jio ae oua auie u# kauwa» j | 0 keia uiau ku|a uo uae a' pau i

loaa iua Abe apuhi nei "Roma* aole ia "he mea nona e hoopau ue ai i kona £\jH ame kona inu ana i vj'alii e bui a| oia xhe TeJ<>leta; n, no Ji!na akalhi no oin a Oee i«ia a koe me ka bwī kamonio pu urih. ifa i« ike ana n «a Hnku opio nei o Sepa i Uoomaopope iho ai oia i ka pīī papa'ūmi aua ae o ka ui. ame ka nani o ua Veloleta nei i leo kela manawa ana a noKo at»a maluna o ka leo o īloilo ame 2Teva, a o ta mea hoi nana i ljookomo maī i na manaolili iloko ona no na ltanjm; kamailio wale ao 1« uo i koia mau olelo:

I "Tnr» no hol paha aolr- e kaupale jkola mau Kauna lapuwalo i keln VeiMela ka Jaua kaikamahine, mo ne! hoi uA lilo wai ein 1 wfth?t>e ina'u!" j O keia iho la ka hookumu ana o manao e!eele o keia Hakuopio io Sepa, a Kauna Abe apuhi !ioi o ana e hana 1 kekahi hana limakoko maluna 0 laua na m6a i hoolilo iaia i mea nui imua 0 ko laua'aīo mei he keiki ponoi la; eia nae, oka hua i o ka maikai a laua i haawi aku ai, e lilo ko laua mau ola, a e nana aku kako'u i ke au o ka nee ana o keia moolelo me kona mau kuhinia ma ke kapae iki ana'e i la Haku opio o Sepa ame kana mau Hana hoomano; a e knene pono iho kakou maluna o ka mea nona keia nanea ame kana hehe aloha.

Nolaila, mahope iho o kela pakele ana o laua ma'i na hoao ia ana e ka TTsku opio o Sepa ame ka malmka i&ua o kela wahi kiai, manao hohewale no kahi i maopopo ole ua hooholo iho la o Veloleta, aole loa oia e ae e hele iloko o na ahaike like okk a ka poe hanohano a koikoi o Napela me ke kono ana mai iaia ai me kona kupunakaue. 0 keia ma-j nao-nae a ua Ui Nohea Veloteta neii 1 hooholo ai, ua lilo no ia i mea maikai ī kona kupunakane ke Kadinela, no ka mea, o kow manao mua nola.' Uiai, ua ala mai la na noonoo Kke> ole iloko o ua elemakule Kadinela nei, ina oia e hookuukuu wale aku ana i kana moopuna e hele ma na ahaike ana e hele ai, e hal&wai mai ana paha oia me na hoōhihia ana he nui wale, oiai he wahine ui oia a ke ole nae hoi oia e aloha i kana mea i aloha ai, ua" makaukau no ka hoomare ana'ku. A hoi iho no hoi, he oi ae ktj Yeloleta hoolohe iaia mamua o kona luaui i kona wa e noho pu ana me ia. j Ma keia mau ano hoohaahaa iho la i lilo ai o Veloleta i mea loaikai i ka maka o ke Kadinela kona ku-.

punakane, a o ta oi loa &ku liol o ka punaliele o kana bebe. Ke keiki hoi a Hone ke keiki kuawaliie lioi o Eoma. Maanpi kakoa e o'u mau hoa heluhelu e kikoo aku ai imua o &o kakou hialaai no ua la omaka mua o ka bebe a Veloleta a Kadinela opio hoi o Maeao, a o ke Kauna opio Honeriga de Vila o Lomabade.

[' I ka hoea ana o na makahiki o |ua Kadinela opio Maeao nei i ka [nmi o kona mau raakabiki, hoikeike moakaka pono mai la kona mau hiona kanaka ui i na Lelehelena o kona luaui makuakane. 3Ta mea lioi ana i haupu ole ae ai, aia kona luaui aloha iloko o ka inea ame ke kaumaha.

Ua lilo nohoi i mea lia'oha'o i ua; opio nei i kekahi manawa e maikai! loa ana kona liiaui maluahiae, a ij kekahi manawa e hoike mai aua oia! t ke kaumaha o kona puuwai, eia nae, no kona opiopio loa aole oia ? a kona luaui iaakuahine, oiai uae, a kona luaui B£īakuffine, aiaī iiae,' he mea nui kona uiakuahme iaia a uo hoi me kona kupunakane, aole uo hoi oia wale na mea i loaa i ua opio aei, aka, he opio akamai oia |ma ka hokani aua i na mea no ka mea, ua a'o aku o Yeloleta i| 'ka iko apau o katia kaue e like n\t? [ka mea i loaa iai& maluna o kaua [kw'ki, e pili ana 1 ka looa ma na fmea kani aine ka ike huamele. [ w O kekahi ia o na Kauna opio <> i kipa mai nei e ike ia'u he mau nu\ikahiki loihi i hala a*e nei, oia ke'kahi o ko'u mau hoa aloha oiaio loa !o ?Tapela nei." ' ' "Ko nei no anei oia, a i ole n» iHoma maf no palia oiat" ] I "Mni Homa mai no oia a noho • i anēi, a me he mea la, ua IHo ma-]

o NapeL&nei i«ia i -walii makewfsfe kf« u&na t»o k? mea he bale nani -kona m« ko kiwa alii e ku nei nona ponoi, a lie kanaka opio akatha» oia «me kft nhiolu ma ka'u īke i aku, oiai eia no ia i nnei e kipa mao [inai Kulou iho la o Velolet&| ilalo me ka lialo'ilo'i ana mai o ko-j na mau waimaka iaia i olelo iho ai ■ iloko ona 3 "Ua like anei kona aka-* liai ame kona oluolu kana tīo-| ne aloha ? Aole. aole oia e' loaa| aku," wahi a kona nhane e hoolo ana iloko ona, ana hoi i huli hou n<? ai me kela mau maka kaumalia a' nana aku la malunu o kana kfiki a m<! kona kupunakane, oiai k<? Kadinola opio i hdf>, mai ai a pnili ag la i ka .i-i o kona.luaui makimhine me keia mau 01010 o ko keiki i «loh« i kona ■ "Maina, ua kaumaha anei oe no'u i ko'u liui ana me kela Kauna, a i, ole, ua hoeha aku auei au i kou puuvci no ko'u pale i kau kauoUu e lūki wai i ka hale nei mamua o ka poelme aaa, e liai m&iia'u o mauia, - he iniiu waimaka aha kek ma kouj "mau lihilihi uiaka, ua ike anei oe, . uoua?" j "Aole au i kaumaha nou i kou hui aua e 2uu lei me kela kauaka hanohauo u ivapela nei, aole no hoi o'u hoahewu nou, aole hoi au i ike alsa, o kuu wau waimaka o ke kauiuaha no kou luaui makuakane no ia ka īnea a'u i hoikeike. aku ai ia oe no kona hopena maopopo ole, oiai, oia hookahi ke ka- ■ naka a'u i aloha ai i hanau ia mai i € kj* puhaka o ka wahine i hoopuni ! ia ine na mea maikai apan a kou luaui makuahino nei i haawi ai i koha ola noua. A. oki pu wale iho la no na olelo a ua Yeloleta nei me ka honi ana aku hoi i ka lae o kana keiki, me ko lakou noho mumule wale ana no no kekahi niauawa loihi, a hoomau hou aku la o Yeloleta ■ i kana ninau ana i kana keiki.

kela Kauua i hana wai ai aou, e kuu lei V' "Ua kono uiai oia ia'u o kipa m& kona hoiao, eia uae, ua hoole aku au we kuu olelo aua aku iaia, he maikai uq olua ka lohe mua ana mamua t> ko'u ae ana i kana kono, Pehea M ia, e mama ua Jiewa anei au i kuu hoole ana i ke 'kono a kels kanaka kiekie a o ke kulanakauhale o Napela nei ?"

"Aole loa au e hoahewa aku ana ia oe, aka, e papahi aku ana au maluna ou_ i ka huaolelo mahalo no k«u mea i hana ai, e kuu lei aloha, |uo ka mea, he hooko oe i ke kauoha a ame kou tutu, aole hoi e pono e-ioopunihei wale ia no oe e na ahele o kela ame keia ano, ;oiai, o ke kupaa iloko o ke kanaka | me ka loli ole, oia kona mea e lanaikila ai iue ka nana ole i ke kiekie o ikahi mea maluna ae ou. Holaila, e akahele e kuu lei i kou ana iwaena o ka pohai o ka poe fciekie, no ka mea, aia he mau mea nana « hoopunihei ia oe iloko o ia mau anaina, a mai ae oe ia oe e alakai* hewa ia malalo o ka manao o.kahi

mea,' nolaila e malama i keia olelo a'o u koy luaiiLu me ka itiakee„iloio 9 na lf.eeßa laahia o ipu puuwfū. "Me ka oiaio loa e kau mama &loha o leA mua loa xiana ** akkai hewa i»'u o ko'u enemi ia, a maluna obh ka wela o ko'u inaina." Minoaka iki iho la o Veloleta no kei'a mau olelo hooia a kana keiki iim»a ooa, a ke Kadinela Maeao hoi o Wolohe mai ana"i ka olelo a ka makiia' ame ke keiki me ka hialaai nui, no ka mea, aist kona m"ati mauao paalele apau maluna o ke Kadinola <f>io ame kona luaui makualiine ka mea nana e hoohouoli nei i n& kanikoo o kona ola ana. ''Aole anei; oū wahi manao hou e ae i koe e mama c"nififtu hou mai ai i*'ut w wahi a ua Kadinela opio ixei i tt-i hou mai ai i k6na luani makiiahine. "Oia ka hoi kekahi mai poina* wahi a ua Yeloleta nfei iaia i noonoo Iti iho ai, me ka hoomau āna aku i kana mea i makem6^e~ai~rtamāilio imaa o kana keiki aloha. "Ina no kou niele iā tiiai no'u e na p'oe apau e kono mai ana iā ōe, mai hoike iki oe ia lakou no'u nei, a pela no hoi oe ē ole mai ai i kekahi o iakou niuīa oīāi,~a6lē au i makemake e launa hou iwaena o ke anaina a ka poe hanohano ame ka poe e hele mai ana e ike ia'u, oiai ua aikena au no ia mau ano hana apaū. Akā, no« e kuu lei ho kanaka nui a koikoi oe ma keia hope aku, pela oe e hoomāamaa ai iwaena o na anaina hanohano oia ano, a d ka malama nou iho me ke kulana keOnimana oiaio leou mea e mahalo ia ai, a o ka haahaa hoi ma ka naau kou mea e kaulana ai/ "E mama, aole a'u mau mea e hooia hou aku ai imua ou, koe wale iho no o na hana hewa apau e hanaia mai ano. no'u o ko'u mau enemi ia> a o kau mau olelo a'o kuu alakai."

"Aole no'u ia pono, aka, nou no e kuu tei aloha." "O ksu mau olelo a'o apau e mama, oia ko'u e malama ai no ka ] hanohano ame ka ihiiiii o &a inoa; Kadinela a Kauna i kau ia maluna i o'u." A na ke kani ana o ka hele o' ka aina ahiahi i okipu ae i keia mau i kukaiolelo ana mawaena o Veloleta ame kana keiki, a lakou hoi i nue ai f no ke nimi aina a malaila lakoU; i hoopiha iho ai i ka lua o ka inaina, a i ka pau ana ua haule aku la l lakou hoonanea iloko o na kaao kupaianaha oko Italia a u kahiko. Ka mea hoi nana i Inohialaai loa aku i Jte Kadinela opio no ka mea akahi no oia a loh e ia „mau mea, a i ka hiki ana i na hora liilii 0 ke aumoe aa. hoi aku la lakou e 'hooluolu no ke koena o ia po, ' ■ (Aole i pau.)

Mamuli o kekahi kaupha awiwi mai Wakinekona mai i huli hoijkoke aku nei ke kuhiua kalaiama Franklin K. Lane, aole keia o ka manawa i manao ia ai no ka lioi ana, aka', mamuli o kekahi mau mea ī makemake nui ia oia, pela iho la i haalele koke mal ai ia Hawaii nei.