Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 35, 3 September 1919 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AHI KANANA O RUSIA Ke Koa Kiai Puka Helu Eono o ke Aloalii o ka Emepera Petero Ka Nui :-A I OLE-: O KE KAIKAMHIME ALII ADERAISA O SANA PETEROBORO [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AHI KANANA O RUSIA Ke Koa Kiai Puka Helu Eono o ke Aloalii o ka Emepera Petero Ka Nui :-A I OLE-: O KE KAIKAMHIME ALII ADERAISA O SANA PETEROBORO

Ui u' i :N,\ ViJi_ _ . K ik:-vsi!a r Gliv)R(.:Ji K K.ANb W.>iii [lei oa.e .i iii a'}. k nei, m;iii <>}'.<: :hi! o k,. h .n u . aoa o Vsa. Jt>o h iniam mo n ' horVka l ihi, . . A kona t>hān;ī hai ,V ī.i ■ . Luaā Aupnni 3 me na koi e ;:t- c noiv !io :ho csn-i ni |o o Ua aU n,.a ke ah' kb. ii ■ .t iii t > ka k; ikf.ii m ■ u kn > i- kvi aku an.i ma ka aoao o kft ahi k;a «ina. E na m;ikaain; na t: ke kulanukanliAle o NtM-g,Tad nei, ua loai ia'u ka h ui >bno ma ka hoolaiina aoa aku īmua o onkou ma kanaka opio e ku aku' nel īmua o oukou. * - ' A kakou hoi a pau i !ohe ai i ka mooleio kaulana loa a keka hi o laua i hana ni ma ki- aloal'i *o Sana Ptteic"b;- ro. A k. ko,u hoi i m.iaao nm'i ;' i ie ai a hoi e ;ke kumaka anii kakoi) i kona ira.i hiehiona a rr.e "koia helehou r.a w.-i; 'onohia, e iike me 11 a eukon e ike mai la a me kona' pokii k:t 1 iua hoi o na w kanak;i. ; Aka/i la 0..\ ike oakou Ji kona m u ino » «'i. hoi <?) koolauna aku ru i miu.i «i . ; >nk«ni, e u'u mau nv.k >« u k > . « t\f< na Wela (>v?a. ! X A 1 tlaū uai I > u 1 'I ! *' n \ ne< i k.« lima .«k.u. o L lvs.u Piika I!t I « ' ' ' ?e ilnna n>o ka h ! v s i * aku hoi inra i .« k i m . s " kaainana ana ln> e ) 11.

i ka.'i ,:au nna me fc'..j. .1 ■ ~.k_. ) n , fMr ,i Imep":"i:U. ku' !:"»kou i£mc>j:en i i ■ ■ " 1 i o kf l'uhn i-n-iK'i i hooiilo 'Ivj , n:i me k.i ik a o 'i - l k. > Sc.na PtterD j e ~ . , .s\ki..l i >lī!one ■) Led.ua ■ . - ? oi loa uki- r Iv.rhr.a i_ -inr. o is.'i A! . > -(!' .Ma/.oni o Tua a in i h • i 'i.ie. hoi o kona' !v«'k- - L 11 ]..ju ma na wahi a. f>a:j c: Rus(if nei, maialo o keia i» o ko:i loa imua o k > i\wv ;«1,1 P t3-k?-Nui. A hookni > u • U 'ja alii kia.arn : k. iipir i vx. Kiai P f jki .J-īe!u : K ■īle, : . ua kataea f - :io' . wi aku ai i ī- !'!('.!■■ t.":"k iina o ka !e---ī-.i ' h i-i' - >v'. kunou doo <\ L. ■< ! \ h. nr, I h.i iwi m:u i'. t . v > i ui % nira , !s > ae i ke ku- ' r IV r d «5" ka ■ ik.> !• ■ * •-> 1 m :u Ir><• t- i,i\v> , .<i . " '■ . 1 1 Iv<. h ■ i i' - ' 1 ii.. m 1 !t< i i i* i'. 1 o ■ i.i if i ' h: s ; {, w 'i nj iu t i k-i'iī • 1 ! u i- . I.'» I' i 4 oi i. - < ..» ir> i ana ,i. i 'i .). m-u ai %) \i pe*i ;j >i!Jt. la. .-o'ukuu "ia i.i ,k*' i ■ ■■! N t< el ne-, i . i' e ii?stiv-k---kh 'ii. (11'.'.) < k : i iiāiiohah'» b : 'hu'r"V Ifama ; ,ii., p'i .!■ .i-.:kt;ij <■ ni kauia1-- - N L> „■ - i! . k . mea ku k;e ! !t..-:.!. k ;hc he;, īii: man men \v u ' I • h :.ku oe-i rhe kUii .pUiiwiU a paif roe ka A !M<iv r.u.'i īi.i -'u >' hoike! a'a' . ( ! i . ra i kr | ,I,U , lM '1 ' 1, • Kn'ke! L i . n. v'j, kii s ai ke ola ima, j: i'i iM,. ovii i> n.t kv!.^ ,j iu «. i !' kiekie o J s .i« ki .. i % i j!i( hoi ma R .s"i :it\. v liooki i i 1 ua Koa K .. 2 r .A\, li'-'i.. jK-j i k.iiu mnu u\- \ i Ui '. i : kuv">.i iki akn ai ■h .pi' me k;*hī kunou p >o uuku, j K j !• Me.l. h'i ;so hoi i haawi n Hj t'i ' .1 1 .i i !e.> hi r > o ka iiauoh. A kv -ui Ku?.ja.i hoi i ku mu 'm.*i iu m,;hope iho o ka koke e k.i Seo huro o k. I i.iOh o ki kiiulehu, wahi h : u ana ine ki ohohi.i mau • a h'i i lalr.i <ka i ki lima ' {'i; . ,j i 'iei hoom ukoike a . j j;i\ leiu !e:.u me keia Me -w' . k-ekie Wela • t, k 1 ine r\" « ,: v. u no- "> 11 1 KMI Kv> o 1 op < w ,! e no ■ . ■■ 5-'' •-. i ; <i . ; ii " r ' !.-* koa I ■ . i t't' - h " ke hv oI . ' ' i ' ' v i i I'llU.l o ll\oi. i , k ' s oov k 1 <>!.'!■ ■ ' • Uf- ' ■' •' '■ ' " 1 " 1 • . t. ~ - u: -. <!" % \ , . ti,vy * \ . ' , ' . ' > \ : ' ■ ' 4 ' . K , ' ; i R a \- T ll k , o : i i\u!.ke Kau

a;..,. f'nr;perieia o -ko kakou Eme a'eha nui Pikft-kā«Nus rna ke kahua o kana hana ma iMoaekao,^. ' :A »a alii -kiaain-ai nei hoi i [ hool:'iu ūku ni i ka Jitna o Hiu- ! uko. i!oko o na ieo huro o ka i o. ihru!oi! ■ ni makaainana e haaw' enai ina. 1 ■ I ka hamau ana iho ua haa- ' ,'ikn Ia oia i kona hoom?ika 1 £i*.e kahi kunou poo uuku me oa ! wahi huaolelo pokole imua o ka iehuiehu e hke n.o me kona ano mnu. M.'ihilo i ko oukou lokomaikai a me ke aloha pu,i O ka pau ae la no w o na [ol"!o a ua Bea Keokeo piena nu. *rt-.le nei, ia : a hoi i emi aku i aj mahope o kona haku kaikuana a me ke kiaaina. ; Uia pu no hoi.ka wa i ike ; a r.ku -! kekahi kanaka, i ke k<>tro a'..i mai iloko o ke aiuka o ka 'ehulehu iaia hol e hele pololei ta 1 ina no kahi |a ka k.»ua mau koa e ku ana me kekahi. w 1 1. 1. n loihi e pia' r-na ma k' 'i i linia. fh s hA:>\ hoi o Pliuka e h.<ka por)> • i ! -:u nu;i iiialuu » o keia ka ik,>, kijio nUi loihi mfi ma k }»u h<ii i na oni ?na a na 1 eia* i na wa a {.'iu. lioko jj.i no hoi o kela wa i hoii iicr mai ai. ke Koa Kiai i J uk.t 'l iu Hono ja Hiuka kona ookii. .yi> keia ni'iu oleio i loh' 1 oli - ■ m- nliī kuaina, oiai " :• kik. I ,' oleUi hou ana iaiua o niau mak lainana nn na mt,a n > la e pili an,- i k< kakou mao k vi opio. - Rr kuu pokii, ē m ika'tla uo kei c . eepa laepaa e hele mai nf i, o ki kahi no ia o kela puulu ;t kaua i ike aku nei. aole i pane mni o Hiuka. t Ak;i, haaw/ mai la oia i kona ni i ka imo ana iho 0 kona inaki, me ka pii ana ae hoi o ka nla ma kona mau papahn.i, me kona mau lima hoi ma ke kuui o kana mau pu-panapana i. makaukau tio ka sskona a pau. A ke Koa Kiai Puka Helu Eono hni e ku ana me ke ane 1 ho>. 'iemaheiīia iaia iho, a ua kaaaka nei hai i hoea mai ai no ke anuu alapii, a ke koa kiai e holoholo ana malaila i ninau aku ai i ua kanaka malihini nei*. He anei kekahi a'u e hana aku ai nou e ke keonimana, a'u hoi e lawe aku ai imu? 0 kuu haku? ; ; He elele au, me ka leta np ! kela mau keonimana malihini, e lae mai no na'u,e haawi maol 1 |aku la laua. | Na keia mau olelo a ua kan? Ika nei, ua hookuu laeiae mai ls {koa kiiii, me ka manao nei ht ipono, a ua kanaka nei hoi me na kipuni mama iaia i hoea aku .iku i oo aleo, me ka nanr oSt x !u~>! i ke kulana banohatK o n i 1 - Je a mo na Ktoniman; n m \ malolo iho o ka ;»kv. 11 hoea ana mai o ua kanakn n. i no ka aieo ma kahl a līiak < e ku no ka wa a n\ k,aluki w\ t haav\i aku ai » ka kt i t me ka pu pu aha ao o ki ! r.\. k kanaka , i I. . \ s lioi i ike koko aka a» i ka ih\ po.:l.uti ka pu-pini

| pnna ilokh o ks pu!:nr. u k-. koloka eleele a ua kan;tk3 n?i e aahu ana. Me ka lalau ole aieu ' o ua Fīioka oei i ka !et-a, o k.i !o-i---koke aku la no ia i ka puupi.-o ! pekn kiki a ka miula, he pnn » i ka mea i iohe ia lele ana us naka nei iluna a pa-hu ana m'. na w >.\yae o na poe e . 'mnoho ana mālalo iho o ka aleo. Ka mea hoi nana i hooeuiw-i • • : * ■ aku i ke anaina rre ke piho : hoi nui, nana hoi i hoopu aku i na kamailio ana a ua a'ii kiaaina nei. Oia hookahi no hoi ka man -iwa i hoouluaoa ia aleu ai ka !e---huiehu i ka wa a Hi'ika i !t!e ;..ku ar me ka marr.a loii, a' ku lho la ma kahi o uakanaka nei e hooikaika ana e ala, a ua Hiu ka nei hoi oie ka leo nui i k: l ihe.- ue ai Ma ka |noa laahia o ka pei'a Pika-ka-Nuī! E »uke r?a enen i o kona mau eoemi r ; e,- he ilio i i. "■■■.■.. I A na ijma kakauha hoi o oa. Hluka nei i lalau iho'ai i ki-kino; pepeekue o ua kan-ika nei ? man,ma ana iluna a irie ka ika o knna mau aahuki i pa-ki iho ai Ua Hiuka nei i ke .ki.no oj ua kanaka nei ilalo me k'i ik.i-i iki iluna o kahua lepo, nona! ke kiekie o nmi kapuai mii kuj janai iho, a i ka pa <vna no o ke kinu o ua k..-r. ik t n i ilalo o honua. Aole i. i j I pirii lim f.e, aole no hoi 1 oni ae, macri:li o ka haki pu ana o kona kauva-*i a mē kona klkaia i na lima k:)ruhao o Hiuka, a ka lehulehu hoi 0 na Luna Aupuni a me na alii wahine a me ke kiaaina e mar- : popo ole ana i ka lakon mea e hana ai oiai.hoi lakou a pau e kuku ana iluna a pau, A ka lehulehu hoi e hnoWeke mai ana me ka uluaoa, no keia mau hana aiwaiwa a kekahi o na kānaka opio mālihini i 1 hana ai. He hookahi v;aie jno kanaka aole i hoopihoihoiia oia no ke Koa Kiai Puka Helu Eono, iaia no e ku ana ma kona wah', oiai hoi ke aiii kiaaina e ku malie ana me hejjkia pohaku mabaia alav . ■ Aole no hoi ua Koa Kiai Puka Helu Eono nei i nana aku no keia hana a koua pokii, aka aia kona mau lima a elua «na ke kuau o kana mau pu-panapn na, a kona mau maka hoi € ana aku ana me ka makaalī maluna o ko laua mau enem ana i hoomaopopo ai. Ke ike aia no hoi oia ia manawa, i ka nalowalē honoa iho o ua poe neī iloko o ke aluka o na kanaka ana hoi i minoaka ih.i ai,.iaia i pa'i «i; ka poohiwi o ke alii kkuina ;.«i---hoi e ku oni ote ana, me koi; m..u o'olo me ka U*o malu\ H kuu mea Vie i , e lilo an. na hana a kuu pokii i hana ih« t la, i hoike ojaio tio kt> mau hoopuniia me <v.i enemi, :) o o la a pau o k<* maua ota an t >u heluia. Naka liaalula ,u» 11 ke e Ikealii kiaauu t\v> keia 01. Io ko Kut Poka Heh' Hoao nei, ana boi« hiili ae a- ; , k.iinailio i koiu | HlKiU 1 Huik'l, kuo poki 'e huli aku ileko kino o ke-

: oia'o. " • \ ' No ki mei, ua bcrmyk-- ; Wi ' ''nua ; ko m iko r" . o k:?!a līanok:' i l : !'l3opo. ' -'iiiie i.hoob:?kah:; iho uri*H;u k ik», i hk j .>M h o! i :b ! o a o!ep.- b i!< 1 k', r>--r a : gywa iieī-C:/ " -.:■/■' t\ ko k ko i". c puai jāc _ t v a nin k'-oa w«;h:i :i mo. kon; nrv.ij piipewio, ;:sia h:>i ī wrho ;o i ke t k0!"..3 f j ' p:-wa r,,-i ahuwale ih •> h hr>i nn pu-panap-m:i ehiei i hoop.*a:a i ka ili kuapoj niaiue konn nr:u -a iho ihu a hiki i ,knna kuekue ii-nm r. mi'hih k;. k .',h !\)io i' "lian'.i -j n.o k>; bocho!o eun nt;.i ! ka pu- p-;iinj i a a lo.n ka po-holīoi:-i rne k,i hikiv/:i',ve lea no ka imnnw n ii\- h.m.i l ni.ikorrrk i:t, . h nz īīiuk.» oel fio» 'huli anr. ■ i,' f>! "> i. kan >k i;> s "-r< nei. •■■;,.

Ao'e he mea e ae i; loaa ab), koe waje no mau nahf crlua e ma koiu anA hoi i lalau aku ai i ku lcta a ua powa nei 1 manao ai e. haa wi mai ia laua, a i koua uhne . ana aeme ke akahele, a i* ana aole he mavj uianao e ae mawaho ae o keia hna' oleio i kakauia a me kek-itn mau huakuma peneī: E make o]ua---Pi:hma Uian 1.)« H. M. M,— Z K. £2000 Hole*-Mcsesi! oia auna hooka hi no, ka puali o na han;) omokoko a me ka pepehikanaka! ikohu holoholona, wahi a ua Hiuj ka nei laia i haawi aku ai I ka palapala ma ka lima o koin kc- j kuaaua. Aua Koa Ktai Puka Hr-lu Eono ne'i hoi i lalui mai ;v>, a ieha iki wale iho la no, an;: iui i haawi aku ai ma ka lima'o ke alii kiaaina me keia mau o!e!o, ja nae i hoi mii ai a ku I iho la mahope o laua: " i E kuu me:i kiekL-, e ike hou nou iho no ka lua ok« man^'.a. Au hoi e kuu mea kiekie e ike a hoonaopopo iho ai no kau msu kauwa Imhaa nei, ua hamama mau ka lua kupipau no ma - •. ■ Lnliluli. ae la ke poo o ua alii ki-i;.ma nei i kona wa i ike iho . i i k>-I i mau huaoielo nana e i' < : J ie ala i kona puuwei • k , -1,1 pono • kona mau m iki. A 'io! i huli koke aku ai ' < : na koaleiai} a haawi -ku la hoi i ke k % iuohi no ka hi?h koke ana |na poe a p.m e hophuni ii atw , j e hopu ia hoi lakou mr ke kali ole. O k-ia kauoha a ua ali) k'etuv nn, u.> hook'M 1 :.ku 1,1 e na k,\\' Kn n.u\ aole h" r»u\3 - .v.,a iV'> ii hkor| no ka mee m ie'e e k m u.u o K ni'a, r k 'i.» :a •v. k. i , > I h mu .\ I ik.ni L; ' ' na enemi o Uo 1 4 k0.i <r r„ haku.

A U '. . i i k : a -ina nt j i no n?e i hu'.i iii i j> t kamaiik - » nii'ū Sa i i'e K.I. i PnkA Helu Eono nei ke t a ukui olelo: M;i n;u ola ans, he.tha ka o !<H;i huaoleio Pa'ima Pulir3" Uli'ula i me kfiri ■ huao!?' I .' h<ve. ion. j An''.' i kei«- manawa e kim mea • -k\ n« hope iho n ke-ia aha i'.-r e h-.uke ai -i'.i i ka rrPiR,. =• lo*ia m ui me-i ui e noi i nai e l-uu mea kiokie. . N )L'iia, s rn:i<i w.-!e ihw no ou Uu e hi. 'ke vi no ia eole n.'i aeoi me kou ai.;U L-m Aupum. K;- ala ;ju, aia aku he n:ei lien» peluiiihi mahope aku o ke,a. ! !i; Soa ja oe e kun &..pena \Vt-fa kā wi»vo ole hoi. K.nhou eiku h hoi i;a Koa Kiai l J oka Heiu Eono ne<, e [hoike aku hoi i kona ae ! aua, ii"!". pu i:u noi o kel-s w-i i k;„u aki- ..i ke i me he mea ala, e. .pap,i •aku nii i ka -lehulehu e hooma!u, ka ri!!ia li t nana . i hoopio akt! i k -■ ulino? t m^ : o a o a n» makaainaua no nae e ku mei ana me ke pīhoihoi, no ka hiohīona maik .i ole a lakou f* ike ala, wahi no nae a ua a! i| kiaani nei: • I Ua aneane no e hoea mai ij ka hopeaa o na haaa ike o keia | lr, eia na* 1 , ua k ; *ohi iki ia hoi [ mamuli o kei.i mau hana kimo-j pn a na pawa. j Ka enemi hoi o na kanakf. oplo kaul;r:a a kaknu i lohe wr ie t : ; , a k.jk u h.ii a i ike : iho la- J k ' we» i lawelaweia'nu i iuna o k" 1 :i keia e! kapena R Hiuka, % kakou! pu hoi e ike ihe ai'me ki hwhe w ihewa ole. j U» Uwa n.i aahiiki a pau oj fe-*ia mau kan.k,» opio kaulana! me ka ;kaika, a o ka mea naoa | hooia ravi an ; imua o k-)k.>u a;

iui huapaiapala'i kaK .t. * . -,' KO 0 keia" !era, e hoikt- : n.i i na kanaka opio ka.L;n:i k-o ktkou mau hoa'loh-i' no 1< » !,.u;i w. t- make ai imua o k.o :««kou mau amka maluna o keip.pahf'e, ' iiia- nae, aoie i. hookoia ia : «rvn 'o elee'e o ka ] i)0 k , mea, au no ke aloha'o' t na lani rre L,ua. Maiīua o k : i hookuu ana o na'ian t o keia la e iohe hou i kn'ieo o Wda a me H 'mka. Ke kanaka opio hoi a oukeu i tke maka iho.la i kana .ikaika i kn pn-ki ana i ko iaua enemi a make loa iloko o- kn poho o ko*sa lim.i. Aia he mau iei huro e ha'eha'e heu ans i ka lewa me he mau leo aia no.na pu-kuniahi i k, wa a ke aiii k aaina i hooki iho ?.i. i kana mau o'elo imua o •kean'iin?. A na m- k.« nohea hoi o ke k-"iaka ui e haiamu ana maiuna o ke Ko; j Kiai Puka Helu Emo ■ me k\-ii: n-i.noaka hoi e kinikohu it>o n i maluna o kona mau *p; - pann i, iai.a hoi i kamaili.i ak.u ai im-i i o Ka lehuieha i ka wa i hioki iho āi i k-i iakon mau iro h :ro o ka hauoli. E 'iC hou mai ia'y ao ka lua o ka rn«'ia>va .i me ko'u manao hope imvsa o oukou naf makaai-n.-na aioha n ke kuianakauhaie o N->rgorcd nei, | • O ua minute p'.hoihoi i haia j ae nei, ua l v#a a no ka hoike I ana aku imua o oukou me ka j oiaio ioa, aia ieo maua ola ma ■ ; ka iima o ko mam mau eaemi ; e hooholua nei ia maua ma i?o i m-iua aiaheie, Meha iho la ke kahua holookoa, me ka iohe oie ia o keka|hi m3u ieo hamumu, me ke kau I pu ana iho hpi o ke a'noano iiihta maiuna o na mea a pau e| i hoolohe mai ana i na oielo a ua Koi Kiai Puka Heiu Eono nei iaia e hoomau aia i kana kamaiiio an«: . j A'u-hoi e hoike hou aku neil imua o oukou me ka oia'o loa e na boa makaainana o keia kulanakauhale. Aole loa he wa e hooko ia ai ka inain.: o ko maua mau ehemi ■ nv>luna o maua, me 'ke kaakaa l aku no o ko maua mak* imua o i iakou. ' A ina eia no he pee i kee iw. ena o oukou e ka lehulehu a me tu makaainana aloha o Ncr gcr-d nei e hoohaiua nei i ko maua oia. Ua makaukau maua no ka waiho ana aku i ko maua mau.

kina i ma-ka kikipoks na !afeca a o ko lakou maa.lae hoi i mau | ma-ka kikipu na ka t p'i l . I pu-panapana. | E puka aku .-"i-.i L t >«:■ kOy pena i kefa a me ken !--r-ka hiaka Pookolu ma k?, hor •6 n, m. u ka-hor;i 4:30 p, oi. m . Poako'u a pmi. ,V»lc 'ki ■ m ka Poaha. . ■