Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 3, 16 May 1929 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

I ka olelo ana mal o ka wahine kupua la WUamaiki «■ haawi no pia ia nc-i 1 na kuhikuh aiia e loaa ai iaia ka hiki I ka lua huna ke hoopom oia a hana ī ka na&ikai, kokoke ioa oia e pane aku ia ia la, o kona iini hookahi wale 110 ia o ka hana i ka pololei wale no i na manawa iy?au, aka no kana papa mua ana mai aole p Wllamaiki e olele iki aku i kekahl olelo iaia, nolaiia aole oia i aa e hoopuka i kekahi olelo mai kona waha aku, no ka mea no hoi ua kau mai la ka maka'u 11111 maluna ona a e "atr« loa ana ola e pau koke ka ka wahme kupua o ka punawai hoauwana ana iaia rrta ke'a wah! m&iiliini loa iaia ana hoi i ike Dle ai i ke alanul e hiki al ia wahi a e hiki ai iaia ke hoi i kona wahi i laweia mai fti. Iloko o Wilamaiki, nole he wa--3U minamina ski no keia mau mea makemake nui 3a e ko ke -ao-iaei,'-inoino kma ztoonoo no kona hoaloha r.o ka mea ua maopopo feia : aia kela ke noonoo inoino, mai la. no ia neL a o ko laua hui koke aku ka Wilamaiki mea nui Joa e nalu ana ildko on^,. Aole nae e hiki iaia ke hana ae i kekahi mea Giaj aia oia malalo o ka mana o keia wahine, - Nqlaila oka hoolohe wale aku no &a Wilamāiki pono, Me nui na wahi a keia wahine i lawe heJe af ia ia nei iloko o na lua huna lehuiehu, aka, ao~ he wahi manao nui iki no keia mau mea apau. Aole wahi oleio Ski mai ka wahine kupua mai no kona wa e hoihoi ai ia ia nei nd kona wahi i laweia mai ai, Ue makemake loa ko ia nei e koi e hoihoi ia oia, aka, no kona piha i ka maka'u nolaila hiki ole iaia ke olelo aku no ia manao ona, a hui pu hoi me kona papa ~ ikaika loa ia ana mai i kinohi aoie e i kekah! hūaolelo, lōa oia i ka pilikia. He nui no na huaai o kahi e piii kokoke mai ana i keia wahi, nolaila aole he pilikia o Wi!amaiki i ka mea ai ole, a he mau hua ai ono maoli kekahi i ka puu ke ai a e maona pono ai no hoi ke ai aku aka, nae i na la mua 0 ko Wilamaiki noho ana malaila, ua ponopono no oia i ua īhāu hua meaai nei, aKa 1 ka'ii'uli'u loa -ana a hala ke kolu o ka la, hoomaka mai la kona puu e kanea i na hua meaai. Aole no ka pono ole o na hua meaai, aka no ka piiikia mai o kona noonoo 1 kona paa ioihi loa īa i keia wahi a kona r>aau 1 makemake Ole ai, a ka wahme nae i manao ai aoie kanaka e nele i ka hauoli i ka ike i keia mau lua huna he iehulehu, a manao oia o ia nei kekahi kanaka e hauoli loa i ka loaa o keia pomaikai o ka Ike i keia mau lua huna me ko lakou waiwai iroi hewahewa. Mai kinohi mai no o ko Wi- ' lamaikl hookanaka makua ana ae, aole no i kuko kona naau i nei mea he waiwai, aka, hookahi no ana mea" nni i manao ai, oia ka loaa o kekahi hana kupono iaia e loaa ai iaia ka uku ku~ pono e lawa al iaia ka malama maikai ana i 'kona mau makua ahiki i ko laua hooluolu ana. a ua paa no kona manao elike me ks|, ke Akua i pleio mai ai ia Aeiamu ame Ewa i kinohi loa ia laua i hookuii ai i ka oleio a ke Akua a ai ai laua i ka hua o ka )aau i papaia ni#ii ia lau? aole iaua ai, aka p.uni nae laua i ka hoowaiewale a ka Nahesa, a kau mai ai ka ke Akua olelo maluna 0 laua 9. maluna hoi o ke ao holookoa ma ka olelo ana mai, me ka hou o ka l&e laua e ai i ka ai apau na ia o ko laua ola ana ma ka honua nei, pela i ni£jaao al o Wiiamaīki e hooko i kela olelo paa a ke Akua, no ka mea, he manao paa kona, ua makemake ke Akua i na kanaka o ka. honua e ai i ka ai me ka hana a kahe ka liou, aole hoi ma ka noho hooleheiehe kii elike me ke|Eahi po»3 he lehulohu wale o ka 'hoAPua nei. kekahi mamui oka nui o ka loaa t a o kekahi poe hoi inamuli mnoli o ka nui o ka inolowu ame lu palmulelo Na keia manao 9 Wilamniki 1 hoopaa ui ina kona puuwai i kinai ihe i na matu»> hoohilii i ka walwal nui o kr-!n mau iuahuna he lehulehu uaie Hookaln nae manao i ulu ar on«* oiai oiri e nnnft Ana I keia mau

; waiwa he nui loa, ma « hiki io f mai he manawa -aia leUL ! aku e Wo at oia i ona no keia : mau luahuna oia kona hoollin i ia mau mea apau a haawl aku nn I ka poe pilikia a hiki ote la lako» ; ke ) n -' 'iwe no lakou iho roa- | mu. ■ polno o na lala o ke ! kte .lanao oia o ia poe ma'oll ka ix>e kupono e kokuala. aole hoi o ka poe maikai no o na lala o ko lakou mau ki.no a pilikla ole, no ka mea he po? la- ' koō lee hele 1 ka hana a pono ko lakou noho ana, a ; pilikia īa poe no lakou ih'- r.n k<, lakou kumu ! pillkia ai AoJc maopop',; iu Wilaiii.ukl i hea I& ka wah:r.c Ki.]rua o nipē ai o ka po oiai no nap aoie "he pouli o na iuahuna i pi! - y i na -waiwai kaimana aupe]» ak';, aka i ko laua wa no lioi e puka mau ai iwaho i na ahiahi apau. oial ua maopojxt wale paha i ka wahine mamuli o kona ano kupua i..(ī7";y. ,~i <j i. v cs,ijet. iiii 0 WiHmaiki 1 ke ahi&h: aku a napoo ka la, aka 5a laua ;loko o na luahuna, aole e hiki iaia ke maopnpo 1 ka .manaws. c> ka la. No Wiiamaiki hoi, me he mea la ua hoolala mua no paha keia wahine no ka lawe mai ia ia nei 1 keia wahl no kekah; :na:i la, a hoomakaukau mua <>i>* ? wahi no ia nei e moe ai me r,a lako kupono apau o ka moe ana iho. I na po mua ekolu a Wilamaiki i laweia ai no kela wahi. ua loaa no iaia ka pili o na maka mamuii maoli o ka 3uhi o r.a maka. aka i na po hope mai. aole hiki iaia ke moe pono no ka mea, ua uhi mai la ka maka'n malunā ona a nalohia aku la ia mea he makahiamoe mai ona aku !a a hia-a.loa-iho la oia i ka po, me ka noonoo nui loa ana no kona hoaloha o Miss Hale a i na po hope loa hoi no-kona mau makua oiai aofe i maopopo iaia kona hui hou me laua, no ka mea aole he olelo iki mai o keia wa-hine-no ko ia nei hoihoi ia i kekahi wa. Ulu mai Ia na manao iloko o Wilamaiki, malia paha e huna loa ia ana oia mai ko ke ao nei poe apau, a o kona wahi iho la paha keia e noho ai e nana ai i keia mau mea w ? aiwai nui ana no nae e ike la, aole o lakou wahi pono iki nona a i ole no kekam mea e "aku Ina o ka noho wale aku no e nana ia lakou me ka hiki ia lakou ke kokua mai iaia. I iho la oia iloko ona. "E hooliloia ana ka paha wau i paahao na keia wahine a i kiai hoi no keia mau luahuna?'' Aole maopopo iki iaia kana i&ea e hana ai. Ulu ae no ka manao iloko ona e haalele i keia wahl i ka wa a ka wahine e haalele ihō ai iaia i na ahiahi apau, aka 0 ka maopopo ole iaia o ke ala e hele ai, nolaila manao iho la oia ua oi aku no kona pono e noho ma kela wahi, no ka mea, aole e nele kōna nalowale ke hoao oia e mahuka mai kela wahi mai. I ka hiki ana mai o ka wahine j ka hiku o ka la, oia hoi i kakahiaKa mti poniponi, no ka mea, e hiki mau ana oia i kakahiaka nux loa. a i keia la, o kana olelo mua i hōopuka mai, he lōno hauoii ioa ia ia Wilamaiki, no ka mea, oieio mai ia oia ia ia nei: I keia po e'hoihoi ana au ia oe i kou wahi i hele mai ai. no ka mea ke manao nei aw ua lawa paha kōu makaikai ana i na luahuim, no ka mea, ke ike nei a% 3jsts"Ou hnihoi iki i keia mau hoikeike ai ia oe. Aole oia wale, aka, ke inoino loa mai la ka noonoo o ko hoaloha no keia nalowale kupanaha ou, a ua hoao na makai kiu e huli ia oe aole nae ou loaa iki, a ua hoao no kela hoaloha ou e huli la oe, aole nae he ae īki o ke poo o na makai kiu e a'o iaia i kekahi mau loina i hiki ai iaia ke hoao e hele mai e huli ia oe. Ke olelo aku nei au ia oe, aole loa kekahi mea e hiki ke hulī mai ia oe a loaa, aka, e hoihoi aku ana no au ia oe me ka maikai. Mai hoao iki pe e hele mai e huli i keia mau lio ka mea aole iakou e loaa 1a oe. Aia wale no au u haawi la oe I na kuhikuhi no ka hel# ana mal u nri alaila oe hikl ia n<ri nn» Km nu.*lahi He Hni nul loa ko u e nanwi Kiī ia oe i na kuhikuiii aita r h.k m i :u oe ia nei, a e h«sawi ,im m , - e lawe i na mei -i, .i' . inake n> iloku o kt ia .11. \ iīn. ke iKe nn au aoīe kou

„ npp,i 0 ]okO O kPi?- > • • :*j; >M ,■ O kf» tīft- < •■(.<• > -i iuomi c*]jkf mt kau, ua oi aku ku walwal o ia kan&ka mamua o ke kannka t ](1k <i Yii Lonnn nf'\. TK) k;t , niea o ka. waiwai niakama* 1 Uo~ j ¥n n kf knnak» ua eii s»ku 1» maj,iuu -j v. <1 }~» ],f. nua ke hui Sa. I lawe mal nel no hoi au ia oe ta iK-1 « hoao M i kou iiiuia, i> ke ik<- ;i('i aii, h'A'* kou uaau r Jjlo wale i n». m'-n' waJwsil pau wa]r- f) k'*l:* no, a k<haaoH i kuu r;inu i k»/u ik»' maopopo ar ;i, u:. lu;ja ia o*j>:a momi waiwai nut. Kf olelo | p'.: akiī ],'•! au <a or, r- pao oe 5 i kau mea waiwai nui i loaa a mai ]kuai aku i kekahi. E hiki sm nae la oe ke kokua i'na opio he nui ke hoopaki i-ku o* i k<-kar-. : o k-j nifa ! 'oaa ia o«' e'ike nu V. < i 1 ai, uv. hana oe i kou hoalohn wuhine opio e noho mai īa rrjf ka inolno oka noonc«» j>m « !•'* m*a ?f f '.ikaS kfla o k<"''. i.:iīov,.i]i 3na rn;u la m;ii iaia mai no kekiihi n>iu la pokol»», no ka mea, he m<'a no hoi ia nona e loaa )ki ai keia nomi iloko oy. He keikimahin» 5 muīka! kels mahopp- o kona hui ar.a me oe, aka o kona mau makua n;*p, aole i loāa ia laua keia anoano, aka, malin na ka laua keīkmahin? e kanu aku ia iloko o laua mahope iho o ka ulii ana ae lloko o ka laua keikimahine a ■mahuah'ua a ike mai I%&irTZ~~zxsZT}' n-aĪAāi llokō ū l:a" laua keikimahine ,a malia o hoomahele mai laua ma kona. meheti. E hoomaopopo oē i ka'u i nlelo miia aku ai ia oe, mai ekemu iki kou waha no keia mea mai ko'u lawe ana mai ia oe ahiki i kou hoea hou ana i kahi a'u i lawe mal« mai ai iā oe me ka maopopo ole ia oe Ica mea i hanaia aku ia oe i kela po. Mai hookaumahala kou naau aka, e hoolana, no ka mea, he mea raaikai aku kou a he iini nui ko'u | e ikaika oe ma ka pono ame po- ! lolei a nau ka hoi e hoomahele aku i kekahl mau opio ma ke a|lahele o ka pono ame ka maikai. IĒ hoomanao oe i ka'u i olelo !mua aku nei ia oe no ko'n hoihoi aku ia oe 1 keia po. Aole au !e hoihol la oe I ke ao, o manao ! auanei oe ua ike oe i ke aJahe]e a upu ae kou manao i kt;kahi manawa e pii mai la nei, a he poino i ko laila, a i ko'u 'lawe ia oe i ka po, aole oe e Ike ana i ke aiahele a e maopopo ana ia ia oe, a aole oe e aa ana e hoonahōa mai I ka pii i keia wahi, E hele kaua i na luahuna elūa i koe aole oe i ik'e mamua o ko'u hoihoi ana akū ia oe." I ka pau ana o ke kamailio loihi ana a keia wahine, a ma hope o ko Wilamaiki aina kaka■hiaka hele aku iaua ellke me ka' ka wahine i, makemake ai. Nu: no hoi ko laua naku ana i ka he-, le iloko o kela mau luahuna elua, | me ka hoomaopopo pono ole o | Wilamaiki i kana mau mea e ike ] ana no ka mea, ua hoopiha loa i ia mai oia me ka hauoli no kona j heihoi ia aku ia po i 'kona wahi! i laipeia mai ai, Me be mea la| i ko Wllamaiki manao, e ku ma- : lie ana ka la i kahi hookahi i' kō laua hoi koke ole iwaho oiai! he alakai mau no ka wahine ia | laua iwaho i na la apau ke mao- ] popo iaia ke iho aku nei ka la ilalo. Me he mea o ka la loihi loa keia i ko Wilamaiki manao, a manao okoa iho la ola, ua po~ ina paha ka wahine i ka hoea mai o ke ahiahi. He aole laua nei i puka iwalio i kā manawa maajteu, aka i ka puka ana o laua iwaho, uā po ia ma- ' nawa a o kekahi no hoi ia o kn 1 po aaki launa oīe <i ka pouli.' }