Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 14, 14 August 1930 — HE MOOLELO E PILI ANA NO KO KAHIKO O HAWAII NEI. [ARTICLE]

HE MOOLELO E PILI ANA NO KO KAHIKO O HAWAII NEI.

j Hi&o o ka wa. kahlka, o na ko 1 Jjaeu&nO- Qkoa, aofe e īike me pa' ■ko ā kakou /■ ike ne* i Jrēia mahawa." 7 ,■!■: E pono ia kakou e nana ponr: mai 1 na moa o keia mau k-j, i kapa ia :ai o ko lakon mau inoa, o kēla a 1 me kela ko %ime ko lakou mau wehewehe *> e,ia na inoa h nh ko J ko - Aiko o Hawaii nei. KO MUA; O ka inoaj>J?eia kn he liiī&ona He e!tea, o l»ilkea kekahi k"o Auli' kekahi tTa ninau aku o Piikea ia-mlll: "Heaha ka inōa 'o keir, Akc?" Hal mai īp o Aulii i kana i~ noft~: "O ka inoa o' keia ko he Laukonai o kona lau he lau kai kapa ia ai he Laukona." Ua hoole mai o Piikea ia inoa me ka oīelo mai i kana inoa: "He ko pumaia," a ua nui ko laua hoopaapaa no 'ka īnoa oia ko a ua hooko ia ko Aulii manao he ko Laukona, * K<s At,tTA: O ka inoa o keīa koj he Papaa, mamuli o ke kapa ia an« o kekahi aina o Kopapaa ka, inoa no ka hoopaapaa 3ca mea i kapaia ai oia inoa: O keia ko he ano eleele i ka wa opiopio a īliki ! kona wa e oo loa ai, aiaila, Hio ae la/ eleele i uī&.uīa, he oolea 'nae kona apuupuu ke ai Akti. KO AKOLU: O ka inoa o keia ko.he Manuīele, o ke ano o keia ko he ohlonio keokeo. o ke kumu' i kapa iia ai o kona inoa he Ma- \ nuīele no kekahi kane me ke- 1 kahi wahine o na la heu oīe e omuo ana no na -hiflu i ka pua-1 pua. . - i I Ko īaua wa e noho pu ana' he kane a he wahine a mahope 1 o ko laua noho ana Jne ka ma-] īuhia, Ulu mai la ilOko o kekahi; o* laua na hianao kolohe, a lo&a ia īaua ke ku-ee, ā lilo aieu la ke kane, a ī oīe o ka wahine paha i ka mea e, ke noho aīa kekahi me ke aloha eia ka aole e pau ana a lohe ia mai īa kekahi] mea akamai 1 ka hana aloha, j kii ia aku la a hoea mai a ninau; mai I& Ua itehuna nei: * I "Heahā kou ma'i^" HaM aku la ua kanaka neir "He aīoha wahine, oia ko'u mea 1 » ma'i nei, adHe o'u ono aku i k?. ai, o ka mea ono keia o ka ai| a me fea fa i ka wa fe noho a ka-i ne a tvalitn«! ana iīoko o na īaj līoko 0 keīā wa ka«R * \..>x<».'p , >'»*fc-"v* T »' "!ai k", < ■!■' -ī k" at i:» u " . f Olelo aku la ke kahuna i ka meā ma*i: "He ma'i oīa 'waie no kena ina na'u oe e hana." | Oīelo aku ia kahaka nel: | "B hana mai hoi ha oe iati?" a "Ae," wahi a ke kahuna." * Alaiīa, kii ia aku !a ua kff trfa hoi ka Manulele a wehewehe iho la ua "kahuna nei pēhei: "O ke ano o. keia ko he Manuīgle, e īele mai ana kona aloha a plīi me oe, aīaiīa, pau' kona lalau' a hiki i ko olua wa e make ai." KO AHA: O ka inoa o kein ko he Honuaula. ua an'e īike no ko ianei wehewehe anā me -ko %i ManUlele, he ko hana aloha no. keia. O ko ianei ai fena he uaqa ka ai ana. KO ALIMA: He Akokī ka inoa o keiā ko, he ko eleeie keia, he niaula kona lau he hukakai ka ai ima, aoie i like me keia ko 1 hoike ia ae la malunā P ka wehewehe ana nie 0 ko. aole i loaa ia'u, no ka niea, he pohihihi ka wehewehe. aua. KO AONO, . He Opiikea ka ineo o keia ko. ua ioaa keia ko i kekahi kanaka kahiko, mamuīi p kona imi nui ana a loaa iaīa ma Laupahoehoe, a i koha nana ana he ko Opukea Mahōpe iho.hele oia a ninau ia Liliha a mai no e īike me kana ike mua O ko ianei ai ana !ie pakepake. he keokeo nae ko ianei ai ana. KO AHIKU: He līleohiu ka inoa o keia ko, ua ioaii keīā kio Kuīua me PaiaKni, Tīoko o ko Kuīua wa o noho r.na iīoko o ka mal nui, he lia konā 111he puupuu kona khio. īiele 'mn 5 o Paiaalani a ninau mai: "Heaha keia au e pue neī i keia may !& aohe oili hule?" Hal aku o Kuīu® iaia: imal hoi paha kc s >" | Olelo mai la kola: "Heahl* [kou mAI? M , ' L "He j|i*upuu, he iia ka wafii a ka kanaka ma'i. r He ma'l ola wale no kenā īa, ina e loaa aiu kela ko he theo,hitt, hoi mai kupa a o kona wr.i ,we!a, ainu maloko a hat*?6 m\ hoi mawaho i ko ili, o ko ola «>p no ia. O ka ai o kela he a ow<\>we. KO AWALU: He Palaniula. oi?

f ' . 1 ; .i' 'hol. he Palanlhao ka' (noa, k'ē ! ole au e Aole l loaa ia'u ka wehewehe ana t o na kumu 1 loaa wal ai o lb īnōa ō keia ko, Aka, o kona ano he ulaula. hf pakep&ke "kf> lanet a"na s ua afto Hke no Āīē Ico ka Opukea a! ana. KO AIWA: He Ainakea, o na mea nana keia ko o Kūula ma laua p Kane no ko laua al hiH muh-umu ana i na kanakfe; o Konuaula a kuakeā ae la ha lv/l i ka 1a Ola ka mea 'i Eapa ai o keia ko he Ainakea, mamuli o ka hanā a keīa mau kanāka | lEolohe o ka luku ana 1 «a kanaka. I O ke ano nae o keia ko he ulaula kahakaha loloa keokeo, o-' loko nae o kona al ana u$ me ka ai ana o ke Opukea k<* keokeo, oia iho la ke anO o keia ko. 4 i KO UMI: He Iliopua ka inoa o keia ko; o ko ianei weMwehe ana i na kumu iloaa mai ai kona inoa i kapaia ai, aole I tmopopo loa ia'-u, no kW mea, aole -au i ike i ke ano oia ko. KO UMI-KUMAMAKAHI: He ko Malolo ka inoa o keia ko, o k€ leumu i kapa ia ai o ka troa o keia ko pela, mamuli o kk hanau ana o kekahi wahine i kana keiki, a lawe ia ka i-ewe o ua keiki ala a hoopili pu ia maialo o kekahi puhala. '

| O ka inoa mua nae i kapa ia lai o ua ko nei he Puhala, a no ika ailolo ana o ua wahine nei Imaluiia o kekahi, ua kapa ;ia ua ko alo. he Ma.lolo, ,* ~ | O ke ano o keia ko he uaUa ke ai aku oe, pela ka olelo mai a ka poe ike, aole nae au i ik« i keia ko. O kekahl mea I olelo ia mai ai he ko ailolo ka keia na ka poe kapili manu toe loaa 4ca manu ,mua. , \ " KO UMI-KUMAMALUA: He ko Aweoweō- keia, ua loaa keia ko ma o ke kaua ana ala o Kamehameha I. me Kiwalao ma Mokuaweoweo, No ka nui o na kanaka a me ka nui o na make, ua pololl lakou i ka ai a me ka make hol i ka wai, aka, i ka ana akū ! hoi o Pohina 'me ka pu-a ko, I ninau mai Ia o Kiwalao ia Po[hina: "Heaha ka inoa o Jkelv |ko?" . - 1 Ha'i mai la o Pohina he bhfi ka inoa o keia ko.

t Olelo 'hou mai la o KiwalaO• M'E aho e kapaia ka inoa o keia iko he Aweoweo," a oia iho la ka mfea i kapa ia ai o keia ko he -Aweoweo, O ko lanei ano h"e vr"V r - • i:A -ko l ia u. ; ' "Oiu iho lff! na wehewehe aha 6 keia mSa ko i loaa ia'u. ! NO KE KANU ANA O KĒIA MAU KO. O ke kanu sna o k€ia m&U ko, !aole i like me ko keia mahawa a kakou e ike nei, he okoa loa no ke kanu ana. 0 ka oo oia wa he puhala kekahi, ua kii ia keia oo i'Kahala*oaka i kahi nui o ka uluhaia. ? O kekahi oo e kii ia ai he Aaalii. ua kiiia keia ano oo ma Kahikinui i kahi nui o ka Aaaln, a he nui aku no na 00. 1 ka loaa ana o keia mau 00, hoi kalai. O ke koi oia wa he koi pohaku no. ua like no me na wehewehe i hoikeia. Aia i ka wa e lawe ai e kanu i keia mau ko, eliia ka lua, aole nae i like me ko keia wa. Oiawa e kanu ai he palepale wale ae no i kahi au e makemake ai e kanu a hou aktt no ke ko, pela ke kanu i ike ia i kela au a na kimuna o kakou e noho ana. D. K. KAMAKEA. lanuali 31, 1872