Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 19, 18 September 1930 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

j īinko n ka nul 1o?. o k.o laua I knhc:i, he nlo kn ]r>l?o mai o ko jiuua- n-,au l hoa, mai l? J lakou i na puka ame na puk: -aniani o kr> hale a loa, no |ka n o pau laja la i ka ai :: " ki' niapu iv?l.c ka mapu i ko lakou hale e kolohe ai i-a lakou. : Oi kaheo waie ua .-n;rs -,vahi kanaka nei a hiki ] ko laua lu-. hi ioa ana a noho inalie, aole kahea hou, aole no hol kupaka hou. piai, ia laua e kahea ana n];p e kup'ika ?na lau" j me ka manao e hemo tn"ai mai na lima mai q ka mea a laua e I manao anu j i e inā pu I W.lam?tk' h u, n A ir ona jLiukf-"i.:tke e hoopukn i kekah: [olelo, no ka ■ mea, "aale ona K-pmakp e ikoi» *n«» s: t i : t-a e po~ i'ti i kein | mau • kai>aka, .isa, ua hauoli -loa loia ī ka lohe ana i ku olelo o 'na wahi kanaka he mapu paha i l *a n-.ea nana laua t- paa ana. j , Aole i Joaa mua iaia keia noo- • i'ioo he tna.pu.oia,' aka. i ka olej Uj ana a na v.'ahi kanak'i pela, ! ike. iho. la oia, ina oia o noho ( :naJi- loa ana jne ka ekev.u ole. ' e manao loa ana. na hoa o kela ; mau kanaka he mapu io ka mea ie paa ana ia laua. a i ka loaa ūid īa i?k.,u kela maryi e inakau- ioa ana lakou i ka hookokoke mai e kokua i ko lakou •nau hoa. He makau pu hoi kona, ina e ūaopopo i kela poe h,; kanaka - ; a. p lele mnj • ana paha kela -■oe .e alu iaio. a o kon'a poino ! .iai no paha ia ia lakou a o ka I -rele- no ia o na lede i ka mea '■ >le nara e kokua ia lakou. Aole ! nb . he makau o Wilamaiki i ke ;ki %iai- o kelp poe iaia t ka pu ti kela po. no ka mea. ua ike ne ( -ia.aole e au ana kela poe e iii [ ! kp pu iaia ia po no kā; m&kau i. ■■> ku hewa-ko lakou mau hoa. I ka hamau ana o'liia wa.h} j kanaku,, i.ko iho lu o W4aroaiki k'ma -» l. i- e kamaiUo |ni ia laua. oiai ua ike oia ua na~ | waliwal; la"a a aole e hiki ia ilaua ke hakaka mai me ia. īke 1 'N? iho la no hoi oia. he liuil ka|naka £eia aina, a na ia mea jno hoi i pulumi aleu ī ka maknu* ona. aku. Hookahi wale I āna mea makau i koe oia ka ,K.ea eha a kela poe, e laa kfi I oahi. ka iho. ka pu amie i mau n.ea eha e ae, a piai u i , K*ea eha ; ua hiki ole. 10, [ ! a:a ke paio aku me kela poo ♦"•-a *'e ano he ':u olohelohe i- ' nua o kela po? a me na mea l eha maī lakou ia, | . A pau k,.-;a n* 01 oo ana, hat arava:-;„ .. h oia i na wah : kanakp.: '* s aa olua j ka umiiia ; e na lima hao o Wilam&iki ea?" Oīelo \ wih.l hanuk. u e k a ano paupauaho loa: "Ae. 1.0 īke nei maua ua paa. loa m Ml. i kou mau luiia hao. Aole a it. i hiki ia oe ke ho-kuu ae ; i ;/iaua ī hoi a'ku. maua i ko m.' kou hale, a ina oe e makemake. 0 kakon like 'no hoi l:e noi > ko makou haie." -"Aoie o'u makemake e hoek'' ia uiuu a aoie no hoi o'u maK e hoi n;e elua i ko oli. hak Ilookahi wale no o olua mea e pakele ai ia'u oia ko oh !l u' ! niahope o'u a hele oh m» a'u nva ka'u wahi e makimake ai. Ina aole olua e ae man « , ko'u manao o k-- ohu \ - no keia- e make loa ai ia'u." Ta \va, ialau aku 3a WU.," 1 . iki ) na puu o na u ~hi kanai !». h iho • 3a e umu a f '.valewa na elelo o lau.i la i v.i ' H.v , -Us .;r '.a :k ".u: , ' \ 'M, . « .i| v , 'i -i v 'l'i ' . " ik.\ ne ' i<u i i. r- ' u ho 'nk' > kam 1 11 M' • f - i -lV 'o 1» 1 1 k'uika: "E huln.< in.iui tn.it lum loaa m r *'ou n pau-u Kako'i i kt mak» i;' lakou la?"" Olelo aku ia o Wilamaiki ' Auir . a! :a noonoo aua iu' :. a-a, ..k o k,:'a e u'-'Io .:Vu - olu.. ka , <• uooīu-o ho \ok>-Ya ;<ul , mauao iaai ..r.> . ;•.!<" v'-. ke ola nei Ī' r.ar,ai r.na - o ,;r uiu.; T;va he . un i au ka ai īa e na, :n.« p' i »• k. l u:i.- \ t a k'-mo aku «i īloko o lakou ia ka mdnao ht

mapu ka mt-a e paa ara ia olua, a oia no hoi ke kumu o ko laliou M hnUi-īK* k? lakou i ka ma-pu." i Minau rnv.> }a na wahi kanakfi ia Wiiamaiki: "Heaha kau' i makemake ai ia maua e hana?" Olelo aku la o Wilamaiki i na wahi kanaka: "O ko'u makemake ia olua. oia ko olua lilo mai i mau hoaloha no'u a me a'u oi no u- o ko olua ola ana. E hoomanao iho olua, o keia a:na a oukf>n e noho nei he aina komo n ie ia ia e kekahi poe e aku. aka o oukou wale no na kanaka o ke-ia aiaia kupanaha. a he ppno e komo iho ka noonoo iloko o olua, pehea la au u hoea n;ai nei i -keia wa.hi? E ikfe iho olua he mana ko'u oia ke kumu o ko'u hiki ana mai ianei E hai pu aku ana au i-a-olua. aole owau wale kai hiki mai 3,ii 1 ko oukou wahi, aka, he lehuh lehu makoii. he wahine walo no nae ko'u n;au hoa." ' I mai la na walii kanaka ia Wilamaiki: "He keu no ka hoi a ke kupanaha nui wale. He wahine wale no kou poe, a he ka ne wale no hoi makou o keia wahi, :a o ko makou haku. nae he wahine oia, aole ana kane. Malia paha i hoouna maoli:;; mai nei no oukou i ko makou aina liei i loaa ka wahine a k<> makou haku a i ioaa pu hoi na iwahine a makou, oiai, aole he i kan-e a ko makou haku, a aole jno hoi a makou wahine." | Olelo aku Ja o Wilamaiki: "Pef |la paha, aka, aole e hiki ia'u ke lolelo ae oia ko makou Kumu e |ka hiki ana mai la i ko oukeu !&tna n>L BT hakilo 3kn. ana r.<" |riaē 'au I"ke' ano'o ko ōukou hp ;ku ame oukou pu, a ina ike ai ■ iau he poe maikai oukou, alailai 1 e hiki no ke noho aloha /knkou: Al:p n:n ike aku aa -he pei ,-,alkn.i ole oukōu, alaila, e nr,o- -; noo no au ina paha' he pono t ,!'i ia ko oukou noho an. ! •iial'.ma o keia aina, a i ole e hoaku oukou mai leela |aina aku." I Olelo mai la na wahi kanaka ! Aole paha ia he hana pono 8 loukou e kipaku mai ai mai k< Wnakou aina aku? O oukoU ke hele mai ko makoa aiina aku?" ! Ta olelo ana a na wahi kanakr 1 (i īaliu hou mai la na lini; ■vil i ha > Wila:r,aikJ, nook«h 1 ki puu 'o kekahi wahi k;i- -! tAi. i hookahi lima i ki pui J . n.fk..h- kanaka a umii iho ln I la W'"» ī uwa hou ae ai na- ma*ii v> >h: K.'iiaka nei a lohe 1? 1 o mnu hoa, a i ae io ' 1 h. i Keki r "13 liele kakoa .. hi i*;t i 1 >v r -'kia o ko'kakou ma\: lj,)i i > k.iKou iiaku, o lolie a iiie, ktli ī -keia -mea 5 ' k-i I- . u)o»o a oan mai kakou ī kn hu-ii iuua mai e īala a hoopaiia - irr. ) ,hou v ki huna i keia mt iim; i.iia u ī. \ "'ii ii-o la lakou ma k. i in: nao a heie aku la kokahi pi v , m k->u i ka hale o ko iakou ho ku f hoike ai i ka pilikia o ki iiuiu hoa. A .liiki lakou n v , ī'e v i 1 Likou haku i *•- i ma ka puka <• nu ' >vtai 1:\ ka leo o ko lakou haku' «■ i<»ko a innau mai la m k->a mawaho? ' p-.uie aku ia r,o hoi nn kana-i k:> "O kau poe kauwa no." \ - i he mai la ka Jwku i' !.i oukou mak'makt a i i mai e hoa 1 ! i ko"u| • h : . ; .'v.oe i ka po?" | <i la r. i V "t* » k> i kikahi o makou iu. pa J ami a i 010 Lku' e , 'Mh»'" ! * - : !n ka ':aku wMi'no "iai "E hole ak ī iv i, . '-ik-o 1 . e koku? m 'iui T» 1 ioio e iiiki ia oukou ke kokua in ; i -nehoa -oukou ī mimao ai -i.k. īa u ' vhme ke kekua a •:i! ::i i;aUi ' olelo w.n'. la na kanakn' 'io akau kb n .ikou i ka e\f,pu. ; 'i. '> '* i i l ** nana o u*- .. ka ".■'kou maa N-a M'- " '•..io h:i!o ;io ko makou. ke n: a īu.ai U lana e kft mapu e a u.il-L.i s ae nui io& r.a :napv r '»■ ,i5 1a ia laua." Oleio iuai ia ka haku wahine !na uela inai hookokoke oukeu kela t aka, ke ao

i ae, alaiia kekahi c. 1 oukou a o ukou i ike ai oia k<ihi o Keia mau kanaka e paa a e ia mai ia e ka mapu a mau mapu paha e nana." Ae aku la na kanaka & hoi nui ■-uai la i ko iakou 'hale. Aole e hiki ia lakou ke hiamoe ia koena po no. ke aioha i Jcq lakou niau hoa. a no ka makau no ho! kekahi i ka mapu. Kanulua iho ia no kekahi o lakou nie ka i an;% ac, aole he niapu ko īnea e paa la m hoa o kakou. no ka niea. aoie i Jke mua ia ano hoīoholooa ma j ko !nij.ou ain^., Olelo mai keikahi o lakou,Jua mauaoio lakou ;he mapu ka »oloholon& nana e Inaa mai la ilko lakou nuu hoa, 110 ka mea, t|k hai maopopo ma'" ino laua pelA 4 huī hai me ka hoopuka -A-ali ole'lo ia mai $ ka m«uyrwna e an.\ ia laua la» noapk, manho ole al lakou he! kanaka ;y.oa e p&a suia , Sa la. O kekalii kumu uo nol 0 lakou l! manao ole ai he \ kanaka ka mes\ nana e paa aiia ! ia laua la. maiiiuH no !a,a ka ike ' wahi kanaka aie U\ maluua 9 ko iakou aina*majmua aku { .. |