Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 31, 18 December 1930 — HE MOOLELO KAAO no MELODIANA -KE KEIKIKAHUHIPA I HANAINOIA -A ME KAHUA OHIA O NA AUPUNI HE 12 O KA LEWA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO no MELODIANA -KE KEIKIKAHUHIPA I HANAINOIA -A ME KAHUA OHIA O NA AUPUNI HE 12 O KA LEWA

A ua !iIo hol o loko o na laau ī wahi puna-hele loa i ka kakou koa opio ame kona mau hoa, a i kekahi wa e hala loa ana lakou no loko loa o ka ulu>-

. . . liki :m* Ke ,xno iv.au o na kamalii o ka maau ma o a maanei, a i ka wa e kani mai ai o ka pu a ke kahuhipa e kahea ana ia i na hipa no ko lakou huli hoi ana mai no ko lakou home. i īJa wawalo aku la Ka leo o ka o-le puhi a ke kahuhlpa a komo iloko o na pahukani o ke kanaka opio e koho niai ana hoi iaia e hoi. no ka mea, ke kokoke mai la ko lakou manawa

e huli hoi aku ai no ko lakou home, a oia ka lakou i huli hol mai ai me na helehelena hauoll mau a hui me ke kahuhipa, oiai, na hipa e akoakoa ana i !tahi hookahi a e kali wale mai ana no i ko lakou nei hoea aku. Ia lakou i akoakoa ae ai, ua hoomaka aku la lakou e hoi no ko lakou hpme. oiai, ke hele aku la e napoo ka la i kela wa, a hoea ana lakou neM kauhale, aona hipa no hoi ma ko lakou mau wahi i hookaawaleia, a o

lakou no hoi ma ko lakou mau home pakahi no ka hookuu ana 1 ka īuhi. | Ika piha ana ika kakou koa ;o na makahiki i ka 12, ua haa|lele mai la kona mama ia laua a koe kokolua wale iho la no laua mc ka hoopihaia o ke kanaka opio i ke kaumaha a pela hoi me kona makuakane no ko laua hooneleia i ka makuahine ole. A ua pahola aku ia haawina ikaumaha maluna o na kauw a,jaau o ua nei, a no ka katm- iiei maoli Ka ll|Bpa'ō leema a ua ano maoli oia. \ * Ahe mau mahina; keia pahola ana o keia mau hiohiona maluna o na'poe o ua wahi kauhale hei no ko lakou mau hoomanao ana. a i ka puni ana o ka makahiki ua malamaia he hoomanao no ka makuahine maikāl. A he elua makahiki ma ia hope iho ua mare hou aku la o Melo he wahine hou i kokoolua tto keia noho ana elike me ka Kekahuna e olelo nēi:

'Ua oi aku ka maikai o ha mea elua mamua o. ka mea hoōkahi. no ka mea, ia laua ka uku māiIpai 'no ka laua hana ana. No.ka mea, ina e iiaule kekahi e hoala kekahi i kona hoa: iaka, auwe ka hoi ka ~mea hookahi 1 kona haule anā, no ka mea, aohe mea nana ia e hoala mai. Ina e moe pu na.iriea elua e pumehana no laua; ak& hoi, pehea e mehana ai ka mea hookahi? Ina e hana eha ia mai kekahi, e hiki no i na mea elua ke lanakiia malūna oia' mea, a o ke ikaula kaakolu aole ia e moku koke. [ Mahope iho oka hala ana o kekahi mau mahina loihi o ka noho pu tea o laua nei, na komo aku !a na manao liīi iloko o ka makuahine kolea o Melodlaha no ka kakou koa, mamuli o ka u'i o na helehelena o Meiodtana, a no kana mau wahi keiki hoi he mukekokeko na helehelena o laua a ku i ka hoowahawaha 'ke nana aku. A i ka wa e kaawale aku fti

ka makuakane oia ka wa e noke ia ai i ka pepehi o ka kakou koa o ua makuahine ko?ea nei ona. a e noke mai ana no hoi na' keiki a ua wnhlno noi i ka akaaka hooheneheno no ko ianei *v>ke ia i k;\ h\ii o ko hu» makuahine. mo ko ianoi hookii ia i ka ai. aia no kona ai ana t ka wa e hoi mai ai o kona m«kuakano. ! A uo keia i:oko mau la o iki\kou koa opio i ka pepehi nwu |ia e keia w.Uiino aloha ole. a Jua hele \na a ano nawaliwa'i. . no ka pau 010 no o ka Uli o ka puuwai o ua wahine nei no Mo - ioeiiana, ua ?v.". ; \o oia kor,a maaiea piha nu= ho tmhesa o h«x*ko in Knio k mu truUoO kolohe nmiusu\ o Ka kakoi; koa

opio nia o ka pekapeka mau ana imua o kana kan? no ka piha molowa o Melodianai aole oia wale, aka, o kona hookiekie a" pakike pu i kana- mau kauoha. " A o kaaa niau keiki wale nc ke hana ma o ka halihali wai ana, ke kaka ana i ka wahie a me kuke ana no ka lakou mau meaai. O ka mea pololei he helu ekahi keia o keiki iaualelo, a o na hana apau na Melo<Jiana _wale no. e hana, a he ai wale ana no ka aa mau wahi keiki nei a ua wahine kolea ala, a aole hoi e ai pu o Melotiiana maluna o ka a i ka pau ana o ka lakou ana na ianei e hana, e holoi a hoihoi. A i ka pau ana oia kona wa e ai ai me na koena meaai a ua mau wahi keko nei me kona

kipaku pu ia e hele mawuho o ka puka e noho .ai e ai me he holoholona ala me ke pani pu ia aku o ka puka a noho iho la keia e ai. He wa loihi no keia hana mau ia ana o ka kakou koa pela e kona makuahine kolea a o ka hana mau no hoi a ua wahine aloha ole nei, oia no ka pelo mau ana i ka makuakane o Melodiana me ka hoinoino mau ana i kahi keiki molowa a hookiekie pu. A ua> hoopihapiha pu aku oia no ka pono loa e hoohele ia kana keiki no ka malama ana i na hipa ma ke kula, a ua ae aku ua kane nei i ka manao o kana wahine hou, oiai. ua wela aku la oloko. A mamua o ka hoi ana mai o Melodiana me ija hipa ua holo mua aku. la na wahi keiki a ua wahine nei a mamua o na hipa a hoopuehu aku, a noke iaua i ka akaaka, me ka hana pū ana aku i kekahi mafc mea e pii ai o ka inaina iloko o Melodiana, a me ka hoohakalia ole iho. Alualu aku la oia a loaa ua mau wahi keiki nei a puke ae la i na poo o laua me ka umii pu ana a nui ana ka hoi na waha o ua mau wahi keiki nei i ka alala, a holo aku la imua o ka makuahine me ka uwe haalo'uio'u ana. A o ka makuahine aku hoi a imua o ke kane me ka piha maalea nui me na waimaka a ku ana a he keu m£LOliJkela a ke keiki ino ī ka pej>ehi i kuu mau keiki a ua nui ka eha 1 loaa ia laua. a e pono loa oe e hili iala i iohe ai oia, a aole oia e pepehi hou i kuu mau keiki, a kaihea aku la ua wahine nei i kana mau keiki, a ku ana ua mau wahi keko «ei. A ninau aku la o Melo ia laua no ke aha la i ala mai ai keia mau hana, a hoike aku Ia laua, oiai, ua a'oa'o mua aku la ka makuahine i kana mau keiki i ka laua mau mea e- oielo ai, a penēi ka laua mau olelo wahawai i piha .me ka wa-le o ka nahesa;

Ia maua e nanea ana i ka paani hoea ana ka pu-a hipa me ko maua ike ole, a mainuli paha 0 ko lakou maka'u i ko hoio ma o a maanei, ua puhee hou aku la na hipa ihope, a oia no ka wa o kau keiki i alualu mai ai ia maua me ko maua ike ole aku a puke ae la i ko maua mau poo i kahi hookahi ine *ka umii pu ana i ko maua aoao, a ua nui maoli ka eha i loaa ia maua. Ua iele m&i oia maluna o maua ma ke ano powa o ke ano la- ; puwale ioa -e kuportt> ai oia e hookaawaie loa ia aku mai ka no|ho pu ana me kakou, no ka mea, [he kanaka Umakoko oia, a ma- | |iia paha o kona moe pu ana mai j n e kakou e hoohalua mai ana ' oia i kekahi wa I mappopo ia kakou. i Mamuii o kpia ma\i olelo, ua' hiiinai aku ia oia me ka piha | 1 ka huhu, oiai nae, he keiki j panahele loa oia nana i ka wa j i hala aku, a ua hoeha aku oia ! n.e ka ninau ole alui i kaua keiki j i kuniu oiaio: maoli. a ia po | uu uu hookii ia; oia i k.a al, a ! niue oia n:e kona, ai ole. I ke ko ana o na nmnaoino v ua wuhiiH» nei maluna o ka kakou koa. ua oi:u loa iho ia oia. i.o liiau la ao ma U\ hope iho, Ikk ou lo hou aku la no ua vw*luue nei i ke kane ik> ka hoi- j ar,a īu Melodiana maloko o ku haie o n*i hipa e moe ai. Akn. aok aku ke kane • ...x iu'.*ka Uoiiioi ana • 1 ko kc.uk: iiuko y ka haie o ni i e ai, |» mamuli nae oia kun;u. aolo i helo e kuke! i iakou. na • ke kiine 110 e ' apiiu aia 2101 v -< nia'ke Kula me ka ? :r.-u hipa |;c ka lawa ole \

o kana mau wahi mpa a; nn ka ai ana iho.

A mamuli no hei o ke koi kelei lOa a ua wahine nei, a ma kekahi ahiahi a ka kakou koa i hoi_ mai ai na hipa. ua loaa aku la iaia ke kauoha no kena hoi,pu ana e moe me na hipa ma |ia ahiahi a he hookahi wahi papaa pelena me ke kiaha wai mea i loaa akn iaia. a i -keaa haule-aiw-e }t4anioe r--ha— naiho mau ana kona makuakane iaia. - Aka, na u»rni no ka_ kakOii koa i niau ehaeha a kona makua,kane e hanaino man nei iaia me ka maopopo ole iaia -fee kumu o keia mau hana ; a i kona wa ,e moe ai e moe ar.a oia maluna o na pena mauu. ■A' i ke kakah'iaka e hole ana no oia no. kana. hana— puulu l\jP a ke-kula me kona oie 110 na hana a kona makuakarfe a peia hoi me kona makuahine kolea. Ua hala he mau makahiki o ke komo mau ana o Meloeiiana iloko o keia mau ehaeha, a ke pii mau ae la no hoi kona v/ahi kin'p pii pu no me kona u'i. o ke 'kanaka maikai me ke komo ana iho o na manao hookaha l iloko o ua wahine nei no ka] kak:ou koa opio i ka ua mea o | ka u'i. , | A ua hoao no hoi ua wahine ] nei e loaa o Melodiana iaia,. aka. i ua hoole mau aku ua koa opio! a kakou, a na la mea i hoopii loa aku i ka piena o ua wahine nei, no' ka hoole mau aku o Melod|iana i kon'a mau manao apiki, a nona keia wahi lalani hooheno: Aohe i p!liwi ia, Kahi wai o Alekoki. „ Ma..kekahi la hana iho la ua wahine nei i kekahi mau hana maalea loa, ma o ka hoao ana e liookoia kona iini no ka kakou aole no nae ia he mea nona. e haawi pio ai, a hoomau uo oia ma, kana hana maa mau o ka i na hipa ma ke kula, me ka nana ole ae i na-ehaeha ,a kona e hookau nei maluna ona. No na kauwa hoi ua nui ko lakou aloha no ko lakou haku opio a lakou e ikemaka nei i na hanaino he nui w&le a kona jnakuakane, aka, aole nae e hiki |ia l&fcou kf komn aka e uwko o i|au pu mai lakou hiki wāle no ia iakou ke haha oial ka nana wale mal r,o me Ikai ehaeha no nae o ko lakou inaau, a ke ike pu mai la no hoi ilakou i ka u'i o ko lakou haku opio, i kulike aku no ine na helehelena o kona makuahine ka 'wahine" u'i. J kekahi wa e hele ana kekahi poe ma ke kula me ka lawe pu ank i mau meaai kupono nana, aole hoi i hookahi wale no papaa polena me kahi huewai e lewailewa ana ma kona a-i, a ua halnaia nae keia mau hana me ka malu loa me ka ike ole ia

mai o ka lakou mau hana e hana nei no ka pono o ke kanaka opio. • A mamuli no hoi o ko lakou nopnoo kupono ana, ua hoomaopopo lakou ua hoea niai kela m«f,u hana mamuli o ko lakou haku wahine huu ala. v No ka mea, aole no i loihi loa koiaa noho ana mai via ike koke ,np| lakou i ka huhu o ko lakou haku kane 1 kana keiki. <piai, i ka wa e ola ana kana wahine mua, he keiki oia i puaapeje loa imug u laua, a punahele pu no hoi ia lakou apau, o kona kulana oluolu a piaikai pu ma o na kuka olelo ana. J\ka nae, i keia inau la, ua īke maoh aku la lakou ala i ka; hppwahawaha niaoli o kona makuakane iaia, a o na keiki a kana wahme hou oia kana punahou, a he uiea ;iui laijia ko laua ir.au aahn ho|u, a he keu uo hoi keia a na wajhi keiki a ka hookauo nui me hookahi paa lole i kela anie keia wa me ka, hookokoke oJ< irai ma ko lakou; mau kauhale e noho ana. i A i ko laaa wa e njiaalo ae al n a'uua o lakou e kulou aua lakoki me ka haaiiaa l<j>a a hiki i kO| laua k&awak ana,'ma kekahi ao|ao n\e ke kunou oie niai, a o kaj nua e kulou oie t*na unua o laua e klpaku keke ia no oia ka hakalia oie ihf\ a he nui w«|le o nuiKou 1 pau ji pas.vī mai anja tv,u kv lakou u-.au wahi he kakuik;\l\i wale |io o makou e noho uei, a o ka he poe» hou wale no 4 a q ka nmkou poe keiki he mea ka|«aino w«le ia no ia e keia mau; Keikl a e hlo n\au ;uv.i laua i enenu no ka makou inau keīkl,

A o ke kulawa 110 o na wahi keiki oia no ke kulana o ko iaua makualiine, a he£eu kei-a o kahi wahme a ka hookano nui wale. iluna vale no ka uiaauma me .ka ike ole iho ik Malio a haawi :nai la iioi j kekahi wahi kunou, a i ole noi ia he wahi minoaka ma kona mau. papalina, lie ole loa no ma na ano apau. A i kona wa no noi e nana inai ai ia oe e hookokoe ana kona mau inaka me ka leha īki mai ia oe, a o kou pono wale no e kulou haaiiaa mau oe iialo i na wa-apau. a hiki i kona hnla ioa ana imua. ; A ina paha ua inaina a huhu oi& ia oe me ka maopopo ole o ke kumu. e hoounauna ino ia ana oe J v.a kekahl wahl loihi me ka hiki ole ia oe ke alo ae me ka noke pu -ai i ka nuku » oe me na oleio kohu ole a' he ku 1 ka hoowahavahu kana mau hana.me ka 01010 okoa nuvi no. He keu maoii no oe o ka wahine u i. no ke aha la i lilo ole ai ia oe ka haku kane o oukou? A hoo ka mar la ka nuku me ke kipaku pu mai me keia mau olelo: Aolo o i, p\\kotvak<? t- ik.v hou i kou m.ui helohf'oiui suaautu, A o ka hana mau o *«na w ahiv.o a ka heokauo iy ii ho r.m poe i noho enenn meia n e ka luaika. oie o ko ;-.ar.ao o.ona, aok i' V;; v ,;!c o ko makou u»a\j ! na w&hiue e ae " ' : .'k uv; ana i kukana ole a:. iv-:ne he poe puuiaielo •> ,n.u. e haawi ««k i k.-,u- u-.uioAka e

[ kal hooha'i, a he helu ekahl no | hoi keia a kahi wahine mukekokeko e like no me na wahi" keiki ana, a he ku »o i ka hooi wahawaha ke nana aku i na helehelena o ua haku wahine nei o makou» Eia nae. ua kau "poop keLa iluna o kaupoku q Hanalei, a pehea la i komo ai ka makemake iioko o ko ma&ou haku (aoieipau).