Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 26, 27 October 1932 — OWAI KA I HELEIA MAI E NOII I KA WA I HELE MAI AI O MR. RICHARDSON I HONOLULU NEI E HANA IA HANA? [ARTICLE]

OWAI KA I HELEIA MAI E NOII I KA WA I HELE MAI AI O MR. RICHARDSON I HONOLULU NEI E HANA IA HANA?

Ma na haiolelo kalniaina a kekahi mau hoaloha kakou ma ka Aoao R«-puhalika, e hoopuka mau mai ana lakou i ka nui o ko kakou pilikia īnu <- puka na Demokarata. ī'a kukulu mai Inkou i ka lakou 'k&hua o keia mau oiflo maluna o ka hanu noii a Mr. Rithar/fsfin o ka hoounaia ana mai i Hawaii nei e noii, mahope raai o kela hihia kauiana o A!a Moana ae nei. Aole i maopopo ia kakou ka aoao ka poe i oleloia na lakou i hoof,olno kela wahine.haolo o Mrs. Masme, nolaila, aole e hiki ia kakou ke hooili maluna o kekahi aoa© kalaiaina kela hana, a aole no he poi.o ke hooili aku i ka hewa o ia hana maluna o kekahi aoao kalaiaina, no ka mea, aole nō ia h" hai.a kalaiaina, aka hookahi mea maopnpo !oa i na poe »pau i loaa ka uoonoo maikai, iloko o ka poholima o k'» kakou n.ai' 1-oaloha, na Hepuhalikn ka hoponopono au]iuni ia wii. a mamua aku no, a mahope mai nei no ,ihik? ? k'-ia īa '< ka mea apiki nae, ma ua haiolelo a ka laknii mau ?Tif>h" pu nv me'ka poe moho ole, e hooikaika nei nae no na r r :'»ho o ia ( =oao kalaiaina, me he mea ia f o na ka i hew;., a o 'akou no ke he»wa, 'ma kHa mua , f .ku. ina ■■ lan-.1-i I *. a:..* ~a Auao i keia koho haloka t hoea mai ana i No v emaba ae nei. Pe-. hea oukou e na mana koho, o oukvu a.uei kekahi e hooili' maiana i kela hewa maluna o nj. I>'.inokarata? Ke manao; ' n' 1 ) at'. ao!f oukou <■ ,j!akai hrv. a ia ai:ii ■'• na f»l<-io o keia ano. Ma keia hoik' mai tif i 1 < ia m;iU hoalohii o kakou rna keia aoao. i ko lakou anr> i-amalli M<> ka īk«- iho no, iioko o ka pohn o ko lakou lima na aupuni apau ekolu, ke aupuni f<«d<-ra!a, k" aupuni fojiioj(; ame na aupuni kalana, hooili mai ia no nae i kf) t.>-wa maluna o na Demokarata. He keu aku jio a ke kupaianaha nui wale! O oukou <ma anei kekahi e kupaiar.fha mai ana? Ke manao nei air, aole i like ko oukou kupanaha me keia mau hoaloha o kakou. Hookahi kumu '• ko lakou hooili mai.i keia hewa maluiīa o na Demokarata, mamuli no ia p ka loaa ole ia lakou he uahi maunu kupono okoa ae, īna aole o oukou kekahi e hooili hewa mai ana i keia mea maluna o na Demok.arata, aiaila hookah: no a oukou hana maikai_e h.oike mai b 4 l i ka like ole o ko oukoii manao me kr kf"ia mau hoaloha o kakou, o ia ko oukou koho lokahi am; mai : na moho apau o ka Aoao Oemokarata, mai ia Likana E)h\ai ahiki i ka mpho hope loa. Elike no me ia hooili mai o lakou i keia hewa kupono e kauia aku ma ko lakou mau no lakou e ho-oili-e mai nei i ka hewa o keia mua aku mal.una o na Dernokarata, ina e ka<? ana ka h.uakila malu'na o.na moho Demakarata, me he mea la e olelo mai ana, ina aole e lanakila na hemokai-ala, alaila aoie lakou e hewa. Kupauaha hou'no ua mau hoaloha riei o kakou. O ke ano iho, ia keia o ka hana a kamaHi, Ina na kekahi i hana ka hewa, e wikiwiki aua i ke kuhi na ha'i i hana ka hewa.; i'ehea ia e hiki ai i» iakou ke hoolli mai i ka hewa maluna o na I)emokarata n<> keia mutt aku? He poe kaula anei; iakou e hiki ai ia lakou ke hoiko « raai 'i na'mea e biki; mai ana? Ina o iakou Jia kaula papapau kakou he aa ko' ka hale, no ka mu na lakou 'u, I wanana mai i kela kau l.uho haloka i-iu nei. ina e kohoia aku lakou a ianakiia.: »- j;oh»rnua ana 'fa aiiui. a o ka lakou mele m«iu no hoi keia: ; oa K.ui kf>h( jva'i vla nae ki' r. ea apiki, aole ikeia aku" o ia niea he hf>fonu;a." Ua mamao ioa a! - ia mea maikai u/ai kf' - ku o kakou; a... » )a h:>:; no lakou nei ke meh' ]<ou mai jv. »m i kela hooki'.ni no a lakou i ni« U mau m«-i s • a kau koho La'.wka apau. Hllahila ole r,.». M" k; 1 sp »po iho > aole i pololei ka lakou \»■ 1 nai a <ii ; . ■ o>.o mai .• holomua me kakou, nui h,u, ni,t : )■< . - i mau i -.e mele i keia mele hoo;,v ■, ;vK ' • *a ana ai-< o ,koj e na''hoa-makaai-na ~ , kei, ī.u ■; !■ Ko ■ ko > < mau pahukani? Ke ?\ .r.a»- , ei a.. : ko ouk o. ana i na mele o keia ; ī o a au liiki ma s ky wa e hooh.l; ... ai oukou i ko oukou n ■ ukai. •- i..l ■ n.i \ . a e lohe no oukou . m'l okoa mai i>u moho ma 1 i 5-a Aoao Demokarata. E < ' .akou i; 5 !ak, u i keia . «» i pono ole no hoi ka j r'.na a ! . !a o 1 ..poina aku ;a lakou i keia kau ae. V. a'i. mai n. 5 k ; poe o ka Aoao Repuba- ; , 1, m.i ka ol«*lo m.i o lakou apau, ina e • V na D .* ~:a o Hh' « - >■•• ko kakou hooponoiunuiii t OIM ,\ t He keu ki-ia a ka alapahi nui wa-; \ ' \*a\\ai i ««iek ai ',a 1 M:. n koho baloka hoao e' .... * V-. •• l n Falopa'' ' itevavy THgest, maluna' 1V o ua o Amo-ika. eia o Kiaaina t. ankun D- ke oi loa .a mamua o Peresidena

Huov"er. a ke kau iiei ka woli i koonei p<x. a pe!a pu apun* 0 Amerika, .e pulelo n-'ai ana kihei a K'.ueloa i ke kf.iki Roosevolt ma ke koho haloka e ho&tf m«il ana i keia ma. hma ae. He hana mai* keia halepa'i nupepa < Arnerika i keia hana. ka hoouna maloku o kaJiikou_mau b'jke lio mau mi-' liona eliōlo nel asunī • > AmeHka, 5 ke noi ; na makaainana e koho i ka lakou'moh.. i.*'resldena emal- make ni, n Mlke 1 me ka mea e ikeii aua ma kela koho Aiui pela n<> ka nma i- hoea mai ana i ka koho balok& fh;ioti, a ke namunamu mai nei na pupej>a namu o kakou : ka hanaia o keia hana koho bftloka «* k( ia hui paM, no ka mea i ka ike ana o na mana koho o Ame.Hka i ka moho ikai.ka. e holo ana lakou ma ka-aoao kaiaiaina o ia-m'oho, a oiai, o Koosevelt ka moho ikaika loa e hele mai la, ke maka'u nei ko kakou poe, o pāU aku ko Amenka pioe mana koho i ka holo ma ka aoao Demokarata. Kupaianaha no pahal ī na kau aku nei e ikaika ana ka lakojj peresidena ma ka hoike a ke koho ana malalo o ke" alakai a kela halepa'i nupepa, aole o lakou namunamu, « i kejkaa ana o ka ikaika o keia ē koho mai la fa Roosev. lt, o ia ka wa e huhu ai i keia h&na. TTi mea ma'opop.o loa ma na kahoaka apau e ikemakaia aku nei, o Roo*evc!t ana ka Per(»sidcna e lanakila ana ( a 6iai "ia Va hapanul o kft ahaoUlo makua 1 na T)omokarata; pehf-a iho 1a hoi .e kai'ilA ai ko kakou hc*.»oonopono aupuni ina e lanakila ana na T>emokarata i wU-mm'n o Lika'ha FMv/a? oin ka kakov Kloh- Lahm mai Hawaii aku nei? Oka mea maopopo loa, ina he T)emokarata ka ahaolelo makua, -a hoouna aku. kakon i olelo fiemokarata, e maliuia mai ana kana m«u mea e waiho nku a> imua o kona mau hoa Demokarat4i. Aka ina kakou e hoouna aku i eljele Repubalika iloko oka ahaolelo Demokarata, alaila * kanalua kakou i ka holopono o kana mau hana mamua.o ka ka elele Nolaila mai' pūni mai oukou i keia mau hul«. O na.olelo iho la no keia o ka manawa koho haloka aka ua huhewa loa aku nae v r ,j }^ e j a a lakou nei e hoopunipuni'eleelē'loa mai nei ma ka lakou mau "halolelo, a maloko no hoi o na nupepa aj lakou, aka. ke hoomalamalama aku nei na-e hoi Ke Alakai o Hawaii ia kakoui, a e apo ia mai na a*o no ka pono. Ke olelo niai nei ko kakou mau hoaloha ma ka Repubalika, ina e puka ana o Likana Eliwai. e pilikia a-, na ka keia teritore. Hoaha la hoi ka niea e pilikia ai ( keia li-ritore ke puka o Ukana Eliwai'ma keia koho baloka Vm, , > He keu hou n» keia aka hoonunipuni nui \yale launa ole aku, No eha makahiki a HaaliHo i hele -ai ika ahaolelo makua ke ano he elele lahui i koho pono ia; e ko Hawaii nei mau mana koho, aole he wahi mea a pili-: kia iki o keia ter!tore. Ho. oi aku ka pomaikai o keia; teritore iloko o ia'mau makahiki mamua mai nei o keia mau makahiki a kakou e ikemaka nei. oka mea' polplei maoli no ea, aole he makemake o keia mau hoaloha o kakou e puka o Likana, no ka mea, he maka'u lakou iaia. no kona kuokoa, a'aole oia e hoolohe ma}' ana i ka.lakou mea e olelo aku al iaia, no na hana e pili.ana no Hawaii nei iioko o ka aha'olelo makua, ma ia i kupono ole no ka pono o ka lehulehu. O ka iakou ano kanaka wale no \ makemake -ai, oia na kanaka e hiki ai ia: lakou ke huki mao a maanei. Nolaila rnai puni mai oukou i keia. mau olelo hoomaka'uka'u. . , M&i manao kakou, ina e puka o Likana Eliwai, e hele ana oia i Amerika e hana ai i na hana e pilikia ai keia teritore. Ina hoi ha pela, '• ka pilikia pū no ia o Likana, no ka mea* oia no iekahi mea nui o ka walwai ma Hawan 0 ka piiikia ō Hawaii o pllikia. pu iio iia. E manao ana anei kakou e Sna Likana !e hana i kekahl mea e poīno pu ai oia? Aole loa! Ona : hana € liooiui &€: 3.1 kona fornftikftl o leānā ināu han& iE j o hana ai, a elike me kona'pomaikai ma kana mau hana; L hana ai iloko o ka makua, pela no auanei e; Joaa pu ai ka pomaikai i ka poe apau e nōho ana maiokoj 0 keia teritore. , , j Olelo pu mai ka poe e kakoo nej īa M**- Houston, naj Hourtton i hooikaika, loaa mai ai na puu dala a Amenka eiu nei ma Hawaii nei. Ēia hou noja alapahi. He ma-. hele o Hawaii nei no Amerika, a oiai o ka hana a na aupuni nui e hana mai nei i keia wa. o ia ka hoomakaukau ana ia lakou iho ame ko lakou mau apaiia mainao aku, 1 ikaika ai i ka wa kaua, pela.no o Amafilra i nana a e nana mau mai ai ia Hawaii nei, me ka lu mai i ke dala no ka hana ana i na mea apau e hiki ole ai i ka enemi ke komo mai i Hawaii nei a kaili aku i keia teritore mai īa^ Amerika aku. . V Ina no aole he elele e hele aku 1 ka ahaolelo makua mai Hawaii aku nei, aole no e hoonele mai ana o Amerika j i ka haawi ana mai i ke dala no na hana a ke aupuni 1 makemake ai e hanaia ma Hawaii nei, aole no ka pono o ko; Hawaii nei poe wale no, aka no ka pono o ke aupuni A-i merika holookoa, Aole makemake o Amerika e hoohemahema ia Hawaii nei, o komo mai auanei kekahi aupum enemi a kaili aku i keia teritore mai ia Amerika aku, O ka lilo ana o keia mau mokupuni i kekahi aupuni okoa aku mai ia Amerika aku, he mea hoonawaliwali mai ia Amerika, a he hooikaika ana hoi i ke aupuni enemi īaia e Hlo ai keia mau mokupuni. Nolaila, aole e hiamoe ana na maka o Amerika a hoohemahema i "ka haawi mau maij i ke dala i mea e hooikaikaia ai na papu ame na wahi 1 he mau wahi kUpono lakou e hooliloia ai ke dala oka pono ame ka palekana oka aina a** l6 na makaainana e noho nei maanei, mai ka hoopoinoia ana mai e kekphi aupuni enemi mai ia Amerika. No!afla mai hookuu kakou i na olelo e luia mai neī imua o kakou, i ka Elele i?ouston i loaa ai keia mau da.la. I kekapi la aku nei i hala, puka mai la ka nupepa nāmu Awalakaika, me elua manao ma kona aoao mua': liookahi e olelo ana, e ole o Houston, loaa ka puu dala mai ka haawina kokua o na mokuaina, a o kekahi hoi, ē olelo ana, na Kiaaina <Judd; 1 hooikaika a loaa mai ia mau dala. Oka ninau i uiu aej iloko oko oukou meakakau, o ia keia: o keaha la ka mea oiaio- o ka manao anei e olelo ana ia Hotston i loaa ai kela 'puu dala, a i ole o ka manao anei e olelo ana, na Kiaaina Judd i hooikaika. He mea oiaio, aole 1 pololei keia mau manao a elua. Hookahi i pololei, a hookahi 1 pololei ole Me he mea la, oka manao e olelo 4 ana na ke Kiaama 'uāā i hooikaika i loaa mai ai kela mau d*la.. ka po olei, i:o ka mea oia ka i Amerika i ke!a manawa, ka poiolei, o'e paha ka mea nana i hooponopono ka nupepa Awala"i aika i kela kakahiaka, a ku ana keia maii manao imua o ka lehuleehu ma ka aoao mua o ia nupepa Repubahka. O ka mana.o no paha o kela pai, na |fouaton \ hookaika a loaa mai aj kela pun dala. i mea no o kokua al i'ko Mr. Houston holo baloka ana, me ka poina i kekphi mana'o e h«lu ana f na Kiaaina Judd i hooikaika. He mau la lu keia i na maunu haloka Uke o!e i niea-1 'oaa ai ka ikaika i na moho e holo noi no pa kulana lAe; '-le aka. aole nae o na mauru i piha me 3ta alapahiiu, maunu pono e lu ai imua o na mana koho, hkn o na mlu j nu nololei a oiaio ka pono e h&awiia aku inuia o Ka leh'i He hoao keia e loaa ka ikaika ma apuhi, m* -1- *

hoi ma ano hoopono. No ka ike o na pu nunui o ka'Aoao Repubalika i ka, nawaliwali o Mr. Houston a ikaika o Likāna fcliwai i ka la koho wae moho i hala aku nei, nolaila ke puka mai nei lakou iwah'i ki ai i lakou mau pu-kuniahU i mea t* malin ai ka hapunui o' na mana koho a loaa ka hinakiiu ia Mv, llouaton i ka la koho nui e hoea mai ana, Ina noh' • > lakou maka'u i ka puka aku o Likana Eliwai i ka la koh<, p hoe'a mai ana, ina aole lakou eipuka'okoa mai i\\ali<r ,• haiolelo ai no Mr.-Houston. O ka wa mua loa keia i ikoia ai na pu-kuniahi nunui o ka Rcpuhalika k«- puka nui mai fwaho e ki ui i ka 'lakou" mau pu, aka, ina kakou e ka 1-ohulpehu e hana «na iiie ka.pono ame ka pololei i ka la koho e hoea mai ana, aiaila ē loaa ana no ka lanakila ia Ukana Eli>wui> aole wale aku i na moho Demokarata e ae no he.nui. , , ; -