Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 42, 7 March 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Ao ka hopena o keia, ika hoomaJ<a a aku a nal kanaka Amelika e la\ve aku i ka lakou m;i waiwai jio ke kalewa ana mahma alku o ka moana, m na waapa muliwai, komo aku mah>kn o 'ko kul< "ii o kekahi aupuni okōa aku. Ma ka olunlu walo anpuni o Sepania i komō ak*u ai lakou no Nn'-Olma. a i ■ -!e. puka lpaak\i ma kela aoao o 'ke Kai o Mokiko. - ' . i I ka makaMki 1800, ua haawi aku o Scpania i ke| Terito.re o Lusiana ia Palanii, a .hoomaka'ma| ,ke ano ku-j piiikii ioa ana i ka noonoo o-ina kanaka Ameli .a. i He aupuni'ikaika loa o Pa-lani ia Sepaii"..i.- a pela p.a-l ha i ano paakiki !t>a ai ke ano o ka noho'na hoaloha ana.| Ma ia hopo koke mai i loaa. aku ai ka lono apio na kauohai ana i ka nakana Amelika e hoopau loa iīi kn Likou Kalewa, ana i ka lakou mau wAiwai ma Nu Olina. Ua nopkau-j maha loa ia na kanaka oka Hema. Ua kom kc aJohi ilo-j ko o Jefferaon no lakbu, a c hoao ana oia <\ ; ana i kekahi, han'a mea hiki. TTa ihoouna aku oia ! kekahi rr.au akena no Palani, no ke noi āna aku, ina pa'\'i e aeia nai 0 Amelika me hookahi haneli mile ma ka oao hikina o ka muliwai, no ka mea. ua ake o Jefferson . loaa ka ■rnakeke 1 na kanaka Amelika i, ka \va kuponu. I kela manawa, e hooili kaua maii ana o Palani, malalo o ka Emepera Napoliona. me na o Europa. I kona manao ana hē mea pono ]wha iaia e hakoko no na aina e kokoke mai ana ia Palanl mamua o kona manao nui ana no Tms!ana, no ka mea, ■ e mamao loa ia mai iaia mai. Eia nae, ua hopohopo o ia Knelam, no ka mea, e paa ana malalo ona ka aina o Cana ia, a he kuleana hoi no Enelani e noho kokoke loa ana īa Lusiana ina e mau ana kona paa ana iloko o kona lim;.; o kekahi no hoi, ua makemake oia e loaa iaia ka huina ('ala nui no na hoolilo o na hooili kaua ana i hooili ai a e hooili aku ana. Nolaiia, i ka hiki io ana mai o keia mau ninau noi .aina, ia wa oia i haawi mai ai i ke Teritore o Lu.siana hdlookoa, no ke kumukuai kiekie loa,j eia nae, i ka noonoo. ana ae 1 keia la, he kumukuai haafiaa loa ia,. Ua apo koke aku o jēfferson i ke kumukuai i kauia mai e Palani, a ua hooholo mai hoi k.a ahao'elō i ka huina dala me ka mea i makemakeia. Ua kau mai ka Emepera Napoliona i ke kumukuai o $15,000,000, a he kumukuai keia i haule iho malalo: o ekolu keneka p ka eka hookahi, a he apana aina nui hoi keia mamua o na apana aina a pau malalo o Amelika ia manawa. Nui no ka hoohalahala ana o poe, me ka olelo ana, heaha ko kakou, waiwai i keia uiau aina nunui hewahewa, no ka mea, aole he pomaikai c |uaa anh ia kakou; a o kekahi no hoi, he mau lianeli miie -i|a mamao. Aka o ka hapanui o na makaainana, ua kakoo iriai ia Jefferson. I keia la nae, nui na m_ahalo ame n<.;hoomaikai ana ia Jefferson i ke kuai ana i aina ame kona ike a_na i ka e loaja ana mahoue aku o ku-na manawa no keia kuai aina.anK a na, na. hanauna hou ,o Amelika e ike a e ai i na ' ' j I kekahi mai niahopt>, e iko ia ai ka i.kona loa ame laula, 'kona niprflSjo nui, no ka/ibli ana aku i na kuono apau 6 keia aina.ame ka hoomaoj»qpp -ma i ka ioa ame ka laula, mai kcjt *|kau aka heina, iiikina anie ke komohana. • Malalo o ke pailaka-'ana a kekahi.mau kanaka elua, na poo no keia puali huli a helu aina ana, Meriweather a me William Clark, ? a no elua makahiki ame ka hapa ma keia ua ikeiā ka holopono loa o keia hana malalo 0 ke kuhke loa o ka laua mau hoike, a aole no he mau kuee ana mawaena o laua ahiki waie nu i ka pau ana o ka laua hana. E hoomaka ana mai Sana Lui aku i Mei, 1804, pii "! a . ka muhwai Misouri, a hala ma kekahi wahi i hele mua ole īa e kekahf kanaka iji keokeo. Halawai na ohana Hikini mamua kekahi o kekaM a īlo pio mai mamuH ona hana 'oluolu a ano hoaloha. Makanaia 1 na alii Ilikini me na mea m lakou i hoohauoli aku' 1 ko lakou mau naau, a oleloia aku aia lakou ia wa malalo 0 ka lula ana a Jefferson, ke|Makua Nui ma Wakinekona. Ika hoea ana Ina poo Wai 4ka Mis 9 .uri, ioaa na lio ika poe kaahele mai na Ilikini taai. Me ia n.au hoiohoiona hele keia mau kanaka ma ]ca maheie ana o na Mauna Pohaku, a haia aku maō ona palena o Luāiana. Ma ka 5,°« P l?°if S . 'k® ? ana wai oka muliwai nui Coiumbia. i ka PaWpi'ka" 8 anaßa o keiil muliwai, hoea iaua KV „V a hooikafka loa aku ke}» huakai ike koi a Amelika Huipuia 1 waiho mua ai.wkeia palena mamao ioa .ke.a o ka aina o Oregona.' & hookahuafa ke ko" una o na mea 1 loaa ia Kapena Rohert Grav ka mea mua malf l vi'. 1 , ae 'Amelilpa apuoi ka honua. He mau makahiki mamua aku, holo olKapena Gray iloko o ka nm ku V ; a ie n CoCmta ßina « "• ' " a ikaia ia"? Malakf,'lSo6 U " o*kjf laua TZ" iikeia mai īa e ka. Kapena Lewis hoike moohelu "O na j \vahi waiwai uuku waie no i loaa ia maua na hiki u - i ena ilok ° ® aU hainaka elua - «ke ko"! hookaw 1 T", WS H he eono mau koloka boiu ?o ai i°ho:t ahi h^^ m "" wai maoli no ika fioe Amtika a'pau n '° m PUU " Ia maua e hOPpaa a e huli ana i ka palapaWaina i k ia k- n h ea 1 I t mau ?»' ia hoakahi « a'o J la maua akou o°w » mea i kupono loa elk^ lakou Oka apana akaukomohana o Apelika. i ikeia o na Mokuama Barbary, e ana ia e na aiiana o h m°eirT "'l f' ?l- P ° e Ulkou 1,0 ka Hoomana M a h«> meka, ahe uuku nooiioo no ka pono poe Krisliano ame ko lakou mau lahui ka poe no lak » n o< > ka lepa i kaahele ma ke Kki Nui. E lawepio 'ikou'lna moku kalepa Europa, a paa iko lakou mai ,lama ke ano i mau paahao ahiki Ika uku da!aia l akii Ua peiu na kuli ona aupuni ikaika o Eurapo i | ano hana a uku i na dala nunui i kela pue po-wa. 4 mea hoopaha'oha'o mai no ke aapuni nawaliwaii o Amt a e manaom ai he mmm oji ■ {109^

milieiia (lala i htta>yiiu <■ ko impuui nnio im Ekiilt v siH oko kakou anm a ukuia wa ko aim ho moa o hookuuia m&i al ko mau kola m<>ku i hoopauhaoia. i Ē hoomaka o ana kakou i ko kukulu i mau kahua no om aumokukaua o lanakila ai. a ua ike maoliia ia ikaika a| hauoli ke kiaaiim o Trii>oli o aoliko i hookuu i ko kakoik mau moku mo ka h.ala ole mai i kokahi haua ht>oi kekahi o lakou. Kakauinoaiu ka aoliko ika 1805, a ilok[o o kekahi mau makahiki kakaikahi wale no hooia loaia ka pakkana o ha'makaainaua Amolika apuni na Mokuaina Barbary. Aka, mamua aku o kola \va, o k&ua mau kakou mo Trjpoli m kokahi num makahiki lohuh' hu - ' ~ 1 ,