Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 47, 4 April 1935 — He Moolelo o Ka Wahine-Missionari Mua Loa ma Kina [ARTICLE]

He Moolelo o Ka Wahine-Missionari Mua Loa ma Kina

Nu.i na.apao kupanaha o leeia omepera wahine, ma na hana hookele aupuni, nui kona paakik-i ma na ninau pili' i ka pono o na makaainana ame ka aina, hlkiwawe 1 oia! kona apono ana i ka liookau ana i kn hoopa'i o ka mako. maluna o k<ikahi mea me ka huli num ole i ka pono ame ka hewa o ka xnea i hoopiiia mai; Aole he koko alii i-loko ona, he keikimahine oia na kekahi kanaka koa i&aika o ka Manehu o ke kulana kiekie ioa. , Aka, oiai tiae oia mai ka lalani Tartar mai, aole i puoloia kona mau wawae, o konā īauoho ame kona maka, he uliuli poniponi no ia, a o kona ili, he aeae ia me he pu-* lupulu ala i hoipmaemaeia. Aka, o kona mau hiohiona e hoike ana no ia i kona ano kulana naauao, I ka mahuahua loa ana'e o kona mau makahiki, ua lilo aku la oia, kekahi o na wahine a ka emepera Hmen Feng. ... . . ■ I ka wa i hanau ai o kekahi keikikane ma ka halealii koniohana, ma kahi e noho ana o Tzu Hsi, ka emepera, mai kekahi mai o kana mau wahine, a.laila, elike me na 1 rula.o keia|lrnpera Hsien Feng, e lawe ia mai no keia ma-| kuahine i hanau iho la i ke keiki a hoonohoia ma ke ano 1 he emepera-wahine elua e nōho ana maluna'o ke kulau ' nu, a ua like me elua wahine-emepera e noho ana maluna' 0 ka aina holookoa o Manehu ; a i ka make ana aku o ka' emepera-kf|nG, e lilo no ka noho alii i ke keiki i hanau mai ai, malalo no nae o na hooponopono ame ka ana a na emepera-wahine a elua. j 0 ka inoa o 'keia keiki i hanau iho la o T'ung Chih, a 1 ka make ana o ka emepera Hsien Feng, ua pii ae la ua keiki nei ma ka noho' emepera o Hsieif Feng. (O ka inoa emepera mua i hoike ia ae la maluna, Tzu Hsi, mai ka lalani mai ia o ka Tartar, a o keia Hsien Feng, mai ka lalani Manehu mai; e malama like ana no keia mau emepera i ko laua Hanohano ame ko laua nohoalii.) 1 ka makahiki 1875, make iho la keia keiki emepera T'ung Chih, a ua liīo ae la ka noho emepera i kona hoahanau ia Kuang Hsu. j I na la opiopio wale no o keia keiki emepera hou he eha makahiki, aia hoi. ua lpaa iaia ka manawa e pinana 1 ai maluna o ka noho-kalaunu kiekie o ka emepera, me kona kok'ua ole ia ame kotia alakai ole ia a imua o ke ana- ( ina o ka aha kuhina ame na emepera-wahine elua e noho

ana. - Na keia mea i kulou iho ai na mea apau o loko o keia anaina kiekie a ko lakou poo 5 ka papahele, a pela pu me na makaainana apau mawaho o ka pa'lii i moe'iho ai iluna o ka honua, a o ka hoomaka ana mai keia o keia lahui e kulou hoohaahaa imua o na alii apau o ko lakou aina a hiki mai 1 keia la. I ka piha ana n na 0 k eia e mepēra. Kuangr v a ' a hui bo hooka i hanauia ma' ai. 1 ae ai kohh maKuahme emepera, ua lawa na makahiki e lawe ae ai i ka hooponopono ana o ke aupuni elike me k.ona makemake. Ua haawi mai keia emepera keiki i kona hoomalkai ana i kona niakuahine emopera, aka, hoomanao mai la nae iaia, aole e hiki iaia ke lawelawe holomua aku i na hana o kona nohoalii, ke ole kona makuahine emepera ame ka papa kuhina oka aina e kokua mai iaia. «'" "; ! He mea oiaio, i na makahiki mai mahope, e pii mau an?J kona ike ame kona naauao, ua hoomaha aku la koha makuahine alii no loko o kona mau lumi moe alii, e hoomaha! iaia iho mai na noonoo ana no na mea apau e pili ana i ka! aina ame ka lahui, Ehooko ana oia i nia mea apau a kona manao e hooholo ai. Aka nae, eiike me na rula paa mau o keia lahui, aole i pau ke kuleana hooponopono aupuni o kekahi emeperawahine, a makuahine hoi o ka emepera-keiki mua i make a'i, a-hiki i kona make ana. Aka, aole i poina keia keiki emepera hou i kaha 'mau haawina o kona mau la kamalii. He mea nui loa iaia na mea paani a na kamalii, na kii pepē, na uwaki paaiii a na kamalii. O kana hana nui, ka wehewehe ana i neia mau mea paani apau, e ike oia, heaha la ka mea i niniu

ai o ka huila, pehea la i kani ai ka bele maloko o ka uwati, a he nui walē aku o kana mau hana o ka wa kamalii, oiai e noho ana maluna o ka noho-kalaunu. Ua hoopi- . liaia kona lunii me keia mau mea paani like ole. Aole o keia mau mea wale no ha hana a keia keiki-alii-emepera e hoohala nei i kona manawa, aka, ua hoopoina aku la ia 1 na mea paani o ka wa kamalii i pūnahele nui iaia, a huli mai la kona.noonoo ana i ke telepona, pehea la i hiki ai i ka leo ke loheia mai ka uwea mai; pehea i hiki ai i ka uwila ke a maloko o kekahi omole aniani; pehea la i hiki ai i na k&a ke holo maluna o na alanui aole, he lio a ano holoholona e ao nana e huki. Nui na mea 1 hanaia maloko o kana mau kauoha, j mamuli wale mai 110 o kona makemake e ike i na mea pohihihi i kona n oho% O kekahi o keia mau mea oia no kekahi kaaahi ame ke alahao e hooholoia ai ua'kaaahi la ma na aoao o ka loKowai nani 1 kapaia ka "Lotus Lake" maloko no o ua pa'lii nui akea nei. Hoounaia he mau elele i Pekina, ma kā haleknla kiekie, a aoīe e huli hoi mai me ka hoihoi ole mai i kekahi "pa-hu-kamailio," (phonograph), no ka mea, ua lohe ua eme-pera-keiki nei i keia pahu-kamailio ma kekahi huakai ana i hele ai i Pekina, Makemake pu oia e loaa na mea pa'ikii e ike ia ai na iwi apau oloko o killHno, a o na mea no a pau i hanaia e na kanaka akeakamai apau o ka honua nei. .. ' JVlahop?y mai o keia, ua haawi aku la oia i na apono ana i na hui mai na &ina-e mai e hoala a knkuluia i mau alanui kaaahi ma Kina; ka hoala a kukulu ana i na hui ielepona ame na hui uwea-ole; ka hoala ana i mau hui hooholomoku. ** Hoounaia aku la na hoike ana i na luna aupuri ame poe kaukaualii a puni o Kina, i neia mau makemake o ka Emepera opio. Ūa loaa aku keia mau !eta ia lakou ao!e ma ke ano'kahiko o na emepera o Kine a hoouna aku i na palapala i ka latou poe e makemake ana. me na lōle-keo-: keo i kahakaha kauleauia maluna. aka. o keia ano kauoha hou , me ka pepa ame ka inika. a o helo ana na elele no ka lawe ana i keia mart leta no ka mannwa pokole wale no, aole elike me ka vra kahiko. he elua a ekolu malama e hele ia ai nia keia huakai. O kek*hi no o na noonoo kupanaha o kein lahui, ko iakou hopohepo i na wai e kulu ana mai na kaapolu hale . • ■ f.' I

a mai na uwea paha e kau ana maluna o na pou i ka wa e mao ae ai oka ua. Ua manao lakou, aole kupono o keia ano wai e inu la. no ka mea, ua hoopihaia kela ano Wai me na laau make ma o kona kau ana iluna o na pi-li halo a maluna paha o na uwea rr|aluna o na pou. Ma ke kulanakauhale o Honana, ua pau na pou kelepona i ke okna a pau pu hoi me na uwea i ka okiokiia. Nui ke kue o na Pake i Wela ano kaa mikini kaomi pohaku ma na a ka poe hana alanui, ua olelo ae.lakou he mau hana hoonanluulu wale no ia i ka moe malie ana a ko lakou akna moo, a maliope auanei kau mai na hoopa'i ana maluna o ka aina. I ka. paa ana o ke alahao mua loa i kukuluia tnawaena 0 Tiensin ame Pekina, i kdt makahiki 1897, ua' Walaao ae na kanaka e noho ana ma kuahiwi ame nā poeno o ke kulanakauhale, ua kukuluia na pou o na uwapo-kaaahi ame ka hoomoe ia ana o na alahao maluna ō ke kino o na bebe liilii. (0 na bebe liilii ika lako\i k'oho ana, oia no na pou-kaola 'e kau iho ai cj na hao maluna.) J Aka, o ke kauoha a keid emepeva opio, e hookoia ana| ia e na poe aelike kapili a he hana hoi keia e hoo-! ulu mai ai ike kue ana a kona maumakaainana iaia. | I ka piha ana o na makaMki he 'kahaono o ka eme-| pera-wahine kane-imake, ua ho6uita aku la na wahine ka-j ristiano o Kina, he umikuipamakahi tau*nni ka heluna; nui, hē buke baibala ? pa'iin me na huapa?apa>a n\nmi. 1 kinohinohiia ka huke ka wai-viala amo ka wai-gula,' <he Kauoha Hou, ua hoounaia aku iaia ma ke ano he ma-! j kana na kekahi o kona mau maknainana wahine. ■ Ua hookomoia keia buke iloko o kekahi pahu i hanaia 1 me ka noeau loa, i kinohinohua me na nani like ole. ī ka 1 hoea ana aku o keia makana i ka haleaiii. ia wa i hoouna hou mai ai o Kuang Hsu, \a emepera opio. i kekahi noi i ka Hui Eaihala Amerik.«, e hoounaia aku i hookahi buke nana ponoi. ! , [ Ua laha ae la ka nuhou maloko 'o na hkle misiona ame na wahi e a'o ia ana ka baiba!a i kekahi lieluna kanaka, * i ke ohohia ivna o ka emepera opio i ka hJuhelu ana i ka ' baibala ame kona hoohihi maoli ana e a|o a e niaopopo maoli iaia ke ano o koia buke a na Jahnf ilikeokeo i kakiu ai I k» meolelo e Ko Iskou oia}o 1 i ?i- -■ ■ :i ;