Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 49, 18 April 1935 — He Moolelo o Ka Wahine-Missionari Mua Loa ma Kina [ARTICLE]

He Moolelo o Ka Wahine-Missionari Mua Loa ma Kina

Ua hooikaika nui oia e ike i ke ano o ka pule ana ma ka olelo a ka lahui e, ame kona haawi ana i kana kauoha alii e a'o ia keia hana kamtiano ma kona aina holookoa. Noiaila, he alakai ana keia e komo ai iloko o ka noonoo ana o kā poe aoo o kona liahui, a e hookomo maoli aku ana i ke ola hou iloko o keia lahul a iloko o ka noonoo o na poe elemakule o ka iahui pake. O kekahi hana hpu a keia emepera opio, kona houluulu ana mai i na buke apau i loaa iaia ma kan|a plelo lahui i unuhiia mai ka olelo Beretania mai, a i na buke e ae no apau i unuhiia ma *kAna olelo makuahine. Ua ohiia e ia na buke hoonaauao apau, na akeakama! ame na buke hoomana apau i hoolahaia ma Kina. No ekolu makahiki keia houluulu ana a ka emepera opio i keia mau buke like ole, a o ka hopena mai o keia, hoolaha ae la ia i kana mau buke i unuhi ponoi ai, a na ia mau hana a ka emepera i hookaakaa aku 1 ka maka 0 na.poe pake naauao apau o Kina i kuluma no me na ano kahiko o Kina.; a hoomaka mai la lakou e hoohalahalai 1 keia mau hana a ko lakou emepera , Kekahi hana mua loa a ka emepera opio, oia no kukulu ana, ma kana kauoha alii, i kekahi halekula kie-| kie iloko o Kina, a o ka halekula kiekie loa, e kukuluia ma| ke kulanakauhale o Pekina, a ua kohoia kekahi kanaka misionari i peresidena no keia halekula kiekie. Mawaena o na halekula kiekie ame na halekula haahaa .i; kukuluia e keia emepera opio Kuang Hsu, ua kohoia na ; peresidena apau he poe kanaka misionari wale no o ka< iahui ili keokeo i hiki aku a e noho ana ma Kina. ; I poe mfeionari naauao wale no, a i maopopo Ihdi i ke, ano o ka lahui Pake. I ka hoomaka ana o ke kau pua; ame ke kau makaiii o ka makahiki 1898, he nui na buke i pa'i a hoolahaia mai ka mai. O kekahi 6 na; kauoha a ka nohoalii e kukuluia na. halekula hoonaauao; ma na apana aina apau o Kina, oia hoi, na apana aina anonui o ka aina, a o kekahi k'auoha, e hoololiia na hale-; puie Buda kahiko i mau halekula. i Ua nui kona hoopihoihoiia ina paha ua hookoia keia 1 kauoha oka nohoalii a aole paha. Iloko o kona ohohia nui, ua poina oia aole i loaa iaia ka holomua iloko o ka la hookahi, a i ole, iloko no paha o na la apau o ke ola ana, a palaka pu oia i ka hoomaopopo ana i na popilikia e ulu mai ana. īna paha he hiki iaia ke ike ina ouli omua aleu, me na hoomanawanui pauaho ole ana elike la me Mrs. Gamewell ame kona mau kokua hoomanawanui, e iilo no; oia i kaula no ka uhane a pela pu oia e alakai aku ai i ko-; na lahui mai ka poelēele aku a: puka i ke ao malamalama. 1 f Aka, o kela haawina, aole nona, no na kauwa wale no ia ke Akua, no ka.mea, o ka haawina hoomanawanui, he, haawina paakiki foa, a akahi no a ae mal emepera opio Kuang Hsu mai kona ano hoomana o ke au kahiko 'mai, a i kuluma a e holo ana maleko o kona apau, a i kona lahui no apau. ] Iloko o na manawa kupikipikio me na makaainana, ua manao no oia o kana mea ipo i koho ai ka pololei, a o |ka hoomaka ana mai ia o kona kaulana. 0 kekahi piliI kia no, ua makemake oia e. i na hana me k£ awiwi | eiike me lea Mr. Kipling i kapa ai he pupuahulu, Ua ma- | nao oia ua hiki iaia ke hele ma na huakai kaahele malu- | na o na kamelo a e Jhiki aku ma kekahi aoao o ka wao- ! akua elike me ka awiwi holo loa o na kaaahi o ka hikina. ! I keia wā, aia hoi, ua lohe hou ia ka leo o ka emeperawahine kanemake. I kona kapaeia ana mai ka hooloheia ana o kona leo maluna $ na ninau pili ua hoohala oia i kona māiiawa miwaena o kana kihapai pua ame kona mau waapā ma ka muliwai o ka paka I Ho. I keia wa, e hoao hou ahā oia e komo hou mai n\awaena o na hooponopono pili; aupuni elike me na moolelo i kaulana o leonā āina haiiau, ; He heluna nui o na luna i kuikahi ole me na hooponopono aupuni ana a ka emepera opio me kekahi .... i-.: . A ' ano he haku hana, e hoike ana. ua kue loa ke i na lio mai ka Hema mai, a e kf|koo ana i na lio mai ka Hikina mai. ;• , .. ■ Ē hoike r>u an'a oia. aole i kupono o Mr. Hardinsr Mc,Guire l'-.'kokua kakāuolelo no kajpapa komisina, a wahi ana, ma ke kulanakauhale o Stockton. ua hoao keia McGuire e hookomo mai i na dala nelapela iloko o ka lima o ka poe hana maloko o na kahua heihei lio. Ma kana olplo. aole lfe i malamaia ma kekahi mau heihei he elua i eo i mau lio, ma ke !tahua; heihei lio o Stockton. No ka mea e Pili ana ina ahewa a| TTudson ia McGuife. mā ua mau heihei la i malamaia ma ke kāhua heij»ei o Stoclcton. e hoike ana o hi-; ki !o aku imua ona kekahi kanaka, a olelo āku la iaia e ! kuai i kekāhi mau tik!k'i no na lio i ike mua ia e?,eo ana, a uā kue mai pia malālo o na kuinu, aole oia ke 'alahele po-' lolei. ! ! No ka hoike ana ae i na hoohalahala a Hudson imua 0 ke akea, ua lawe mai la ka papa komisina i na hoiJte apau e kue ana ia Hudson. E olelo ana kekahi .hoike ma ka inoa o E. V. Sullivan no Kapalakiko, a he mea malama. lio: Ua ike oia ia Hudson e a'o ana ika poe pili waiwai e' pili aku i kekahi mau lio ana i ike ai e eo ai o ka heihei. O kekahi kanaka o Charles T. Boots kona inoa, no ka hui kuai o na mea le'ale'a Milpitis, e hoike ana i ka hoao ana o ke komisma e kokua i na hana piHwaiwai, nia o ka malama ana i kekahi mau halawai loihi me kona mau hoaloha, i loaa ai kekahi huina dak mahuahua mai na he'hei 1 maopopo iala a i hoike ia mai (aia na lio e eo ana. E hoike pu ana keia Mr. Boots, ua olelo ae keia Hudson i ka loaa ana i kona mau hoaloha ma ke kaMia heihei o Santa Anila, he pomaikai o 1500,000 maluna o ka lakou mau daia i hookomo ai n)iaioko o na hana heihel lio he $1 »600,00, Ua loaa pu mai 1 ka papa komkina he lcta mai Los Angeles mai, mai a Mr. McCart!hy mai» he loio np ke kulanakahale, e hoike ana o ke ka'hiua heihei !io m% Bay Meadows« kekahi o na kahua ama imoino loa e manio ia ana e malama ia na hana heihei ho malaila. I

mau aliikoa kiekie o ke aloalii e Uma ae kuka ana me ia 1 kela ame keia manawa, a ua hoōlala iho la ē hoopau i ka nōho hooponopono aupuni ana o ka emepera opio Kuang Hsu. I ka lohe ana o ka emepera opio Kuarig Hsu i keia ohumu-kipi, hoao iho la oia e hoohaulepu 1 keia mau hana hoolala, aka, na kekahi no o s kona mau alilko'a i hilinai piha ai i kumakaia iaia, a paa ar>a oia malalo o ka malu 6 kona mau enemi. Alaila, mai la h'e la hou maluna o ka aina holookoa o Kina. Ua' hoopauia ae la kona mana maluna o ka noho kalaunu, a ua hoopaa pio ia aku oia maiuna o kekahi wahi ailana uuku ma ke ano he paahao. Hoi hou ae la ka kanemake ma ka poo oka nohoalii e hoohoomalu mai ana i kona lahui kanaka, T keia haulepio ana 0 ka emepera opio Kuang Hsu, ka hoomaka ana mai o na popilikia maiuna o na misionari ili keokeo. Me Kela manao lilili o ka lahui pake i ka lilo ana o na hookele ana o na Kalekula malalo o na misionari, ka lanakiia ana o na hana hoomana i ke akua o ka lahui ili keokeo i lawe aku ai, a ina e mau loa ana, e lanakila auanei ia o na hoomana o keia lahui pake mai ko lakou mau kupuna mai, hoomaka mai la keia emepera-vvahine kanemake, malalo o na alakai ana a kona mau hoaloha. e wawahi a e hoopau i na mea apau a ka emepera opio Kuang Hsu i hana a i kukulu ai. Maloko ona kolamu e hoolahaia ana e ka nupepa a ka nohoalii, l'ekine Gaj zette, i ike mau ia ai na manao inaina o ua emepera-wa-j hine la. Pau iaia na hana hou oka aina ika hoopauia, i ka wawahiia, i ka hooleia, a o na mea apau e kue mai ana 1 kana mau kauoha, elike me na ru!a paa mau o ka nohoalii, e okiia no ko lakou mau poo, a h'e nui a lehulehu loa na o ka emepera opio Kuang Hsu i okiia aku ko lakou mau poo. v 0 O kekahi hoaloha opio o ka emepera Kuang Hsu, a he kakoo ikaika hoi no kpna hooponopono aupuni, ua pakele aku oia ma o kona holomahuka. ana aku no ka aoao komohana o Kina, a kau aku maluna na mokuahi no na aina mamao. • ' Makahiki aoi ka haawi ana aka emepera-wahine i kekahi makana kiekie maluna o ke poo o keia kokua o ka emepei-a opi© Kuang Hhu, ola a make aole i loaa iaia. ~h ■ Mamuli o kona inaina loa, ua kauoha ae la ia e hopuia kona kaikunane uuku loa, a no ka mea, oia no kekahi i ■ kokua i na hooponopono aupuni ana a ka emepera opio Kuang Hsu, a kauohaia e oki kona poo. Ikala2B o ka imalamia o Sepatemaba ,o ka makahiki 1858, i hookoia ia keia hpopa'i o ka make maluna ona ame elima hou ae o\ na hoaloha o ka emepera opio. Mabua o ka hookoia ana o ka ho. pa'i o ka make maluna o lakou ua wanana ae kekahi o 1. keu. e hiki mai ana ka 1a ma ia mu§ aku e hoopiha hou ;.i aī ko lakou makalua e kekahi poe opio o ka'aina, a e ala hou mai no auanei kekahi hana leipi e kue ana i ka noho rula ana a ka emepera wahlne. Ua hoohuli pu keia emopera wahine i kona nana ana iniiluna o na poe nusionari ili ke.keo, ana i majnaoio ai mai!keia poe misionari mai ke kur..u i ala mai ai o na hana a ka emepera opio i iia hoomaua kahiko o Kina. Ao)e i makeinakeia ka.hiki ana mai o keia iahui ili keokeO maloko o ka aina o Kina nei . ua hiki mai lakou malalo o na hana hoopukapuka a hu'i waiwai, a oiai he lahui kalepa a hoopukapuka waiwa; no ka lahui pake, pela i piha ai lakou me ke kue ana i keia lahui iti keokeo» ame ke a*o ana mai i ko lakou naauao ma na ano apau, a hoole hoi iko lakou naauao kahiko. Ua hiki pu mai lakou e hookokono i na atii ame na enu pera e li&alele I ko lakou mau pom\ a e hui pu aku mo : a lahui e ae apau o ka hoii:ua, a e kapa aku kekahi i kek;.hi lie hoahanau, Ilwko o kja noho'na lahui ana. I ! = ■ ■ , ■ j Aka, mamuli no oko .Kina hupo a hoomaopopo ole i v |*& imea maikai e a'o aku ana ia lakou, iiiakemake naTa)tou je waiho malie ia aku lakou. Hoowahawalia lakosT ika |lohe a|ia i ka huaolelo "Kuikahi Pai.ailike," no . o ka n]anao o kela olelo ia lakou ua hookikiua ia lakoa e [ noh.o me ka lahui Ui keokeo i kue i ke ano o ko lakou ;noho ana ma k,o Ukou aliia po:v4,