Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 24, 10 October 1935 — KUAI KE AUPUNI AMERIKA I AINA HAAWIIA AKU NO NA KANAKA NELE I KA HANA OLE A E PAELI IA ANA E NA KEIKI A KA POE MAHIAI [ARTICLE]

KUAI KE AUPUNI AMERIKA I AINA

HAAWIIA AKU NO NA KANAKA NELE I KA HANA OLE

A E PAELI IA ANA E NA KEIKI A KA POE MAHIAI

Ma kekahi o ka'u huakai i kaahele aku nei ma ka Hikina, ua kipa aku au ma ka aina i kapaia o "Westmoreland Farms," he aina keia ma ka aoao akau o Pennsylvania, i kapaia o Greenburg, a malaila au i ike ai i kekahi mau hana karistiano i hoikeike ia ae i hookomo loa mai iloko o ko'u noonoo na hoomanao ana no kekahi manawa loihi loa ma ia hope mai. He aina keia e noho nui ia ana e na kanaka hana eli nanahu ame ka lakou ohana, a he mau haneri hoi o keia lahuikanaka e noho ana me ka fc -hana ole, Ma na mea i kohoia, he elua haneri tausani o na kanaka hana eli-nanahu e noho nei iloko o ka aina e hiki ole ke hoohana hou ia ma na hana eli-nanahu, ka lakou hana wale no i hana ai ma keia s ola ana a i a'o maoli ai. ' Mā keia wahi, ua kuai iho la ke aupuni he 1,300 haneri eka aina, a haawi aku la i ka hoohana ana i kekahi ahahui Quacker, a he ahahui keia e hooulu ana i na hana hoOpulapula i ka iahui ma~ luna o keia mau aina. He eiua haneri ame kanalima ka nui o keia lahuikanaka me ka lakou mau ohana e noho nei maluna o keia mau aina, Ua kamaain,? ia keia aina o Pennsylvama i ka maikai i ka mahiai ame ka hanai holoholona ana a ua kupono māoli hoi keia aina no ua kumuhana hoopuiapula ala. Ua haawiia aku i kela ame keia ohana he elua ame ka hapa eka aina, ame ka home i kukuiuia maluna o keia mau aina no iaklDu, a mawaho ae o keia, ua haawi pu ia aku he elua hou eka ame ka hapa no ko lakou kanu ana i ka lakou mau mea e makemake ai. O na hua mua apau e loaa ana ia la-

kou mai ka honua mai. e lawe ana lakou no ka pono o ko lakou ola iho, a o ka lua mai o ka lakou mau meakanu e hua mai ana, no ka malama ana i ke ola o ka poe mahiai popilikia. Ua kukuluia kekahi mau halehana nunui, no ka wili ana I ka lakou mau huaai apau, a 1 kekahi mau. mahina q ka makahiki e hiki ole ai i keia poe kanaka ke hele aku i ka hana mawaho aku o ko lakou mau ipuka, e hiki no e loaa ia lakou kekahi huina' dala, ma o ka lawe ia ana aku o ka lakou mau meakanu i oo a i pau i ka 'wiliia, e kuai ia aku ma ke kulanakauhaie, a ma kekahi maa wahi e ae. E kakoo ana ke aupuni ia lakou ma na mea apau e pili. ana i ko lakou noho ana, ame i na lako paahana no ka hoo-l huna. ana maluna o ua mau aina la. Ua makemake ia ka nui o na limahana no ka hana ana maluna o keia mau aina, a ma ke kahea ana a kekahi o keia poe kanaka mahiai, aia he 50 a 60 o na keikikane ame'na' kaikamahine mai na halekula mai i haawi mai i ka lakou mau kokua ana i ka mahiai ana malima o keia mau aina mahiai, iloko o ke kau wela o ke kau. Aole he uku o keia poe keiki e hana nei, aka, e hoolilo ana keia poe hoopulapula pakahi iho he kanalima daja o ka mahina, no ka uku ana i na meaai a keia poe keiki. Komo mai la iloko o'u na noonoo ana o kekahi paha keia o na hana karistiano pololei loa maluna ae o na hana karistiano a'u i ike ai, ke haawi nei keia poe opio, na keikikane ame na keikimahine i ko iakou ikaika no ka mahi ana i ka aina o keia poe mahiai, me ko lakou uku oie ia mai, aka, o ke aloha ka mea nana i kono aku e hele hana i keia mau hana nui, a o ko lakou uku hoi na apana paloaoa ame na ap'ana i'o pipi e haawiia aku ana ia lakou e ke kanaka mahiai nona ka aina a lakou e hana nei. Mai na aoao mai apau o keia aina o Pennsylvania keia poe keiki i hele mai ai. Ua hui iho la au me kekahi o keia poe keiki, a mai iaia mai i lohe mai ai au i keia wahi moolelo elike me keia penei; "He hoaloha au no kekahi o keia poe keiki e noho nei ma keia aina me kona mau makua. I kona hoike ana mai ia'u ua makemake kona mau makua i mau keiki hana no ko lakou mau aina, haalele aku la au i ko'u aina ia Oregona, a hele mai la au e kokua iaia. He wahi huina da3a uuku no ka'u i hele pu mai ai he kanaono dala,

a i ko'u hiki ana mai, o ke koena me a'u, he kanalimakumakoiu dala, nolaila, o ko'u hooiilo wale no, he ehiku dala. Ua haawi aku au i na makua o kuu aikane he kanalima dala no, ke kaana ana i na'hoolilo, a o ke koena iho he ehiku dala, o ko'u waihona wale iho no ia i leoe." He nui na moolelo ano like me keia mai kekahi poe keiki e ae, a pela hoi au i olelo ae nei, o ka oi loa āku paha keia o na hana karistiano a'u i ike ai mawaena o na poe opio. I ko'u hele ana aku e ikemaka i na hana a keia poe keiki, aia hoi. loaa aku la ia'u iakou, na keikikane aine na keikimahine me na kipikua ame na kopala e paeli ana i ka honua no ka hu'e. ana i lia kumukumu laau nunui, ka hu'e ana i na pohaku nunui, a e hoiliili ana i na lepo maikai a lakou e paeli ana maluna o na kaa huilapalela a hi aku la maluna o hookahi puu. He kanalima ka nui o kekahi poe hoopulapula e ae e hana ana i ko lakou mau aina iho, he umi wale no 1a e hanaWai a e mahiai ia āi o na aina o koia poe pakahi iho, r\olai!a, oirfi koia poe keiki opiopio e haawi nei i na kokua ana i ka poe mahlai, aia hoi, ua pau he huina nui o ka aina i ka hana ia iloko o kela mau niahina kau wela ekolu, a i ka wa o ke kan hooilo i hiki mai ai, aia hoi, ua pau iho la ka hana ana a ua poe opio i;ei, Nolaila au i hoike ae nei, aoie> wale keia hana i lawelaweia me ke kamai'io wale no. aka. me ke kapala ame ke kipikua pu, a e haawi ana hoi i ka iakou mau kokua ana i na hoahanau imaopopo mua ole ia lakou.