Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 25, 1 October 1936 — MAKALEKA He Moolelo Pokole e Pili Ana I Ke Kaikamahine Kaukaualii [ARTICLE]

MAKALEKA

He Moolelo Pokole e Pili Ana I Ke Kaikamahine Kaukaualii

Kakanla e ROBERT A. NUI Keia mOolelō a'u e kakau nei 6 pili ana no ia i kekahi kaikamahine opio, nona ka inoa o Makaleka, i hanauia ma ke Kulanakauhale anuanu o Mosekao, Mokuaina o kukla. i kekahi mau makahiki' he lehulehu wale mamua aku o ke kaua kuloko i ma- ! lamaia ma Ua mokuaina aia. He kaikamahine u|i maoli no keia ke nana aku, a o kona mau helehelena hoi ua like ia me he pua kiele ala i mohala ae a o kona mau papalina, ua houlaia e ka la. Ua heie a miomio maikai kona kino ikulik® hoi me kekahi kii mapaia, 0 na makua o Makaleka, ua pili laua i ka ohana kaukaualii o Mosekao a ulakolako ko IaUā noho'na. f ka piha ana ia Makaleka o kupono, ua.hoounaia ai;u la oia i ke kula kiekie o Mose|ao no ka hoonaauaoia ana. Olfe.i oia e hele ana i ke kula, ua hoopihoihoi a hoopiolokeia kona manao e »na makaainana o Rukia mamuli o na hana aloha ole a na poe pili aupuni, a mamuli o ia kumu, ua ala ae la kekahi kaua kuloko no ka hookahlull ana ae i ke aupuni. TJa hopula ka makuakane o Makaleka a hoopaaia ae la ma ka halepaahao. I kona hookolokoloia ana, ua hoopa'iia iho la oia ma j o kona hoounaia ana i ka moku- j aina o Seibiria ma ke ano he pa- j ahao na ke aupuni. 1 Malalo o ke alakai ana a kona; ua hoomauia o Ma- j kaleka ma ka hale kula a hiki i; ka piha ana 0 na makahiki he 1 iwakaiua. I kela manawa pu, ua ] -bui a» lft o Mfij%:aTo.ka me kekahi i keiki opiopio a mahope koke iho 0 ia manawa, ua hoohuUa ae la. laua ma ka berila o ka mare. Mamuli nae o ko Lopaki, ke kane a Makaleka i mare akm ai, kukala akea ana ae i kona mau manao e pili ana i na hana hookahulihuli aupuni, ua komo aku la oia iloko o kekahi pilikia hohonu loa a no ke alo ana ae ia mau leuia, ua kukakuka iho la laua e holo aku no Amerika a malaila laua e hoomaka hou ai, mali'a paha e kau mai ana na ouli o ka pomaikai, I He kanaka pena-kii o Lopakl. Aole la«a i halawai me kekahi uiia iaki ma Amerika a ua lilo keia i mea e hoinoinoia ai ka manao o ka wahine opio ma o na hailona hapai i kam iho maluna ona. Aoie he makaala mai o Lopaki 1 kana wahine. O ka nui o kona manawa.ua hooliloia ma na hale inu rama. I ka hanau ana o Makaleka aole o Lopaki malaila. Mamuli o keia mau mea ame na mea e aku he nui wale, ua ala ae ia ka mokuahana ana mawaena o ke kane ame ka wahine. Hoa'o o Makaleka e uumi, aka ua oi aku na hana lokoino mamua o ka mea hiki iaia ke hoomanawanui iho. I kekahi po, huii ho'i mai la o Lopaki, ua kahi ohi'o, a i kona ike ana i kana wahine e hiamoe ana ma ka moe, me ka pepe, kii aku la oia ia Makaleka a huki mai la iaia mai ka moe mai a peku aku la oia īaia ma ke kikala a hina aku la oia maiuna o ka papahele. 1 ka la mahope koke iho o ia manawa, ua heie aku la o Makaleka e kukakuka pu me kekahi loio no ka hoopii oki mare ana. Mahope o kona hoakaka pono ana i na mea i hanaia e kana kai ne, ua oieio mai la ka loio iaia ua oi akfu ka maikai o ka hoopii :oki mai-e ana mamua o kona ho-

omainoino mau ia ana. ' Oiai laua e noho ana ma ka maVe, ua hollilli ola 1 kekahi mau kenikeni a o keia mau ke- j nikeni ua hoolako mai la oia ij na makemake kino, aka aole i| Jawa pono. Hele aku la oia e iml i hana nana me ka waiho ana iho i ke kamaiki me ka wahine malama hale hoolimalima, a i ka lua o ka la, loaa aku la kana hana ma kekahi hokele. I kekahi kakahiaka, oiai oia e hoomaemae ana I ka rumi moe o kekahi kanaka i hoi mai me ka nana ole ana ae iaia e kuwai ana i ka papahele, hoomaka iho la oia e wehe i kona lole ine ke kāhea ana mai ia Makaleka e hele aku, mahope nae o kona laka ana 1 ka puka o ua rumi ala. Hoomaopopo iho la o Makaleka i na manao o. ke kanaka, a mamuli o kona lohe ana oia kekahi o na ona o ka hokele, ua kunana iho la oia elaa nohoi no kona laka ana i ka puka. Pehea la oia e hana aku ai? Hoomanao ae la oia i kana kamaiki aloha e noho ana iloko o ka pololi. Ina oia e ku-e aku ana, e komo ana laUa Uoko o ka popilikia hohonu. Eia laua ma keia aina nul kamahaolaole hoaloha a ohana paha e uwalo aku ai no ke kokuaia ana mai, Ina paha e , lohe ana ka haku o ka hokele i kona kupale ana akU I keia ka-' naka, alaila e pii ana kona huhu j me ka hoopau ana mai iaia. ! He nui na la mahope o keia haawina i kaAi iho maluna o Makaleka, ua ike mau ia oia me ke kanaka o ka rumi hokele e kuka'i olelo ana, me he mea la ua ike ke kanaka i kana hana hewa me ka hoehaia ana o kona manao. E haawi ana o Hanale, ke kanaka o ka rumi hokele, i na hana kokua la Makaleka, ina aole ma ke dala kuike ma ka lole ame na mea ai. Aole nohoi oia i hoa'o e limanui hou mai iaia oiai oia e hoomaemae an» i kona ruiai i' na kakahiaka apau. Ulu ae la na manao aloha no Hanale, a lilo ia 1 mea e hookonikoni ana i ka puuwai o Makeleka, aka ua kupaa jnua kona manao aole oia e mare hou. malia o hana iho ia oia, me kana pepe aloha. Komo aku la ka makemake iloko o Hanale no Makaleka no kona ikemaka ana i kana mau hana hoomanawanui a ku i ke alpha. Mamua o ka hoehaeha piepine ia ana o kona puuwai, haalele iho la 0 Hanale i ka rumi o ka hokele, me ka pine mua ana nae ! wahi ieta me na dala pepa he lehulehu ma ke ano he makana na keia wahine maikai loa, me kekahi apana pepa i kakauia mej neia mau huaolelo: j "E Makaieka aloha, aole i hiki; 1 a'u ke uumi hou iho i na ma-' nao o ke aloha e puapUal nei j ma ko*u puuwai. Ke haalele nei j au me ke aloha la oe ame kau mea makamae. E kala mai i a'u no ka hewa o ke aloha ana ia oe. He wai ala oe. He kauwa wa- ! le no au. Anoai. - Hanale." O na dala i waihoia e Hanale, ua hoolawa ia i na makemake o j Makaleka ame kana kamaiki ame ke koena oia i hoomaka ai j i kekahi hale aina i hoopii ae ai i kona kulana a hiki i kona ulakolako ana. He m k i iki p .ha mahope o ka haalele ana mai o Hanale 1 ke Kulanakauhale. oiai 0 Makaieka e hoomakaukau ana 1 kekahi pakaukau, me ke kau ana mai o ka hali'a iniua ona, me he mea la eia no o Hauale j iloko o ka ruml hookahi. Alawa ae la oia a hookahahaia mai kona mau manao ma o kona ike' kino ana aku ia Hanale e kali' ana iloko o ke kihi akau o kaj hal£ aina me ka peahi aua mai' iaia e hele aku. j t mki ole ia Makaleka ke kali f I aka holo aku la oia me ka mama | a kona mau wawae i.hiki ke ha- ; jPat iaia a ku iho la ma ka aoao- | o Hanale, me koua apo ana a, honi ana aku ia Hauale, oiai na; |waimaka o ke alolia e kakahe | ( nna ma ko laua papaliiu pakahi. j t "Hauoli maoli ko'u mauao ika i ( ike hou ana la oe. £ ike auauei ; oe I ka h;\na u na dala au i wai- | ho iho ai maloko o ka wahi ieia. 'No ko"u hooponuikaiia ana, ke , nonpi aku nei au ia oe e komo [pu mai kaua ma keia inahele hana," i olelo aku ai o ia Hanale, me ke kapaliii o kona puuwai a ua ano aiakau iho la o!s o lohe mal auauei o Hauale. Pane mai la o Hiuiale me ka

uloiolū: "Kaapuiii au i na aiiia e i na m«teinifei i hala ae nel. aole 1 hiki ia*u līe kupale 1 ke konio ana iho o n$ hoomaiia'o &ua nou iU>ko o kuu manaike. O na mea apau a*u i'ike ai. ua lilo la I Usf;\ 010. F U;\u mau ;Uia ka

ii&UU & Uui uou. No keia kumu i l»ili hūl uiai nei a.u, me ua aian&oi«ia e io&a &aa oe U\u Pe,iiea ia» e maie palis kaua?" I "A*i, * k*u* auo* waiu &

Makaleka, :u% ck aiia, & hooivuiia iau& i ak&iu iua L» pimu &kji & p*sār aaa »*ju elike aie eiua 'ra«thc al& iio4s q U miua uwie-OMka.