Ke Au Okoa, Volume I, Number 24, 2 October 1865 — ROSE MOHALA! He Kaao no Arabia. [ARTICLE]

ROSE MOHALA!

He Kaao no Arabia.

HELU 2. Ia Anaeala e hooiuau ana i ka be?e ma tona ala hele, no kekahi mau la a me na j>o a hiki i koaa hiki apa aku roa kekahi wahi a ke kai e puh? ana, i hoohaluluia hoi e na nalu nui, hehi aku la kona roau kapuai ma kap» kahakai, a. malalla oia i hoomaha ifio ai, Ta manawa, ike ako la t>ia : kekahi poe kanaka ua kau akn maluna oka moku t a e hotcf ana nja ko lakou ata maluna o na ale o ka tnoana, a malai{a oia i ike iho ai, i ke ok!ia ana mai o kftna no ka huli-ana i fcana kama alohft, a haule iho la kona mau kulu waimaka me ka heluhelu pw iho i £eia mau lalani oialalo nei : . " Maniao wale a'u e huli |jei f a o ko'u manaulana hoi ua ppho. Peliea la wau.e hele aku ai iinua ooa ma kahi i ana ole ia o kai, .Pebea hoi au e hoQcaanawanui ai, ina ua paila ia ko'u puuwai e ke aloha iāia, na hoolilo au ika wa iwa ala. . M'ai ka la ana i liele &i mai kona hale, ua ho-a ia pnuwai e ke ahi pio ole.* 0 ko'u mau waimak#, ua like no me Sihnma, lihuma a me Ēuperftte-> ua oi nui ae ko lakou hōohui ana i.ke koko mamua o ke Kaiakahinalii a me ka ua. 0 ko'u mau lihilib|, ua upehupehu no ka nwe mau, a o ko'u puuwai/ua owiliwili ia e ke ahi a me ke aloha." Mahope iho o kona heluhelu &nai kekshi mau pauku mele hou aku, haule iho 1» oia iloko o ka ehayha nui, a n<Jholoihiloa iho la. īa ia i ala ae a\ m*M kona haule..ana iloko o ka ehaeha, la ia qua ka aoao akau a me ka aoao aole oia i il?e aku i kekahi mea maloko o ka nolaila, makau wale iho la ifp ia no na holoholona hihiu ma ka waoakua, no ka mea, a<)le paha e nele ana ka noho ia o na waoakua e na hihi n.

Np koaa matautarale no, pii aku la lana o iekahi imaurM kiekie, a 1 kona wa i hiki ai m«T\ina poao iho o aa mauna pei, lohe aku !a keia ika % !ēo kanaka e walaau ana iloko oke ana. Ia ia i hoolohe loa aku ai 1 *rri|ōpop o i*h"o !u ia' ia nei, he leo mo kekahi k»aka aia iloko o ke apa, ua haalele la i ka holua, a noho wale iho no .oia wale; Hele aku \ o Apa.sala a mawaho © ke an(i a k» ibp 1» <\a, a kikokp aku !a i ka puka o.ke ■*n&, &ba, a?!e oia j ia mai, a aole »o hoi he mea i'\,puka mai mailoko mai o ua ana 1», a no ka w®he ole ia mai o ka puka, a ho'opoka ae la m\ mau„w«hi tiu# mfile ; : " Pehea la e hookoia mai ai kt 'U makemake, a e hoopau ia mai ;ai hoi ko'u ioea ana, ko'u pilikia ana a me ko'u luhi ana o ka i)oho aea o keia ao. . Ua hoohui ia mai ko'u puuwai a me ko'u poo e na pilikm he nui, oiai au e noho opiopio _ *• Aole no hoi i loaa ia'u mea nana e hooko mai i ka manao, aole uo hoi he hoa'loha naua e"hoomanni mai i ka'u.hana; Sa»i ka.mii o ka pilikia a!u e alo ixpi ! Nani hoi ke &!oha i ka mea i keawale aku t ile la e paila. aua iloko o ko'u puuwai, a ke Holo aei koua wela i o'u mau papalina. Ilihia wale hoi ka hiki anV aku i kopa home, i ka ike ana aku i na mea i kakama ma ka ipuka !._ Uwe ilio la au a hiki \ ka wa a'u i hoopulu loa ai ika lepo; aka, ua huna loa no au i ke kumu_nui. - , A ! e ka ®ea e noho wale ana īloko o keīa aua, me he mea la, o oe kekahi i hoopio īa e ke aloha." . . Ina e ko )ca'u mea i nianao nui ai. alaila. aohe a'utioomanao aua ae i ka inea a me «a luhl."

A i ka pau asa o ka Anasala Lelulielu ana j. i ua lalaui mele maluna ae, aia hoi, hamama i koke mai la ka puka o ke ana, a lohe aku la oiaTjia leo o ke kanaka e olelo'mai ana, H aluha iuu !" komo aku Ia oia ma | ka puka a aku la i ke kauaka. Aloha mai la no lioi ke kanaka roe ka ninau iuai t *" Owai kou "moa V. Pane aku la keia, "0 Anasala- ko'u inoa." Ninau hou mai la ke kanaka, " Heaha kekximn nni o kou hiki aua mai i\eia walii ?" Nolaila, hahai aku la no hoi o Ariasa|a i koua uo na mea i loohia maliina oti« A i ka lohe ana o ke kauaka i keia, iho la oia, a ulelo mai la, i '* 0 ! e Auaeala ! he o ka iwakalua | keia o ua inakahiki o ko'u noho amv ma keia | wahi, me ko'u ike ole i kekahi mea houkahi | iloko uei, aka hoi, mahope iki la, iobJ i .aku la au i lfa uwe a me ka a i f kuu nana aua aku ma kahi a ka leo i pae mai ! ai, ike aku la au he ahakan«ks nni. me ua : hale lole e ku aaa ma kahakai. H kapili ar.a ; lakou he moku no lakou eholo akn al maluna ! o ke'kai. A i ka paa ana o ua HwkH I», ee j akn la lakou a holo akw la, A !iuliu iki iho o Tco lakon haalele ana 1 ka ahia nei, I hoi u\a]Ja kj?kabī poe o IaVo« nie niofcu a

pae ma kahi a lakou i kapili ai, wawahi iho ia lakou i ka muku, a Uele akp la uia ko lakou aīa. Kē manao' nei 'aū/ oka poe i holo «ku maluna-'o uft !& % hoi ole mai, oia ka poe an Anaeala. Ina he oiifo lft, afafia, Pahaleon luhi; oiai 1 'hoa'lōa:!' n#e f ila "hdomanawanui ana ftoko o AMIa, hoopuka ae lā i IfefeaHĪ niawlina mele peōe?: =• W E Attsjsalii e, lre manao neī anei oe, e pak«te mat ah& aw'mai ka'polakulnku ana mai a me"ka Hni mii l " tio an i kfe alohā, mat" kō'u man ma-! kahflri mftta, ika .wa a'u e al'ana lka waiu. ' T?s fbJhi loa'ko'n hoopaiaaka ia afia e ke atbKa, a hīki wale i ko'u ike waleia ana hiai e %ai. . a . ; "oāiiin no hoi an'ī'ke kiaha 'o ka iini, £ hiki waīe i fea ulaia ana o kiiu kiho. ■Ua ikai|a loa au ma.ia mea, aka, oia ikaika o'n, uahonmaluleia mai, a o'ko'u hoonianawanni ana/ua hāule iho ia malalo e na maka o ka "paliiliaua. Mai manao" oe, o 'ka hoohui ana aku me ka mea i ia, au'o eloaa ana i k'a pillkia. Se kafmwai paa koha e ku« atm i I? \ na alōha la." aela ua Wahi kanaka nei, a hed apo inaī ia Anaaala, a liwe iho la lāua-hie īīa !eō'fini l a hoohni 'pu niai la hoi na mann&MīoKl) oia «we ar»&.' Aole i pfeu ifa ka lana nirc ana a hiki wale ikō īaua h.auje like aiia llulo o 'ka lepo, % i ko laua polala ana ae, hoohiki iho la' laua e īilo i mau hdaloha k'ē Akna. A mahopa iho, pane akn lana fc>ahi kanaka nei ia Anasala, "E ptfle r &a , l"t6i&'*po, a e noi akn hoi I ke Akua, e a!lakat~p>lolel ia oe ma kou ala e hele aku ai." la wa no, paee koke aku la o Anasala, lioolohe no au a e malama hoj.' ,,, Uka mea heluhelu, e waiho iki ae kakou i ka oTfe!o aha no ke keiki Anasala, a e nana ae kakou fka moku, (nalia aia ilaila kā IPua' Rose Mohala e hoopulu ia ana e na eWkai. * * 11īa paā 'ana oka molu a lako'u i kapīlī aT,~ēfe āku la o Rose Mohala a mo kona poe kan4*ka inaluna o ua moku nei, a holō aku la aku ma Aina TThane. Lēle aku īa lakou maī Inna'akū 6 n'a moku iiei, a"pifkolte aku la i Maiina Maknahine Neoneo. Iko lakou nei hi'H anaāku ilaila,lawe ia'aku la o Rose Mohala iloko o ka halealii. I kona naua ike aku Ia oia i ka waiho laelae mai o ka pa alii, uwe iho la oia a ae la he wahi olelo penSi : " Ma ka inoa o Alahe, maikai loa ōe, aka, aohe I loaa iloko ou ke ki{ oka mea i aloha ia." la lakou e noho ana iloko o ka halealii, ike aku la oia 5 ke kan mai a na mann, nolaila, hoouna ae Ia ia i jtekahi o kona poe kauwa, e kii aku e hopu i kekahī map manu a e ho-o iloko o ka ,hale, manu, a waiho maloko o ka pa alii, a ua hana ke kauwa e like me ka Roße Mohala i kauoha ai. Alaila, noho iho la oia ma ka pnka Aniahi o ka halealii, e hoomanao aaa i. na mea a pau i todhia mai ia ia. Ia wa no, uui mai la kona aloha, a hookahe iho la oia i kona ipan knlu waimaka koikoi, me ka hoopuka ae i keia nfau !afani mele : " la wai la wau e.Kai aku ai i Ra makemake a me ke aloha a'n e paa nei, mea i aloha nni ai ? v/

ka lapalapa hoi iloko o k\m poli, aole no j au e holke aku, no ka makau i ko'u kiai. 1 Auheala na maka o ka mea i aloha ia ? E nana mai} ko'u ano nei, me he raea 1«, ua li- j ke me ko ka mea huhu. • ! T7a hoopaa ia wāu iloko o kahi hikī ole ia ia ke hele mai e ike. « Ke noi nei au i ka I», e haawi 'mai i tpau tausani aloha 110 ka'u niea i aloha ai, mai kona apa a»a' a tpe koūa napoo ana'ku. Ka mfea i hoohalike ia ka nani e like tue ko ka maliina. Ina e rose me kona papalina, ke olelo uei au, aole e like ana. • 0 ka ea o kona waha, ua like loa ia me ka ' "Caiua e hooluōlu ana ip'n i ka wa a ka lapa-; lapa ahi e a ana iloko o'u. 1 Pehea la wau e haalele aku a) i ka mea nana hofi houlaia mai !i ko'u uhane a rrie ko'u i puu-waī." Maanei la ke eoi aku nei makou i ka lokomaikai o ka poe helnheln, e hoi hou ae kakou' e'kamailio 'no Anasalaj ka meā i houlaiti ia mahope o keia mea he aloha. Mahope iho o ko Anasata olnolu ana me kahi kanaka i loaa ai ia io •iloko o ke ana, hoopnkk mai la ua wahi kanaka nei, " E Anaaala, e pii aku oe iloko' o ke awawa. a e lawe »ai i kekahi aa o ka' j laau pama." I ko Anksalalohe ana, he olelo ' |>ono kēla na kona o ka mauna ka- ' paka ole, nolaila, ae akn 1a no keia, a pTĪ ak% jja oia iloko o ke atrl«?a e like rae ke ku|r a kona hoalaun». T ka loaß ana ' o ka laau pama ia ta nei maloko ! awawa, a hoi mai la » hiki i uiwW' ' kanaka nel. Lalan mai 1a kela i na aa ' a hana iho U i hinai e like mt> iea hana"®fiMhr ' na «aka npena, no ka hy*rtl& I ia ia %ea ma 1a vahi Ift mjkhj* lof* mailawa, hou YIR|nRMLAuaaal», ala rorg|%l'iva frWTn§%f yra] Au e'ro^- j

piha i ka hinai a kaua i hana iho nei me kona hua, a i ka piha ana o ka hinai, e hikii iho oe a paii, a kiola aku hoi iloko o ke kai. Alaila, e kau iho jgc maluaa <?%&,. maluna o n& ale o ka L.-xo,:na, o loaa kctn ,nui, Ina jiBĪ§ lohe ana fka inea s?u e afcu iujī,' alaila, he oiaio no aole e loaa ana kau tnea e imi ikaika nef, me ka hoom o'e ae i na popilikia ame na ī loaa ia oe." Ika pau ana o ka kahī kanaka yie!o ana, ku ap la o Anaaala a pane aku la, E ao au a e malq,ma hoi."

Ia wa koke no, hpawi aku la o i kona aloha_ hope loa i wahi aei, a hele aku fa.e hooko i na a ua walii ljya.-' naka la fkuhikuhi mai ai e hana. Hfl§ {(ku la oia ma kona ala a hiki iwaenakonu o ke awawa, kalii hol o ka laau hua a kahi kanjika i hai mai ai ia ia, me kona hoomaha ofe. lke aku la keia i ka laau aia nei i kiihikuhlia mai lalau aku la ina lau nialoo a. me hna pala, a hoi aku la a hiki i kahf a ka hinai a laua 1 hana aij hookomokomo iho keia i na lau maloo maloko o na inaka upena o ua hinai nei, a iikii iho la a paa i ke kaula. ! Hoo pn la no hoi i na hua pala o ua laaū la iloko o ka hinai, a panēe aku la oia iloko o ke kai, a kan iho la keia e like hoi mē ke knhikuhī a kona lioalauna o ka mauna kanaka ole, a holo akn la-me ke kanalua ole. Ia iā'fe hele ana maluna o na ale o ke kai malujnao ua hinai nei, aia lio}, hiki mai la makam uui ikaika, a Jiiihi ia aku la, a hiki i ka- [ BS~ b kona maka i ike ole mai ai i ua I wahi kanaka nei. 1

Aole no lioi o Anasala i hoopaq ae i ' tfianao malana o ke kaī, oiai hoi, ua ms£in"oino lse kino mahope t o ka mga ajca ma' nāo i paUlele ai kanalua ole. Ia ia e holo ana malunā wahi puuhonua me ka ike ole i'ke aīaHahi ana e pae aku ai, aia hoi, pu mai Ia na"ale nai oka moana mktuna~ o ia nei. aka, aohe ona manao ae ia mau mea. Hanopē iho o na'la ekolu, pae aku ka aina Mauna Makuāhine N<joneo. Ikona wa'i hiki* akn ai i ua Mauna 'Makoaliine STeoneo la, ua nawaliwali oia, a ua hatfkeke''hoi kona kln'o i ka' auau mau i na ale oka moana kai lipolipo. Ua pololi hoi oia a me ka makewai, ia ia e holo ana ma ka taoana iloko o na la ekolu, me ka īoaa ole o Sfa hoa kamailio, aka,' hookahi no ho& kamailio, o ka waimaka e kulu loku ana mai kona mau maka onaona mai. Ma ka aina a ia nei i pae aku ai, he maū laau malaila a me na mnliwai, a o ke ano manu hoi q kela ano keia aho kai haiamu ae malaila, me ka htiawl iho i na leo hoohaki puuwai, ka hele 'a nahenahei ka hoolohe aku. Inu iWla keia i ka a lalau ae la no hoi i ha hua lāau i me'a e hooki iho ai i ka lūa o ka huhu. i Mahope iho p kona hooluolu ana ia ia iho f i"ko ae 1a īa a hele aku la. la ia i hēle aku* ai, ik'e 'aku la ia i kekahi. mea keokeo ma kahi loihi !oa aku, tiatipu walē ae la no kona manao, aia paha ilaila kana mea e iml nei, nolaila, hoomau aku la ia i kona hele ana ilafla. Aka, ia ia i hiki aku ai ilaila, aia hoi, "ii&e akn la keia he"halealii hiki ole ke hoonaHele mai la ia a hiki i ka puka nui owaho o ka pa, ī nana mai k& hana, ua panl ku ia ka puka a paa, No ka manao wale no paha iloko ona a!a ilaila kana aloha, nolaj!a, noho iho la oia mawaho o ua puka la e}volu la a ekolu po. "Mah'ope o ka pau ana o na la ekolu, hemo mai 1a ka puka, a ike a'ku la oia i kekahi kanaka (euueh) mailoko mai, a ike mai la ia ia nei e noho ana, paai Ia oia, " Ina hea nei oē i hiki niai ai, a owai hoi ka inea nana I lawe mai oe ianei ?" Haī aku la keia, " Mai īaapahana mai nei au, holo ae nei an maluna -o kuu wahi moku me ka'u mau mea kuai, a ma Jka fl«sna noha ae la kuu wahi moku, a na ka nafu hoi'i hoopae mai nei ia'n ma keia inokupinii."

Hopn mai Wna kanaka euuīia la, a puīīki m.ai la na lima ia ia rne ka uwe pa Jljo, a bobpt>ka ae lai f kekahi olelo penei, " Na ke Akaa Alahe e tfoo!oihi i kou ola ? E ke aīii o na hoaloha ! Be oiaio o Tsapahaiia, o ko'u aina h&nau ia, & he 'm&u inakamaka ko'u e noHfe Hi malaila; na kekßhi oia poe ka mea ft*ti I hoopipili loa fti i ka iini a\ue ke kuko, aka, ns kekft%vpoe kanaka ikaika i oi a.e iub- \ trma o rnakb\), i hoala ae i kc kaua malaaa g ' ' makou, a ma? lakou ia'u maauei a kuai \ ia'n, a kelkelmai la oo i ko'u kulana i keia wa, he Wiiahaa loa." Mahope iho o ko laua ; kamāilio ohioln an», Uwe aku h oia ia Aun- ' $a!a īloko o kekahi hale hanohauo o ka pa ali!. I kona komo ana akir iloko o alii !a, Ata hoi, ua eehia oīa i ka ike aaa aku i ko kiowai anau i hoopuniia l na !au laau ulīuīi 0 kei €nahiwi. Maluna hoi o, ua mau JaSu U e kn-poai'ana, ua kau ae he mau hale uiattn da!a me na pnka goTa i ha»a maiau ia e M'limA a maloko hoi o na halo mann, mau manu okel» ani>k«is ano 1 makela, e kaui mau ana lakoo i kela sekona k?t& wkona. 0 ka lakon hana ka hoolealea 1 na pepeiao o ke alii puni lealea ī koua ka alo ana ae mamua o likou, ike aku W ia i ka Tftann minu, a I" k^na^

a.kiekie, a kahea f,ko Ana&aia bkj Ipa ana. ,leo. .haiale ihp la oiif:iaa ka iepo„ f ala ae lp, oia i kgia , " QJ apei ; , 7 e līkehoj t J 5 oli * j?aka maī n<ā j Jpo, a pft makfiiftftke , e-notio ana Hoko quJ + " • 4 *'. ■ * ;*' ' * if-"/s Ina e uwe aua og x mea ; a,lo.ha aj^ v i hele aku a haalele iho ia 09 iaea ao^au M e * f*W»/ m % wss )HP ak,ui><uw o J p&.Bfliki%.*... ~ - 0 I,na Alahe i}o e ga4ai» a i i &T(qJ?A ia/aole au <? # hpo]?gfo£, afi& ia, i& a h&i i popo ana o nei mfiu ?wj." , . M A i ka paii an» ae j , keia 'nwe'ihō la oia' a hi£i i f hōii ana ma ka ??oiho Iho ta oia ma lepo no kekahi mau minuie,, a i ][& hoojpau t ana ae' a ūa waimaka i'ke £ahe ana, ata *ae\ ; la ota a hele aleu ta i kekahi mau hale manū eliou aku mela manao i opiopi iā/ a i hi rio ona manao, hookahi uhane,. a I no hoi īo, a ilaīla oia i |ohe āīu ai i ka leo. f> kēkahi manu nanā īlieluhelu mai i lāla'nī h'ua mele malalo ®ei : "T$ ke £ariaka 1 hhoulukuīa e ke aloha, ua" hookikina maī oe ia'u e hooinanao ae i na 'liana o na I£Īl auVate ae. T?a ae hoi au Lkaliep mailoko maf a ka leo, ho|. au.i.hōopoina m.ai a'kal, ka honē mai a ka S\e kanaka opjogio gaha, uVlLkc |au meal'aloha ai'w laj>aha nakii mai oe e t jJhoomaīkai īa ta īnoa o ki'ai anaia oe. ' Tna palia e ite mai ana oia īj:o'u n r o^Q t , hao ana ma keia wahi A ina ua oia ia'u a hooknu akn jnaī noh'(j ana." * ' " s ' l 1 ka o kona Ilooīolie ana ike ipāe ana mai a ua manu nei, la kanaka i loaa ai īa mawaho o ka E«l» % i m'nau aku la " feasa keia ! |ha hoi ria mea i» owai naija i kapili ?" Eane mai 1 alia w ka nei, " Heliale fce Xuh!na^ aliī ī klikulu no kana 'kaikap.ahine, no makau o c .hoohaumfa Wale ia mai mahīue e na pilikia o kda aoT maī ua kaikamahīne la a'me kona* poe e malama, a £e 'iioho po nei wal)I. | Aole no hofe wēhe ia ka piika pa, Soolfahi j fto welie ana i k'a aī% we ?a mai o na pono mea al riolteia ( hine ame kona j>oe ohna." tko ! lohe ana ī keia, olelo jho la no ia iloko ' ona, "He oiaio, e loaa ana k% T u mea e ieni nei, aka hoī, he loihi no nae ka manawa e kali ai." īloko nae o keīa miu la loihi, aole no i a! o»Rose a aole no hoi i inu ijka wal ( no ka mea ( aole he onoia mai oia mau mea e kona pnn. Aole no hoi oia i noho, aole no hoi i moe, aka, o ka hele wa!e no kana,hana maloko o ka pa alīi, me ka hoohala ole i kekahi manawa ma ka hiamoe ana. TTa hia-a loa ia oia, mai.kona la i haalele aku ai i kona home nina, 6 hiki i keīa wa a kakou e. kamailio nei, me mea la, o'ke ] komo ia iloko o ko laua mau ua , hikii paaia e ke aho kaakolu ī hanala a J?aa. He īini a me ba po o ko IRos§ ifohaU hoomakalein ana e ake o ka T|e lki ka- ' ! hi e hiki ai ke puka maTif aklVmaw;>ho o ka pa aliī. Aka, aole ī loaā īkftata kahi e pu- ' ! ka ai, a tio ka' nni oleona alolia l.ia' hoa 'o ' !ka la kanaka nui, i ike ole īa tioTe na mea e , ae; na hakn īho oia i keia meu lalani • mele malalo nei nle na kulu waimaka |>u e I kahe a wai ana, a penei no is : " TJa hoopaa ino maī lakou ia'u maloio o : keia wahi paa ' aua ike ole mai hoi ka'u mea i a10'..» ni i ko'n kulana. . ITa lawe mai lakou iVu ma keia aiauua ileko o ke bai e hoopāa aū ■ Ina lakou olelo mai e hoopoina au i ka'u mea i aloha ai, aole au e hoopoiua aua. U 0 na la i kaahope ae o ko*u ola ua piha i ke kaumaha, a ua nui hoi"ka mauawa ' a'n i manao nni ai. i oka hoomanao ana is ia« oīa wale ka ' mra ftana e hooluolu mai ī ko\t oiau wa a | pati e hoho ia ne?.* | T pau' ana ue o kaua heluhelu ana |i na ' : Wlaiii mse maluna >>e, pii aku ls ia i kaupoo hhleal", a lawe ae 1a i kekahī jpau latvca (Baalhcc,) a hooj>a& la : īa' īa me na aahu/a hookuuluū iho la ia i& a | hīkl i kona wa I ku a\ ilalō o ka i ••