Ke Au Okoa, Volume II, Number 10, 25 June 1866 — NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO.

Poalvjl, lune 12, 1866. ka Hale e like me ka mea mau. O Loke ma ka noho. Mahope iho o ka|i|ue ana, na heluhelu ia ka moolelo, a ua js|yjmai o Kaapa, e hoopaneeia ka Hale a ragl?oakolu, a e kauohaia ka Makai e hoolakwīnai i mau kaa no na hoa e holo ai i ka e makaikai i ka hoike kula. iPM. ta : Mea,3Sidrie W. C. Lnnalilo, e : .j3miee ia3aa-ka-,.paūa. i kokua ia mai e iiiiniii iinii :: o Kepoikai, e hoonohoia i Lunaapana no Kaanapali, Maui, a o ko-n-m ma ka loaa o na lawehala. -'?|bi mai o Kaapa e hoomoeia ma ka papa, ' reluheīu akah'i mai ō Heuek i kekahi bila ē hwpau ai i 'Kē kanawai e kau ana i ke dutē'imiluha o ka raiki hooili mai. M>i mai o Kaapa, e kapaeia ka bila, a.noi maiioi o Kakani e hooholoia., o*ke noi e kapaeia ka bila, na hooholoia/ B%olilo ka Hale i ka noonoo anai nahana o kaila. Kn mai ke Kuhina ona aina e, a wehēwehe-loihi mai no na mēa ē' pili' ana i ka ninan o' ke Knikahi; ■*

Mahope iho oka wehewehe loihi ana, a ma ke nōi ana a Kaapa, ua haawi holookoa aku"ka'Hale i ko lakou hoomaikai ana i ke Kuhina ona aina e. " Ōoolilo ia ka Hale i ka nopnoo ana no. ka Hla e hoololi ana i ka : Pauku 180,. o ke Kanawāi Kivila, i mea e loaa ai i ka Apana o Wailuku, Maui l- kekahiLunakanawai hou. • Noi mai o Aholo e hoopaneeia ka noonoo ana no ia bila, a hiki wale i •ia wa e hela houia ai na kanaka.. v ; . •• ■ Eilo ka Hale i ka hoopaapaa ana no kekahlimaa minate pokole, a hooholoia kenoi e.hoopanee loaia ka noonoo ana i ka bila, a ua haale ka bila. Hoopauia ke Komite, a aponoia ka Hale i ka "olelo hoike a 'ke Komite.' "Nff inai o Keawehunahala e hapai hoaia. ka noonoo 'ana i'ka bila, ua*haūle. Kanalua o Keawehunahala ika pono ole-o-'ka hooholoia ana, a noi mai oia e kakauia, he 14 ma ka ae, a he 23 ma ka hoole. Noonoo ka Hale no ka bila, e hoopau ana i ke " Kanawai o ka hookapu : ana. i na ,Kolea/ man manu e.ae oia ano.".. Noi mai o Kapuuiai e hooholo i ka*bila., , Noi mai o Mahelona. e hoopanee loa ia. TJa lilo ka Hale i ka hoopaapaa aaa- no kekahi manawa/a noiia mai,;e hoopau ike Komite. . .. "i Hoopauia ka olelo hoike ole, a hoopaneeiā'ka'Hale a ka lapopo, hora--11. .■■l ; :' Poakolū, lune 13. . Halawai ka Hale ma ka 'hora mau. oka Hope Paresidena ma ka noho. Mahope iho o ka pau ana o ka pule, ua h'elūhelu ia ka moolelo oka Hale, a aponoia. : ; Noi mai o Kaapa, e hoopanee—haule.

Noi mai o Kaapa, e hookunia aku oia e hele i ka nanā : hoike knla ma ka Pnnahon— a uaaeia: • : ; ■ Heluheln mai o Kaunainano ika hoike a ke Komite Wae, e hai ana, ua nana lakou i na hana a me na oihana a ka Papa Ola, a na hai mai'lakon, aa hooko pono loa lakou i na hana a pan loa i waihoia akn ia lakou, no na mea a pau loa e pili 'ana i ka mai lcpera. Hoa'ponoia ka olelo hoike. ' Olelomai'ka Hope Paresidena, ua .loaa mai ia-ia kekahi palapala mai ia Wini ; mai, e noi ana, ina he, mea pono. ke aeia.akn e kope mai' ika j>alapala 4 hoopii e kue. ana. i ka BilaJDala Pepa, a na aeia. Lilo:ka ; Hale, i ka noonoo ana no na hanao ka la, a hapai hou ia ka noonoo ana ,no ka bila e hoopau ana i ke Kanawai hookapu i ka mana Kolea. ■ Noi mai .Ukeke, e hoopanee loaia ka hila. •.' Kokna o Keohokaua i kona hooholoia'ana.' 1 Noi mai o Keawehnnahala,- e haawiia i ke Komite Wae. •'.• • Haule »ke noi e hoopanee loaia ka hila) a hooholoia-ke noi e haawi i kc Komite Wae. ";0 Mi. 'Keawehnnahala, Kakani, Hutchison Kepoikai a ; me Mahelona na'Komitc. Hooliloia ka Hale i ka no'onoo bou nna i ka Bila Haawina. ' ' ! ' ' • Noi ia mai e hoopanee ia a pau ka iWono'o ia ana o ka Bila Dala Pepa, hooholoia. • Komito ka Hale, ! a o Kapnnial ma ka. noho: lnna hoomalu. . Ua helulielu ia ka hila e ke Kakauolelo. 'Noi mai ka Mea Kiekie W. C. Lunalil.o, 'e hoopan'ee loa' ia ka bila; ' l ' ! ' "'Noi mai ke Kuhina Waiwai, e heluhelu ia ka palapala hoopii e kue ana i ka hila ma ka ka olelo'Hawaii, i lohe pono ai na hoa,' ~

Mahope iho o ka heluhelu ia ana o ka palapala hoopii, ku maiīie Kuhina Waiwai a hoakaka loihi loa no na mea e pili ana i ka palapala hoopii e hoopanee loa, a olelo mai oia aohe pono e hopuhopnalula i ka hoopanēe ana, aka, e noonoo me ke akahai mamna o ka hooko ana o na hoa'i ko lakou mau manao. I ka pau "ana no hoi o kana, kue mai o Heuek a olelo mai, aohe pono loa o ka hoopanee ana, aka, e noonoo me ke .akahai, aka, manaoia e haawiia i ke. Komite Wae. Aole i holo pono ko Kapena loke manao ma ke kokna ana i ka bila; a ku mai ke Kuhina o na ainaea olelomai,ehoopania ke Komite, hoopaneeia ka noonoo ana a keHoolaha mai ke Kuhina Kalaiaina i konia manao e noi hoa mai ana ia e noonoo hou ia ka hila e hoololi ana i ke kanawai no ka raiki. Hoopanee ia ka £lale a hiki.i ka la apopo hora 11. . • Poaha, Iune 14. : Halawai ka Hale ma ka hora 11. O ka Hope Feresidena ma ka noho. Mahope iho o kapule ana, na heluhela ia ka moolelo, a ua aponoia. f Helahelu akahi mai oKupau i kahilae kauoha aaa e ukuia i $150, i na Alii no ke Kau hookahi. - Noi mai o Nahaku, e kauoihā ia ka Makai e hoolako mai i mau kaa e holo ai i ks Punahou i keia. ahiahi i ka nana hoike. Olelo mai ke Kuhina o na Aina e, ua kupono paha, ina he man Eomiie Wae ke hele e nana, a hai mai i ka : Hale* a kokua ia mai ia hoololi e Eeawehunahala. Mahope ihoo ka hoopaapaa uuku ana, ua haule ka olelo hooholo, a ua hooholoia e hoom'oe ma ka papa. Noi mai ka Mea Kiekie Lunalilo, e kauoba ia ka Makai e holo iiuna o ka moka Cometa, a. e olelo aku, e u-u hapa .ia ka hae no ka hoomaoao ana i ke kumakena o ka Mea KsekieVictoriai*hala. - " Olelo mai ke Kiaaina o Oahu, ua hala ia mawaho o ka palena o ka ' Hale Mea paha na poina ke Kapena moku, a aohe nae. he kuleana o ka Hale ma ia mea, a noi mai oia e hoomoe ia ma ka papa. ■. t . Noi hou mai ka Mea Kiekie;Jiunalilo e hoololi is kana olelo ke noi ana aku i ke Kapena, :e hoopau.ae .i ko laua- 'n-u hapa ole ana i ko laua hae, a ua hooholo - ia ka hoololi a ke Oahn. Noi-mai o Mahelonā e kauoha' ia 'ni Komite o na hana hou e hoike mai i ka lakou' mau popa hoike, no na mea e pili ana i ke awa o Honomalino. Mahope iho o ka wehewehe ana mai a -Heuek a me ke Kuhina Kalaiaina, ua hoomoe ia ka olelo hooholo ma ka papa. Hoolaha mai o Keawehunahala i kona manao e hookomo mai ana ia i kekahi hila, e papa ana, aole e lawe ia mai maloko o keia Aupuni, o na naheaa a me na moo o na aina* e mai... s . — Noi mai o Kupau, oiai, ma ka make ana o ka Mea Kiekie Yictoria, ka hooilina o ka Noho Alii, a ma ka Pauku 22 o ke Kumukanawai, no ke ano pohihihi o ka mea mahope aku o ka Moi e.ola nei, nolaila, e hooholoia e haawi mai na na Lunakanawai Kiekie i ko lakou mau manao no keia. Mahope iho o ka hoomoakaka ana mai a ke Kuhina Kalaiaina i ke Ano o ka Pauku 22 o ke Kumukanawai, i ka mea e noho ana maluna o ka Noho Alii ke aui ae na la o ka noho'na o ko kakou nei Moi e ola nei, na hoihoi hou i kona olelo hooholo. Noi mai o-Kakani e hoike aka ka Hale i ko Iakou makemake i ka ike aku i ka Moi e niare ana i ka wahine, i hoomau ia ai ka ohana Alii ma o ka Moi e ola nei., . . . Olelo mai o Heuek, a me ke, Kuhina Kalaiaina, ua makaukau kekohi, Komite Wae, , e hoike mai no keia mea imua o ka Hale. . Ma ke noi, ua kapae ia na rula,;i heluhelu. ia mai ai ka hoike a ke Komite Wae, a e noonoo pu ia ai hoi ka olelo hooholo a Kakaoi ia manawa hōokahi. Hoike mai ke Komite, o ka manao i komo iloko o ka olelo hooholo a kaLunao Koo{nupoko, ua komo pu iio ia iloko o ka olelo a ka Halo i ka Moi, no ka pilihua a me ke kumakenaiili 'aku "maluna o ka ohana. Alii, a nolaila) ua manao ke Komite e hoopanee ia mea. Hoapono ia ke Komite. Hoolaha mai o Smith i kona manao e hookuu ia mai ma ka dute ole ia o na mea pai Hawaii. Noi mar e hapai ia na hana o ka la, ka bila haawina. Noi mai o Keawehuuahala, e hoopanee ia ka noonoo ana, no ka hila haawina. Kue mai ke Kuhina Kalaiaina i keia noi. Ina e hooholoia ka hoopanee ana o ka noonoo no ka hila haawina, alāila, e manao ana ia e noi mai e hoopaneo iā ka noonoo ana i ka BHa-DaIa Pepa. " O ke noi e hoopanee ia ka noonoo ana o ka Bila Haawina, ua hooholoia. O'ka Bila aluao ka'Hookiiu ana'i ke Kuhi-

na Waiwai. mai ke poho ana o kekahi -'inao dala, a Komite ka hale no ka noonoo aim ma ia mea. O Kupau ma ka nolio. O ka Bila e hookuu aoa.i ke £[übina Waiwai, a me kekahi mau Luna Aupuni e ae; r ao na dala i hoolilo ia aku i ka mokaahi Kilaiua, a no na kii o Kamehameha IV, a me Eamehameha V. , r; Ua hoakaka loihi mai na Knhina no kem mea, aua ninau aku no hoi o Keawehūnahala i kekahi mau ninan no na mea e pili anaā keia mea, a ua wehewehe mai no hoi.na KohuHu Mahope noi ia mai. e hoopau ia ke Komite. —haule. _ .._■ r; O k:e noi e hooholo ia hoōhoīoia. TJa kanalaa ia ka hooholo ana, a ua ano nune kaHāle/anoiiamaiehoopau ia ke Komite. Ua hoopau ia. ! Hoopanee ia ka Hale, āka la apōpo, ho- . ra 11. . Poalima, luhē 15. Halawai ka Haile ma ka hora mau. Ōka Hope Peresidena ma ka noho. Mahope iho oka pule ana, ua heluhēlu ia . ka moolelo, a apono ia. Heluhelu mai ka Mea Kiekie Lunālilo i kekahi hoike e piliana i kā haawīana i s2,000 no ka makahiki hookahi i ka Moiwahioe KanemakeKalama. Noi māi'o Keawehunāhala e apono ia ka hoike, a e noonoo iā e ka Hale—hooholoia. Hai mai kē Komite no~ na Aina" Aupdnf,; no'ka puo dala i noi ia no ke awā o" malino, ano ka haawi ana i pnu dalā §T]oop • no ke awa ma Kaoai, e pono e' noonōo ponō" ia. Aponoia ka hoike. - ; Noonoo hon ka Haie, no kā bilā e kala . ana i ko ame kekahi - māu Luha Aupuni e āe. . , , J - Noi mai o Kaapa e holoi ia na huiolelo,"a me na Luna Aupnni e-ae;" a ua koieuā 7 ia maie ka Hope Pere3idena, a me Kamalo; a kokua mai hoi o Aholo e hooholo Lka bila • elike-me kona heluhelu ana.. Noi mai hoi .ka Mea Kiekie, e hoopanee ia a kela Kau. ;; Ua kokua ia mai keia e. Keāwehunahala,. a olelo mai ia o na.lilo no ka. hana e hou.\'janai : ia KUauea, na -ke Kuhina Waiwai . ponoL no '- e nko. * Mahope iho o ka papa leo iki ana,.ūal ninauia nokahoopanee,a.uahaule. ;■ 'J. Ua ninau ia no ka hooholo aha i ka -pauka . 1, a ua haule, a noi ia mai e noonoo hou ia e . :ka°Hope'PaMidēoa. • .. . • •*

?Joi mai ka Hope Peresidena, e hooholo ia ka pauku I, me ka hoololi a. Kaapa ; a n* hooHolo ia fta pāuku 1 me ka hoololi; a hoohoto lōa ia ka"btlāholoōkear . . . La hoopaii ia'ke Komite,'"a kaūohā ( ia ; ka •bila'e ! kakan poepoe' ianō&a 'Wuhēl'u ākolo' ana v 1 " K'omiteka Hale' no ka i .'Bila' Daia~ Pepa" i O Kupao ma ka J Helnhela-ia'ka'~Paaku " Mea Kiekie e hoopau ia ke Komite—haulēl' " Ua nui loa na hoopaapaa i' ala inai no keia hilā. a maloko oia hoopaapaa~ana, ua o'ōi mai . o Ukeke, e kauoha'ia'ka'Makai e kii 1. pahu - no oa hila'la, a-ē hoolewā'iupono'ia nō'kona" kanu ia ana. •• -tUa hoolilo-ia ka Hale ika noonoo- ana'no ' keia mea ia la bolookoa, : 'a 'hoopau wale : ia ' ke Komitc me ka!hoobo)o«le-ia<- • -■• - Hoopajnee ia ka Hale, a.kā ia apopo, ho- ■ ra u.: . .. ,• - Poaono, lune 16, - Halawai ka Hale ma ka hora i hoopaneēia ai. . O ka Hope Peresidena mā; ka-~nob'ōP Mahope iho. o.ka pule ana,rua' heluheluia ka moolelo, aua aj>onoia. . 1 0 .■: . Noi mai o Mahelona, oiai,'u& ane loihii/ka- . nobo ana 'a ka Moiwahine Emma ma ka aina ' m e, nolaila, e hookaawale.ia.i $3,000 no; na liloo kona hele ana.. . ~ . y ,: ~ , -y Noi mai o Ukeke e hoomoe ia, maAa papa. ■ ; Noi mai o'Kamalo enoonooia., ma |uiMa : : haawina.' : . (y -, Noimai hoi o Keawehunahaia e noonoo. . „ koke ia-ia manāwa. , ~ Mahope iho o ka hoōpāapāa ana, ua haule na noi e hoomoe ia mā ka : ' papa/ !XJa Kaule " pu no ke noi e waiho ia ka" nōonoō "ana' m'a" ka Bila Haawina; āaā hooholo ,ia Ka"oīelo x> " hooholo. 1 ■ T ': ' QA J Hēlahelu mai o Smitli i ka bila' e ,ae aohe e dute ia na mea pal' palapala ma lui' " olelo Hawaii, i hiki moi, mai na Wāh'i'e""mai. Hooholo ia ka noonoo ana'o ka Hwle, 'māka'' hila e hoololi ai ika panku 399 ; o 'ke 'Kānā-'"; : wai Kiwila, i mēa e-ae ia'ai'i na pono lawāia"' 1 ' maluna o na aina'konohiki. 1 ' Ua kue oli. Kaunamanō'Keawēhunāliala; : Kanaina, o rte : Hon. D. Kalakana i ka' ' a nur no hoi ka poe i 1 kokua! mai ika heohōlo 1 ' ' ana i ka hilā.-: •!.< •••••« ;.ō\ r o Ua ninau ia ka hoopanee loa ana i ka' J bila,' •• he 18 ma ka ae, ahe 16. jaa r ka : hoo)e f : .; r Ua.x" kanalua ia, a ninau hou.ia, he 19 ma ka ae,- 3 ,..g ahel2ma ka h0010.., ~ - .i (W , .j .Hoopau ia ke Komite, haule. hoopanee ka Hale a ka la apopo, hora.ll.