Ke Au Okoa, Volume II, Number 36, 24 December 1866 — NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia. [ARTICLE]

NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia.

Ua moe iki īlio.e hoorrcba ka maka o ka makou •wahi peni.i keia pulo iho nei, no ke ano maloeloo ao hoi i ka holoholo ana mai ka wa i hoomaka ia ai i ka. pii'na o na kualono o Aliuiadela, a hiki wa!c i ka wa i liaalele mai ai ka lioauwana ana a ia moolelo. i ko : kakou mau ipanao. . A ano, ke ooi hou' akn nei no makou i ka poe heluhelu e haliu hon mai nie makou i ka heluhelu ana i ka moolelo a makoa e wailio aku nei no ko oukou hoonanea ana. lna oka poe nae i maa a ua lioaikane paha me ka nonohua a me lea maaua, a uole o liiki ia lakou ke liele pu me inakou iloko o ka heluhelu ana i keia moo-lelo,-alaila, ike i oo nei makou ia ia, niai heluhel.u ho.u.akn oe malalo nei, oiai, aohe i kakau ia pou, maanei no waiho ao. Aka, o ka poo a pau e ake nui ana o iko; e heluhelu no, a na oukou no hoi e ike iho , Ika nanl o Alpo, £ li aoa ka lo i ko ana o Hauailiki."

, •' •- MŌKĪUNA 1. ' . • 0 keia moolelo hoi a inakon e waiho akn nel 'iinua 'o ko makou poe Heluhelu moolelo, hē moolelo 110 ia'n'o ka aina hookahi e like nie k'eia : nioōlelo i pau ihō n#i, a oia no ka nioolelo o 'Kenete. Ua'ike hoi kakou i kona poho'a me kana'mau huna kaulana;-a e halin aē hoi kakou'a helnhelu i keia a me kana maa liana'koa a kaulana ho liok' Ka meā niii'nae, a 'me ke'kamaleihiwa o keia moolelo o Wilianaa' "Waluka. . ' Ua,"pau ih'o ke' kaua nui a hahana hoi, na- . nii i liooneoneo i n'a'leula'o Sekotia. Ua tneha, 'īlio no hoi ka uilani ana a ka Manao Lok'6ino, a e mau aha no ke kau ana a na poke hao'o ba maluhia m&luna o ko'lakou maa okuekue. Pela iho la ke ano o na manaolana, o naleankau alii o Sekōtia, i ke 'kar 'o ka M; 1296, iko lakon wa i kakau ai i ko lakou maa inda ika palapala hoopaa e lio'opan ana i ko lakou' r.iao inanao ana e kaua houl : "' Mamua ae o ko lakon lilo ana: malalo o ka noho hooluhi ia ana, ua komo iho o Edewada ka Mua iloko o Sekotia, rria ke poo o kekahi puali kmia nui. Lil'o iho la ka okana o Ber'ewika 1a : ia ma'kana mau hana' ino; a hooneoneo ia"ife) la ka aina; a maluna' hoi oke kula o Dehuhaj koī ik'aika akn la'oia i ka Moi o Sekotia a mekona man kaūkao alii a pau'lo'a eike mai ia ia, oia ko lakou' alii a Moi io maoli.

Iloko.ona nluaoa ana o ke alo alii o Edewada a me konā māu alii 'a pan, i na kaukau alii o Sckotia i hoohaahaa ia, aia hoi, hookahi kanaka i'koe,'aole i hookuu aku oiai

kona naau a ine kohā puuwai holookoa e hoohaāhaa ia e keia Moi pakaha walē i ko la* ōu' ihaii home a me ko lakou mau pomaikai. No kona ano hookāe iko lakon Moi, he Moi ; no kekahi lahni puni kaua, ika ae wale ana akh Āo'i na mauao o Edewada paKahā wāle; ā naha ae la' oia mao a maanei, āohe meā ho'okahi i ane e kokua mai ma koōa'mao aoa'o ā mē koha maumanaō;n'olaila, haalele iho lā oial i na huikan ana o kē alo ālii, a hōi' aku la o "Wiliama 'Walaka iloko o ke awaawā o Elasalic. Ia iāl nhae aku ai ia ia iho'mai ka huikāu pu 'aha ma na alō alii; manao iho lā.oia e pale ae ia ia iho mai ka ilee'pa^i^na, a me fla hookau-; wa knpaa ia ana. Ia ia i noho ai iloko ona aWaawa nei, nā m'anao ibo la oia, e hiki ana ia ia' ke hoopoinā' i na hewa a kona aina i hana'ai ma' ; ka ae wale ana aku no e nohō alii mai keia alii ino, kaili wale maluna o lakon. I ka wa helelei lau o kekahimau makahiki mamua mai, ao. ka manawa no hoi ia e noho lanakila ana o Sekotia holookoa, mai ka uka a ke kai, ua mareia ua Walaka nei ia Mariona Baredefuta, ka hooilina o ka pakaua o Laminatona. 0 keia Mariona, hookahi no ko laua hanai like ia ana me Wakka aua like ae iio hoi ko laua mau inakahiki o ka pii ana ae i ka o ana o na puuwai opiopio a i el.ua; a i ko laua hiki'ana i na makahiki kupono he iwakaluaknmamalua, ua ae mai la ke.kupiinakane o na .Walaka nei ia iā, e hookō akea ia na mea a laua e oohumu ai i ko laua mau la opiopio,.a oia lioi ka lrlo ana o kō laua man kiuo i hookāhi, ma ko lāua mareia ana imiia o ke ākea a me kela mea keia mea. Hopu aku la o Walaka ia Mariona, a liawauawana malu aku, "E Mariona e ! ke hoomaikaj iiei an i keia mare ia

: ... ... 'i/ '• .... aua, oiai, o ka mea la nana 1 hui 1 kou uhane me ko'n a hiki i ka wa' pan ole !"

Na ka holapn ana mai a na pnali kaua o maluna o Sekotia, i mahae ae i ko laiia man.,la.olioli p.ka hoomaka ana iho o ka noho'na : Kiola ae .la o Walaka i kona aahu.mare, a lalau aku la i ke kapakila ame kana pahikaua. Aka nae, aole oia i hookun i% raai c hana ia ma,n mea ana i hopn ai. ,Ua haawi. wale akn ; la no o Sekotia ia ia.iho i na lima o kona mau enemi; aaohe mea <;.ae a hana ai. aka, o ke kukuli lioomaikai wale aku no imua o kona mau enemi, a.hoi aku oia e anwana hele ma na o kona okana, a iloko hoi p kona pakaua o Elaaalie.

0 ka pakaua o Elaaalie, oia iho Ia ka home neoneo. o .Walaka a me. kana wahine opiopio. •. Hookne mai la kekahi. poo alii e pili koke mai ana i kona pakaua ia ia, no ka mea, o kona mau manao, lm,mau mea ia e hooalaala ai i na manuo i ka poe i lanakila hoi, a malia poha mamuli o kona mau nianao e komohia hou ai o Sekotia. iloko o ke kana huliamahi nui. No ka poe.olo nana e kokua mai i kona mau manao, nolaila, hoopale loa aku la no hoi oia i ba luana pu ana me lukou, a poina iho la keleahi pon hoo'lolm ia ia. ITc rnca oiaio, o na lunua aua a ka poe maikai a pau loa, ua kapae loa ia aku ia mau moa e Walaka. 0 ka ihu uhai hololioloua, ana e ukali aku ai i ke dia hihiu ma kela 'ii ma keia kualono, ma kela a ma keia muuna; na kakaka pua nna e Jci aku. ai i ka lele luhalaha ne a ka acto lele; ua knpae ia ao lnkou e ia, a he oi loa aku ka makemnke o Walaka.e hui pu me na dia ahiu o na mauna, inamua o ka hpiko anu ia ia iho imua o

ka poe nāna i haawf wale'alia' i liona t Ina ia i hoomau i na le'alea 'o koha I oplopio, alaila, e īokahi ana.no'an'ēi , j na alii. koa Pelekane, i paa i ka palamalla j iioko o kela a nie keia leulanakaahale. No ka hiki ole i kona mau manao ke"haa« wi no koiia aina ponoi maoli iho,'noialĪK:jfaa imu ia mai la kona mau aakoko d malie. 0 na buke, kana pila a me nBKwtljs! ha-iha-i mawaena ona, a me kana MaiScma[' na hoa kuwili o kona man la noho'na :; -M^K 0 Elasalie kona mmi mehameha, a ilaiki'aial 1 pani kn ia akn aii mai ke aō' hēi, 'h'ē*fi&|p kona hoa, ua ane poina īa ia, owai la kn e inoho alii hei malnna o Sekotia: nae e noho ana malaila, he hiki i ke haawi akn i ka maha i- ka poe i popilM&i 0 ka poe ā pan loa i kipaku fa ak'n lakon mau home e ka poe'hao wale o ; kane, a'i akaa ia-aku hoi na wālii'-'aabuJmSt ko lakou man kua aku, aia ua loaa he home a he maa aahn ma ka . p; Elasalie; a ma ka hale hoi o. Sir Wiliapia Wakka. , . _ , ' o||§S 0 Elasalie, oia ka puuhonua o ke ka home hoi'o ka mea i hoonele ia i kar£alei Ma na walii a pan a Lede Walaka, ae ai, ina paha ekiei aku ana ma kft.-pn£sl[i aniani, a i ole ia;. e holoholo .ana paha «2ol^ 0 ka mahinaai ma ke aliali maikai a kiana|" 'hina, me ka hilinai ana aku ma ia kana alii kane, _ua halawai m?u maigfeoxwmau pepeiar-»me na hoomaikai ana ilihune-.a me ka n.ele. Alaila, ia man;iwiynf» hoi e hopo mai ai kana wahine i ,na kana kane (Walaka,) a kan ae i lehe, me ka hoomaikai aku i ke Akua jio:H| haawi ana mai ia ia i kane ponoi haawi pu aka la no hoi oia i kona hoomaiba& aua i ka la i lilo ai oia i wahine ma kVl|u|§f kanaka e like me ia. \ <^sĒjāL No keia mea, pane mai Ia o mea hiki ke heluhelu i ka {punwai wahine ia ia, a i mai la, " E aha la ka'o mea nui ,i hana ai a,. kupo&op|||| mahalo ia, e liiki ai la ia oe ke haawi£ali|jl kou hoomaikai ana. Uaike oe, na opiopiji« maPa uuku ko'u ikaika, aka, o ko'u alronra 1 ko'u' mau hoakanāka, o ia wale no Ea n&ll hookahi i koe mai me a'u'i kēia manāisail|fi jj>ja TOea sole_f^eJiogle^a]£ii_aii9,..i. l hoakanaka. Ina aole au e hana i ko'u man hoakanaka, alaila, 1 owau o na kanaka ino loa o ka hohna nei; no?i6£ mea, ma ka hana maikai ana aku ia hai,°-tiaj hana maikai au ia'u iho.—Ke ho'omaika?s&a!? nei an ia oe e Maiiona, a me na helehelēna? o keia mau kanaka, ua hoonui aku ?ia' : 'i J ka r nani i kou mau helehelena ! e ka anela o ka malnhia: Aole anei oe e hoomaikai mai i kau kane, no ke aho mau au e ike nei iloko oaa V Mino aka iho la kona papalina (ko Mariona), a i mai la oia penei, "Noko'u aloha ia ana iloko o. kon uniauma, o ia wale no ka mea nana e hoopiha mai - ,nei i ko'u; puuwai t ,me he hooppmaikai ana mai Ia a na anela ia'u.?' ... . ■ , .^! He lehulehu wale na mahina o keitr ano j maikai a oluolu i kaana ia mawaena o laua j a i elua; a i kekahi ahiahi, ike aku Ia e» Lcde Walaka i kekahi malihini e hookokoke mai ana i ka ipuka o ko lana pakaua. Mnau mai la na malihini nei no Sir Wiliama Walaka, a komo akn la laua iloko o kekahi rami ekamailio malu ai. Iloko. o ua runii nei liua kahi i noho ai a hala paha hookalii hora; puka inai la o Walaka, a kauoha ae la oia e hoomakankau koke ia kona lio, a e hoomakankan pu hoi me kekahi man koa eha e nkali pu ia ia a me ba malihini, me ka hai akn e holo ana lakon i ka pakana o Bougalasa—l kona haawi ana aku i ke aloha i kana wahine, aia hoi, hai akn la oia, aole he mamao loa akn o'ua paknua lāj a e hiki mai ana no oia i ka pakana' i ka wa a ka mahina e alea ae ai. Ikana kane i hala aku ai, noho iho la o Lcde Walaka me ke ano ululiua, lie uluhna nnē, aole o ka nluhua no kona noho hookahi iloko o ka pnkaua, aka, oiai akahi a mahae iki ia ae ka laua pili mau ana o na wama'mua ae, niahope iho o ko laua hui ia ana ae. Noho iho Ia keia me ke ake nui e ike i kao ana a ka mahina i kona mau knkuna maluna o ka hokua o na kuahiwi; no ka mea, o fa ka maka o ko hoi ana mai o kana kane mai kana huakai mai. . 0 i kali wale aku a hala ka mahina'ilnna lilo, aobe hoi iki mai. Kauoha ae la oia i na kauwa lawelawe, o hoi nui lakou e moe, a koe iho la o Halabata, ke kumu liookani pila u Wnlaka, e kali pu mē ia i ka hoi mai a koua liaku; a o na wahi kauwa nei no hoi kahi, nohe ona ano mako hiamoo mai no ka nalowale ana aku o kona haku mni ka pakaua nku. I ka wa lioi a ka pouli i hooneno mai ai e holiola iho i kona mau eheu maluna o ka lionua, nolio iho la o Lcde Walaka ma ka puka aniaui e nana ana i ke komohana. Nana aku 1a oia i ke knamoo e moe ana mai kekahi puu, me kona ake nui e hulawai mai me kona mnn maka ka welo ana a na liuln o ka papale o kana kane. Pinepine wale ka inanawa, me be no la e lele ae ana, ke kali iho,

mai la ka manao o ke kane pahakeia, la me : ka hoihoi nui; aka, aohe oia' gkai?o&iaka ae iloko o kona manao, ua apuhi maii maka a me kona mau kiionohi »s&-9ikaku o na hihio o kona manao. Oia kela ana e ike aku la i ka huli ana keia aoao o ka pohaku. a o kona pa&pafe.ka paha kela e omamalu ae la.—Aole, S«|Emie omamalu ana ia'na kekahi puuluao, J&*mJK(3o ae inawaena o ka mahiha a me' 'kaolalo nei. ' 'ilia la ka ihēa kana kane o Auwe, he aka wale no na mea |f»ati|ike aku la L.No ka loihi loa o kona,kanoho .iho[la oia .ilalo; aka, ll'oiona man maka, ua hapopo ia i na waimame ka leo i hoouluaoa.ia mai e.na u, i " A ! e kuu Wakka I kuu Wala- |§, ia£;!jfeia'la oe ihea i loihi loa ai, a heaha la l|:anainēi ka mea i loohia mai ia oe iho Ia ka manao o na wahine nei, ftnfeijlia ike ole i kanamea e*hana ai no namea ana i kana kane, aka',' aole nae oia : i mea e makau nei. Ua manaoio na' manao.e nemi ; .oiai, uahoopau ?Bb|S>es:otia i kona manao e kaua aku ia Ede[f £ '' -. ... 0 ,na aln, ua haawi pio aku lakon i -man.pakana iloko o na lima.o ka i kaihi wale ; a aohe lakou_i hoala |ae|M3a lima kakauha .e pale aku i ko iakou ®mt®enemi, mai ka hooneoneo ana i ko lakou i|riapihome a pau. 0 ria manao kue a.pau loa, aohe anei.o ka malihini nana i kii riftŌala k«na kane, he hoa'loha maikai ia. noheaha hoi kana mea e kau nei o kona ae o ko Walaka, haalele ana mai >j'ia-Jfariona, kana wahine, *ua hai aku oia, o Ikipuialihini o Sir John Monateika no ia, be rnnli loa a Walter Monateika, ka mea i ia i ka hapa mua u ka |m&cahiki i hala iho. _ I kona make ana dkn, |ua£Tyaiho ia iho na keiki nei ilokō o ka ma|lao& maikai ana a kona hoa'loha, Sir Wilia£ma|pongalasa, a he keiki hoi oia ia manawa j|m*ji£a okana Berewika, i hooneoneo ia ai e na p)uali koa o Edewada. I ka hooneoneo ia'na la, a me ka hoopaahao ia ana o ua h.oi mai o Sir Jo.hn Monateika M^^pakanaoDougalasa, ika okana o Lai^^^ea; a oia iho la hoi kahaku oiapakaua. Dpu«:alasa, oiāJce keikiniapli. I Dongalasa, aka, ua hala pia i | |Pansa mamua ae o ke kaua ana ma ke ku- : jaiojDcnuba, i mea e loaa mai ai kekahi mau mawaena 0 ālii ° Earani a me ka fMor-;o ka poe Sekotia ia manawa. ka olelo ia, ua hookae o Walaka i ka luana ao, me ka lehulehu kaukan alii, nolaila, o Sir John Monateika i hoao mai mainua % hoopio i kona noho m'aluhia maikai ana ; a no kona manao,'aole : no paha ehoole mai ana o Walaka; kona hoa kula ia ia ke koi aku ia ma ha noea pau loa e hoola ai i konia. aina, a e kiola 'ae hoi i ka lei hipi o ka hookaumaha ia a me ka noho'na pilihua ; nolaila, manao iho la o Monateika, aole o Walakii e hooln inai ana i kana mau'koi akn eu 'hele lana i ka pakaua o Poug - alasa. Wahi a Monatcifca, ia Walaika, " He' mea malu hoik'e aku ana ia oe ; ao'.e nae e hiki'ke hai ia ma kekahi wahi e ae, a aia walē no ma ka pakana 0 Dougalasa e hiki ai ia'u ke hai aku ia oe." No ko Walaka ; makemake ole e.hoole aku 1 keia wahi mea uuku i koi ia mai ia ia e ae akn i ke keiki a Monatcika, ka mea nona ke "koko i hookahe ia no ka pomaikai.o kona aina, nolaila, e like me ka makou ioleloaenei mamua, ua ae aku oia e ukali akn ia ia i ka pakana o Dougalasa. Ia lakon, i; iho mai ai mai ke kiekiena mai, e alakai aka ana iloko o ka pakaua, aia hoi, hamau iho la kapane ana o ko Monateika le.o; j. i ko lakou hoomaka ana aku e keehi .iluna 0 ka uwapo e komo akn ai iloko o ka pakaua, haliu mai la oia a olelo mai la i na kanaka, e malama, a e hamau i ko lakou mau kamailio nua.' ī ko lakou komo ana aku nohoi iloko o' ka pakaua, aia hoi, ua paa pono i na koa Peleka'ne e kiai ana i ua pakaua nei. I ka ike aniī o Walaka i keia poe, lele ae la kona hanli, a mai kuemi mai oia i liope, aka, lalau mai la o Monateika i kona lima, a hawaiiawana mai la oia, " no kon aina, mai kuemi hope oe !" I ka lohe ana o Walaka i keia mau huaolelo, hoopau iho la oia i kona manao, a komo pOno loa aku la lakon iloko, 1 uhai ia mai e kona mau koa uknli. E hele akn ana ka la e napoo i ka wa a Monateika, i alnkoi oku ni ia Wnlaka kona hoa'loha iloko o kekalii rumi e huli pono ana i ka hikina. Nana uku la o Walaka iwaho; a o kn wena wale no koe o ka In e o ae ana i ka ilikai; a hoomanao ae la ia i kana olelo ana aku i kuna puali wahine, i ke aumoe i ka hiki ana ae o ka mahina ia e hiki hou nku ai i ka hale. No kona manoo, o haule nnei kana olelo ana aku i kana wahine, no'aila, olelo aku la oia ia Monateika i ke kumu o kona hiki ana luai ilaila i kii ia ae ai e hele mni. Pani malie loa aku la o Monateika i ka ninn', me kn nakeke a me ka halulu ole; a hooneenee mai la oia i konu noho ma ka aoao o Walaka, a olelo aku la oia ia ia, " E

pono oe e hoohiki mai maluna o ke kea, e nialama malie 101l ōe a mai hōopa-a aku hoi ia hai i na mea a pau loa a'u e hai aku ai ia oe." Kapae ae ī& o Walaka i ke kumu o ka pahikaiia <i Moijateika i onou aleu ai e hoohiki mai,,a i aku .Ia oia ia iā, " Aole," wahii ana, me ke ano aka mai, " Aole au ē 'ae aku ana' i ka' "hoohiki ana. I keia man nianawa, aole au e.hoopaa ana ia'u iho, maluna o na mea a'u i ike ole ai h'e pono.- Ina he mea hiki ia oe ke paulele māi i nā hoopuka ana a ke kanaka Sskotlā oiaio i kana olēlo ; alaila, o mea maikai wale.no e ae. aku ē hooLiki* ma ke kea." . . " A.aole oe e hoohiki inai ana," wāhi a Monateika. , Pane mai la o Walaka, " Aole, ina aole oe e hai mai i ka oiaio o na mea a pau imua o'u." Olelo hou mai la o Monateika, " Ina pela aohe e hiki ia'u ke paulelele aku ia oe." Pane hou mai la hō boi o Walāka, " Ina pelā eā, uā pau ae la ho ka kaua hānā i hele mai nēi ; e pono āū ke hoi, aohe ae la a kaua hāna." ' - " Alia," wāhi a Monateika, "e kala niai oe ia'u e Walaka; : no kā -mea, he .oiaio he maa ,manawa popilikia keia, a e akahele ke.' kanaka i kana mau mea e hoohiki ai.iloko o . keia mau la. Aka, oke ano ona mea a'u e hai aku ai ia oe, oia no na mea nana 'e hoike

aku ia oe, aole he mau mea ino ka.'a e hoike aka ai ia oe. Aka, ua haawi mai nei oe ,i. kau olelo hoohiki, a o ka'u ia e hilinai nni nei. E kali iki oe, he wahi manawā uuku maanei." « Wehe mai la o Monateika i kekahi \vahi puka, i hnna ia aku e kekahi pale lole ; a he mau minute pokole ma hope iho, oili hou maila oia, me kekahi wahi pahu hao u.nku. Waiho iho la oia iluna o'kekahi papakaukan, e kn ana ma ka aoao o kona hoalauna, a hele aku Ia <rta'e nana ina ua paa pono loa ka puka ana i pani mua ai. Ia wa, hoohnoi iho la ko Walaka manao ; no.ka nana ana o Monateika i np, mea a pau loa me ka paa pono ; akali akn Walakai na mea a pau loa e hai ia mai ai ia ia. Noho iho la o Walaka iluna o ka- noho, me ke kau iho i kona līma malnna o ka pahn, a wehewehe mai la oia penei : '' E -puana aku ana aa jinua ou i kekahi inoa, a mai oe ia me ke ahonui, oiai, o ka m'ana nana e lawe ana ia inoa, aohe ia e ike hon "ia. ; Ka enemi o Buruke, ame ke kanaka kue i kou ohana, aia oia i keia mauawa, he pio i hoopaa ia ia iloko o. na poke hao maloko o ka hale pakui o ke knlanakauhale o Ladana. Ninau aku la o Walaka 5a ia,." 0 Baliola aijei kau e kamailio nei ?" " Ae," wahi a Monateika, "oia, a ke manao nei au o kona hulihia ana, he mea ia e hoomalielie mai ai i kou huhu, makana.mau hana in.o, loaa mai ai kona hoopai ia ana mai ia Sir Doualda Cranford.",

Pane mai la o Walaka, " Aohe i hana hewa iki aku knu kupunakane. Aka, oiai, ua hāulehiā akn la oEaliolii, ke'kāla'aku nēi n'ae an'iā iā.' Iha nae oe e ike i : kona haulehia ana, aiaila, e āloha ino anei oe ia ia;" wahi a MonateikaJ '' He aloha mau no au ia ia," wahi a Walaka, " Ko'u ike mna ana ia ia, eha makahiki i hala ae nei, ukali aka la au i kuu kupunakane, e ike i ka hooponopono a ka M«i o Pelekane/no na mea hoopaapaa no ke kalaunu o Sekotia nei. Ua hele mai o Sir Ronalda, ma ka.aoao o Buruke ka Moi. No ko'n opiopio ia manawa, nolaila, na papa ia au, aole make kamailio. imua o ka ahaknkamalu ; aka, na ike pono no nae au i.ke anoona mc.a e hana ia ana, a me ke kumu i lilo ai o ke kalaunu ia Baliola, a oia mea, oia no ke kuniuknai ana i kuni ai i kona aina. No ka mea, na ike mai la no o Sckotia ia Baliola, oia ko lakou alii, a no ka'ae ana aku no hoi kekahi c'Biirnke, nolaila, uā nohomaluwale iho la no kun knpunakan'e. Aka, aole i hoopoina o Baliola i na kue kahiko mamua loa; ma kona ano i hana mui ai ia Sir Ronaldn a me a'u, i ka lioomaka ana ibo nei o keia makahiki ; oiai, ina ke ano o ko maua hanau ana, na hoike iho maua ia maua iho i ke kahua kaua e kue aku ana i ka eneini ; a uie kona kipnku ino ana mai ia mnna mai ka hae kana mai o Sckotia, me ka i mai, " Aole kekahi mea e kauti>malalo mai o'u. iua he mau hoa'loha laua no Buruke !" A mahope, ua liaule no la kona man la pnnahele i ka Moi o Pelekane, a o ka noho alii i loaa ia ia, ua kuaiiaakula no ka rumi paahao. A no ia mea au e aloha nei ia ia. A ano, ua hala aku la kekahi enemi o kuu kupunakane, nolaila, e liai niai oe i ke koena nku o ka moolelo. Kamailio hou mai la o Monatcika penei: " I ke kaua ana i hooueoueo ia ai ka okanao Berewika, a o Dougalasa ka mea i kaua a hiki i ka hopena, eha iho la oia a lawe ia'ku la e keknhi poe koa o Sekotia, mai loko aku o na walii pna', a pakele mai loko akn o ke kulanaknuhale. Ijfiai aku la au a liiki i ke kula o Denuba,'a malaila oia i hoola ae ai, a ike i ka lanakila ana o ka poe Pelekane. I

ka pakele ana. mai o kekahi'mau kankan aliimai ke kaua mai, hookaawale ae la 'iia?litfa' aku la o Dougalasa ma ke alānm e holo aua i Forafara; me ka manaolana e halavrari me ka Moi Baliola malaila, alaila,. e kamailio hou ai no kekahi tnan ano hoouka kaua'-hoa-i ana aku. Owau kahi i ukali pn mai ia ia,far i ko mana hiki ana I'a maua ka Moie kamailiō liilii -ana' Oaniina, ka Ela o Atola; a ma ka olelo- āna : aku a keia Sekotia ino launa'olei-' ua huli iho" Ja- s ka.*maoao o Ealiola; no~- kā mea, hai ;^a ; la,iiā,H«tke pio «nā ' ;nuba*ua iiaule kā manao : lanS'-bope "loa; ina ia e manao ana e hoopakele- i" ; kc»na olā * iho, alaila; oka mea ia' e hana ai, o kona bele aku ā haawi ia ia ibo iloko o' ke ahonui o Edewada, ka lfoi o ';Bferitanii e hoomoana ana ma Monatarose.•' " Hoao ikaika aku'la-o-Dougalasa e hoololi ae i -ka manao o ka Moi, aole nae e hiki, iio ka mea, na paa loa akn la i-ka iala pono. Uwe wale iho la no ka Moi i ka hoikeike'ana' aku ana i ke ano,' ina oia e haalele ia Sekotia a haawi ia ia iho imua o ke ahonui o 'kā' Moi o Pelekane, a olelo wale .mai la no- ia, : ' 0 ko'u hopena iho la no-ia, aohe e hiki ia'u ke alo ae mai ia man popilikia.' 'Noho mai o Jobn Oamina, ka Ela o Atolā me ko kuemaka huhn, a olelo ae la ia e palē aka i-nar olelo a pan loa a,Dou§alasa i hahai āku ai ia Baliola, a haalele aku la.-oia i ka Mor' ilo-ko-okainmi; :: •! •.. .'. " I ka hala ana akn o:ka Ela o Atola, £o- 7 mo aku'la o Baliolalaua me Dongalasa iloko 0 kekahi rumi, a malaila laua i ka kamailio - mai āi no kekahi ma.u minute, a hoea mai la lana me ka olelo mai a Dongalasa ia'u, 'E Monateika, ke haawi aku nei au iloko o kon malama ana i keia pahn hao.' la-ia i olelo mai ai ia'a i keia man huaolelo, onou mai-la oia iua pahu hao nei malalo : oi kuu koloka, a i hou mai Ia ōia ia'u penei : " E lawe 'pololei oe i keia- mea i Lanereka. E halawai- akn no au me oe iloko o' he iwakaluakumamaha mahope iho o koa hiki ana aka ilaila. Aoo hoi, makou aloha maoli mai ia'n, a me koa-ihoolohe i ka ke Alii kauoha,.mai noho oe a hoopa-a' aku 'i kekahi hnaolelo no na mea i hana ia iho neī maanei.'. . -• •< - ; - <.<? . " Mahope iho olaila, puka hon mai īa o Baliola, a olelo mai la ia'o me ka- hookomo roai i keia komo malnna o knn lima, ' E nana oe malona o keia meā, a e hoomanao oe."* Ko'o puka mai Ia no ia iwaho, a ia'a ■ i hiki mai ai i ka rumi nni e pnka loa mai ai iwāho, halawai mai Ia an me ka Ela • o Atola. nana inoino mai la oia ia'a, a. ninau mai i ka'n wahi e hele ana, a hoi aka Ia au i ka pakaua o Dotig-alasa e hoomakankan : no ka hoi ana ae o kona h'aku ilaila. Kahea ae la oia: i kona man koa e kn ana, ' Ea, e nana oakou a hiki ia nei i ka ia nei wahii e hele nei. E hele pu aeia kona haku me makou i Pelekane,' Ike iho la aa ika popillkia e kaa maf ana malnna o Dougalasa; & ia'u i hoonene ae ai e hoi hou aku iloko e hai āka ai i ka popilikia e kan mai ana maluna ona, aia > hoi r haka poiio mai la na'maka ihe' he umikumamalna i ko'n umaema. Aohe e hiki ia'u ke komo hou akn iloko, nolaila, puka raai Ia au a loaa ko'u lio, a kau ae 1& aa malunaaholomai la. - " Hiki mai la au ia nei i ka lua o ka- la mahope iho o kuu haalele ana ia Doug-alafia; a hoomanao ao la wau i kela rnmi hnna ; a huua aku la au i keia pahu hao. Hala ae la hookahi pnle, aohe au i lohe iki inai i ketahi meaepili 'ana ia Dougalasā.' Aka)m>>iiao iho la au, malia paha, ualoaa ilio la īa ia ke-. kahi mau meae hiki 'ai'ia iake hoopakeleia ia niai na poino a ka Ela o Atolā i h'oomakankan mai ai ia'u ; alia uae, hiki ioai la kekāhi kahuna Moneka, a nana' i okti ko'a niaa manaolana liope loal "E'hele āna ua kahuna nei i kaMoneka'tf St. Niniau', ka okana o 'mai , la oia, makemake oia e ike hookahl no a Lookuu aku la iau' ia ia'e komio mai ilokb o ka pakaua. Haawi miāi'la oia ia'u i kekalii opepalapala, me ka olelo māi,' ua ia mai ia mea, mai ia Haku Dougalasa kona loaa āna ia iā Hahpa raāi la no hoi oia, o kua hoa'lōh'a, a me ke'alii me Baliolā, ua lāwe pio pir ia laaa, he mau paahaoi Ladana, (oiai, me h'e mea laoia kā olelo kauoha a Edcwada.) Hoou'na aka la oia i ka liale moneka ma Aberatorāiveka, a melie men la, e mihi mai an'a oia no 'kāna niau hewa i haua ai, nolaila," i ka la mamua ae o ko laua lawe ia ana, kauoha mai la oia Ike poo ona hale monekā'' nei." ' Owau ke poo o ua hale monekā la,' wahi ā' ua moneka nei, ā no ko Dougalaga ike anaj ua hanaa ia' aii ma ka okana' nei o Dougalasa, n'olaila, r aole oiai kanalua i'ko'u mālama niaikai ā'iia.' Haawi maila oia ia'u i keia opo palāpala, a na'u e haawi aka ia oe. Oiai nae, iloko o keia mau manawapilikia, ua aneane e hiki oleike kaikuaana ke paulele akn : 'i' tdn»i. kaikaina ; a nolaila an i lawe mai nei f'lceiā' mau ope palapala, ehaawiaku limaponoi ia oe." .■•»>.. . ««u, \J3oUiptm:) ■•!» '■ '-v i> l. n