Ke Au Okoa, Volume II, Number 38, 7 January 1867 — NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia. [ARTICLE]

NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia.

. " Hoao mai Ia lakou e hopa mai ia'a me ka hai mai ia'u, he pio a> he paahao wau na ka Moi Edewada. Aole au-i hoolohe aku la i ka lakon mea mai ia'n, aka, eha-iho la .ia'u hookahi o lako.n me kuu pahi, a'u i hue ae ai no ka hoopakele'ana ia'a iho. Kui aku. la au i kahi mea a haule iho la oia ilalo; a holo akn la iwaho o ke alanui, mahope o ka hale o ke Kiaaina, a halawai aku la au me kekahi o kau mau kauwa, me kuu olelo aku ia ia, e wehe ae oia i kana' pahikaua, a e uhai ■mai. Hai mai la' oia ia'n, .iaia' kuu mau kau.wa ē haohao ana { ke kumu o ko'a lohi. loa ana mahope. ' ' " " Olioli iho la wau i ko'u pakele ana mai ~kp lakou mau lima mai, a .makau iho la nae au o hiki akn o Heselelika i ka pakaua o Botuwela, a hana ino i knu ohana, nolaila, hoomanawanui iho la wau ē hele ma ka wawae e hui aku me kuu ohana. īko maua ua kee ana ae ma ke kikee ana o ke alanni, aia hoi, hoopuni ia mai la maua e kekahi 'poe kanaka, i makaukau i na mea kaua. . Pa pono aku la ke aiai o ka mahina i ko lakou mau helehelena, a ike iho la au he mau koa Pelekane lakou. " E ke kanaka ino,' wahi a Arthnr Eleselelika, me ke kaa pono mai i ka maka o ke koi kaua i kuu lae, ua pakele aku oe mai kuu lima aku, he mau minute i kaahope ae, aka, ano e make ana i kuu koi ! E knu mau pokii, na oukon na mea pio a pau o ka pakaua o Botuwela, ana oukou pa no hoi me ka pua iuiu o Helene o ua pakaua la. . "Ia wa iho la no hoi i haka pono loa mai ai ia'n na pahikana ana mau koa nei. Eha iho la an ia lakou mao a maanei o kuu nui kino;.aka, pai ia mai la ko'u manao e ka lakou hoopaka ana mai i ka inoa o kun kaikamahine, e pale" au ia'u 'iho i ka make a lakou e hoonene mai ai e pepehi ia'u; a liiki wale ika manawa a kuu wahi kauwa i kahea ae ai me ka leo.nui. oia ka mea a Walaka i hiki ae ai ilaila. Akaj ōiai, ua pakele mai nei au mailoko mai o na lima o kuu mau .enemi, aka, i ko'n manāo, ua hele aku la

paha na enemi i Botuwela e hana ai i ka lakou' mau hana ino; aohe mea e ae nana e hoopiakele i kau •wahi' kāikamahine, -a e malama hoH kna -wahine, no ka mea, na pilikia ae nei no au." - > • _ ' : ' Pane mai la o Walaka mahope iho o knu kamailio ana, "E hooluolu oe i kou manao no ia mea, no ka mea, ua lohe mai au ma ke kahea ana a na kanaka ia makou e hakaka, e hooho ana, ' ua make o Heselellka e,' a hooikaika mai la lakon e haawi i ko lakou mau hoopai inō maluna o'u." Ia wa koke no, pu-a mai ana kekahi leo, " E holo I E holo! e kuu haku," a komo koke raai la no kekahi kanaka iloko, a hanle iho la oia ma na kapuai o Walaka. Ike iho la ko lakon haku o Dugalada keia, ke kauwa ana i hookuke mai ai e imi i kona ola iho. Aohe i linlin iho ke komo ana mai a ua wahi kanaka nei, aia hoi, uiai la na pepeiao i ka uluaoa a na leo kaua. Kahea mai la ka leo o na kanaka e wehe, ia na ipuka no lakou e komo mai ai; a lolie pu ia mai la no hoi ka owe ana o na ihe a me na pahikaua; a na ia mau mea i hai aku i ka poe oloko o ka hale, aia he popilikia e hiki mai ana maluna o ka pakaua ia manawa. "He koko no ke koko." wahi a kahi leo e kahea ana, a aneane iho la e maule o Ledc Manona, " he hoopai ino ke haawi ia ana inaluna o Walaka, ka mea naha i Arthur Heselelika." Pane mai la o Man'ona, " E kuu kane, e holo ! e holo oe 1" *' Ihea wau e holo ai ?" wahi a Walaka, " ihea wau e holo ai, a haalele hoi au ia oe a me ka kaua malihini ? E pono au e halawai akn me keia mau a-ehewa, he makn a he maka, a'na'n n'o e hai aku ia lakou, o ko'u home nei, aohe he kio lepo na na koko kanaka." ... . " Aole nne i keia mauawa," wahi a ka haku Mar, " no ka mea, aohe anei ou lohe aku ma ka lakou mau hooho ana, he nui loa lakou e hele mai nei. Aohe o kauamai I Ina he aloha kou no ko wahine, a he. maliu mai hoi ia'u, alaila, e holo i pakele ai." Ia wa koke no i papalua ia mai ai ka hooho ana a. na kanoka a pau; aole i emo komo mai ana na kauwa wahine me ko lakou mau lolemoe po, me kai mai, " E ko makou mau haku, pehea la auanei makou ? Ei ae na koa Pelekane 'a ma na ipuka I" I aku la o Walaka, " Mai makau oukou, o hoi.oukou iloko o ko oukou mau rumi e noho ai; aolo o oukou ka lakou o imi mai nei, aohe poino e hana ia mai ana maluna iho o oukou,-aka, maluna.iho no ia o ko'u poo ponoi." No koia mau huaolelo a ko lakou haku, ua hooluolu ia ko lakou manao, a hoi aku la kela a mo keia mea iloko o ko lakou mau ī'u*

mi iho e noho ai; 'a hali ae la o Walaka e hoohiolu aku i na manao o ka Earl, me kona i aku, aole.ia eae ana e waiho iho i kana •wahine ma ia ano. Pane mai la hoi kana wahiue, " Ke noi aku nei au ia oe e waiho malie mai oe ia'u, a ina oe e makemake ana e ike i kuu make ana, alaila, e noho io mai oe me a'n !" :

Ia Mariona i hoopnka ai i keia mau manao, komo ana ekoln.o ka Walaka mau kauwa iloko o ka rumi, me ke ano paupauaho loa, me ka olelo mai, "Ua lohe aku nei maua i na olelo ino a na kanaka mawaho o ka pakaua nou eko makou liaku. Nolaila, e pon.o ia oe e holo e pee, no ka mea, he mau minute i ko& r aolē e hiki i kon mau' kanaka ke paa i na pakaaa."

" Ae, o ka .pono io ia e knu haku," wahi a Halabata, " aia no ka panawai i maloo la ma kela aoao o ka mahinaai, a i ko'u manao, e nalo ana no oe iloko olaila,' ina iloko oe olaila. e pee ai la 1" -

Haale iho la o Mariona kana wahine ma kona mau kapnai, a olelo aku la oia, " E Walaka, ma koa aloha ia'u; a ma kou aloha hoi i na olelo a kou kupnnakane, ke noi aku nei au ia oe e hoolohe oe i kana l Ma ke pelu ana i ko'u mau kuli no kou,.o'ko'u kukali ana no ia ! E aloha oe ina ohohina o kou kupunakane—e aloha pu hoi oe ika kaua. keiki a'a e koko nei i keia manawa,—E holo ! E holo ! Ina oc e makemake ana e ola au !" Ane maule iho la o Mariona ia manawa! " E ka anela o kuu ola," wahi a Walaka i ka wahine, " akahi au a hoolohe i kau; aka, 'e ao kekahi lima o keia poe powa, mai noho lakou ā hoopā m'aluna o kou kou i " Pane mai Ia o Halabata, " Mai manao oe pela e kuu haku; o oe ka lakou e huli mai la, aohe mea okoa e ae. . Ina aole oe e loaa mai ia lakou ia nei, alaila, aole no lakou e pepehi wale mai i kuu haku wahine—na'u ponoi no e malama i kona ola 1" I mai la o Manona, " Aole au e poino, e holo oe, no ka niea, oka lakon mau hooho ana ka mea e hoopoino mai ai ia'u; ana ka lakou mau uwa ana hoi e hoopokole mai i leo'o ola ana." " Aka," -wahi a Walāka, " e holo pu no kakoo, no ka mea, he akea no hoi ka punawai no kakou a i ekolu. Aka, o ka mea pono'e hooknuknu e ia o ka Haku Mar iloko oka punawai, no ka mēa, oia ke kumu o keia haunaele ana, a ina ia e loaa mai, alaila, e pepehi koke ia no oia." Ae iho la ka Hakn Mai i keia mea, iloko 0 ka hoomau ana.maia na uwa aoa a. kela mea keia mea o na koa Pelekane, lawe ia aku la ua Mar nei iloko oka mahinaai. Ua ukali ia mai la oia c ¥al,aka a me Man'ona. Nakii ia iho la o Mar a paa pono, hookuukuu iho la oia ilalo o ka punawai me ka. loaa ole ia ia .o ka pōino; a haki hou ia mai la ke kaula iluna, a mamua ae o ka nakii ia ana ae o ke kaala .ma ka puhaka o Walaka, a hoomanao iho la oia i ka pahu e kakaiele ana ma kona aoao, a malia paha o eha anei ka haku Mar ke haule aku ka pahn ilalo, nolaila, i aku la ia e hookaukuu mua ia ka pahu mamua a mahope aku ia. Wehe ae la oia i ka pahu e paa ana i kona poli, me ka hai aku he mau mea huna ko loko o ua wahi pāhu uei, a aohe e ae iā kekahi mea e wehe 1 na mea oloko olaila.

I ka hooknuia ana iho o na wahi pahn nei, wehe ae la ka mea e nioe ana malalo, ai ka hakihuki ia ana ae no hoi o ke kaula, aia hoi, ia manawa hookahi no h<Di i lohe ia aku ai ka hooho ana mai o ka lanakila. ana o na enemi ma ke komo ana mai iloko o ka pakaaa, a e aneane mai ana lakou e hiki mai i ka pnuawai e hunaia ana o ka Haku Mar. Nolaila, ia manawa, he mea hiki ole ia Ws- - ko iho iho ilalo o ka punawai, no ka mea, ua kokoke loa na koa Pelekano e hiki mai ika punawai. Olelo ae la o Mariona i kana kane, aia he .kuoin laaa e ku koke- mai ana. Ko Mariona ma holo aku la no ia me na wahi kauwa. . ;

Koe iho lu o Walaka.hookahi wale no, a pii ae la oia iluna o ka laau, a nana mai la oia ika maalo ae, ana kaaaka malalo o ke kumu laau rae ka haawi ae i na olelo ino, no ka mea nana i pepehi o Heselelika. Ia wa .no hoi, a ma ka hulali o kona kapakila i manao iho ai o Walaka oia ko lakou alakai; kn iho la oia me ka ; olelo aku i kona mau koa e hele aku lakou a e noho oia malaila, no ka mea, ua eha oia i ka hele ana mai maloko oka pa, ua okupe ia oia. Kupuni mai la na koa iaia, aka, olelo aku la oia ia lakou e hele aku e imi ia Walaka, ina paha e ola ana, a ina paha ua make oia imua.ona.

Maluma iho la lakou i keia olelo knnoha, a hiki pu mai la no hoi kekahi poe koa me ka i aku ia ia, aohe loaa iki o Walaka, ua imi walo lakon aohe nae he loaa iki. Kahea mni lu naekekahi poeme ke alakai pu mai ia Mai'iona, " Eia koia wahine la i paa mai nei ia makou i ka hopu ia, a malia nana pae hai mai i kahi i holo aku ai ko pio." Alakai mai la lakoa ia ia, a kau ako la ka maa-

maama o na ihoiho kukui maluna o ko l&w mau helehelena—a maluna pu no hoi papalina molaelae o Mai'iona. ?§££ No ka pu-a ana mai no paha o na o anasf ka ula wahine maikai i kona mau papaliM; nolaila, u% ku iho-Ia loko o ko ke alii kaaE manao i ka mahalo nui ia Mariona, a haaA ae la ia i ka olelo kauoha i na koa,.. koa, e kuemi aku i hope, a mai makau ka wahine maikai!" I keia mau huaolei|s puana ia.eia, aia hoi, ike ia aka la ka::le|e makawalu ana mai a kekahi mau a komo pu iloko oka ululaau. Hooho.aMgj o Mariona a me kahi kauwa me kekahi leo kahaha; no ko laua manao aloh^

paha, malia o leu a poino akn paha ne ame kona haku oke kino. Ike akh' l* no laua ika halulu ana mai o ka lau o ka| laatr; aka, ua hoopania-mai nae ko laua matr mauao makau e ka ike ana aku i kekahi; mahu nui e hoea mai ana mailoko mai o ka P laan; ua paiwa mai la oia mailoko mai o, kana punana, kahi hoi ona e malama ana 1 kana mau keiki, a lele lahalaha aku la oia me ka uwa ana. Meha koke iho la ka haualaoa ana, a hoahewa aku la ke alakai o na koa ia lakou, no ko lakou ki ana i ka lakou mau pua, me kona kauoha ole aka ia lakou e ki ia mau mea. Olelo aka.la aa alii koa nei ia Mariona, " E kala mai oe ia'u i keia manawa, nokahoolele ia ana o kou hauli e keia poe kanaka lohe ole, a me ko lakou kono ino ana i kekahi hoa oka aoao palupalu o kou ano. Ina au' i manao mua e halawai ana au me kekahi wahine maanei, ina la, ua kauoha au, aole e huli ia keia pakaua. Aka, ua haawi. ia mai ia'n ka olelo kaaoha, e huli a e lawe aku i ke kino o Sr "Wiliama Waliaka imua o kē Kiaai-" na Heselelika, 110 ka pepehi ana i ke keiki a ke Kiaaina. Ua loaa ka ili o kana pahikaua ma ka aoao oke kino o Heselelika, a oia ka mea nana i hai mai, ua hewa oia. E hai mai

oe ia makou, aia oia mahea i keia manawa, a ma ia hana ana au e haawi ia mai ai kekahi' pomaikai nui non mai ka Moi Edewada mai." Pane aku la o Mariona me ka wiwo ole, " Owau ka wahine a Sir Wiliama Walaka, a ma ka mana hea oukou i imi mai nei ia iaj" me ka oukou au iike iki i ka pono o keia mea a ookou e imi nei no ka hoohewa ana ia ia." I mai la do hoi ke alii koa, " Ma ka pono o ke kanawai o ka Moi Edewada, ana i nhaki ai me ka wiwo ole." ' "Na kanawai hea?" wahi a Menona, " Aole i hoapono o Sir Wiliama Walaka i na kanawai e ae a pau, koe nae na kanawai o kona Akua a me kona aina." "Makamana o ke kanawai, e.ka haku wahine o ka pakaua, ana i wawahi ai," wahi a ka luna koa i olelo aku ai. Xo ka mea, i keia po oia i pepehi ai ia Aratihura Heselelika, maloko o ua alanui Q Lanereka ; a oia ka mea nana i kena e lawe oiā i nahiphiona o ka make, e like me na manao hope loa o ka Moi Edewada e i ana, penei: "O ke kanaka'Sekotia, e hoopoino ana i ke' ola'o kekahi lioa Pelekane, amau alii koa paha e noho aha iloko nei o Sekotia, alaila, o ka make no kona hopena, no kana mau haiia hewa ana, elikekona hoopoiho ana aku i kekahī koa o ka Moi Edewada." I ka puka ana mai o keia mau huaolelo, aiahoi, pane hou mai la o Manona ine ke ano koa a wiwo ole okona manao i ka luna 0 na koa, " Hc kanawai ia no ka mea hookaumaha wale, aka, he mau kanawai ia a ke kanaka Sekotia e hoolohe aku ai. Aka, ina e ae ia e kela a me keia kanaka Sekotia, alaila, aole i huipu aku me ka m'anao o ka'u kane. Oiai, he kanaka Sekotiaoia, oia-wale no ka mea ana e haaheo nei; a no kona hana ino ole i kekahi kanaka Pelekane, oia ka mea a'u e haaheo nei i keia hora; aka, no kona ike ana aku i kekahi mau kanaka hewa ole e pepehi ia ann, a oia ke kumu o kona haawi ana aku i kona umanma aole i paa iki i ka pale ia me ka pale kila I' hookahi o laua i make me ka uhi pu ia o kona lole i ke koko. 0 ke keiki a ke Kiaaina, ua make oia, aka, he enea kupono no ia o -kona. haule ana, a he kukai kupono no hoi. ia, a aohe karaima a Walaka i hana ai, no kn inea, ua wehe oia i kana pahikaua i mea e hoopakele ai'i kekahi kanaka elcmakule,.oiai, he mau haneri pahikaua paha ke onou ia aku ana imua- hoi o kona umauma e lawe ae.i kona ola." , . Hamau iho la ka pane ana a ke alii koa,. a kahea akula oia i. kona mau.koa e nee iki aku mahopo; a ia lakou i nee loa. aku ai mahope, haawi aku la oia i kona.liina ia Mariona, aka, huki aka la oia i kona lima mo ka 1 mai, " E olelo mai oe i kau mau. mea ehai mai ai ia'u, a ina aole au mea e hai niai ana, alaila, e pono oe e hookun mai e hele wau.". "0 ko'u manao," wahi a ka luna koa, 'i Aole au e hoopoino aku ia oe. Ina he waliine ka'u e like me kou helehelena i keia manawa, ke i nei au, e hoopakelo ana uo paha ia i ko'u ola, e like me kau hana ia'u i keia manawa. Aole nu i ike i na mea i hana ia

Aratihura Hcselelika. aka, nau no au i hai ?mai nei ia īa, a ke hoapono nei no au ia mau 'hana ana, no kela mau hana, ino aua ia ia. iO Walaka, he kanaka Sekotia oia, a ina o /kekahi mea e hehi aua. maluna o kona pua-i, . i-alaila, e hana no au e liko me ka hana akau p:ane. Aka, e pono oe e hookaawale loa ae kane, ma kahi mamao loa, aia a pau, a l&uu malie mai ka manao o ke kiaaina." ji. (Aoleipau.)