Ke Au Okoa, Volume III, Number 8, 13 June 1867 — NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia. [ARTICLE]

NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia.

MO'KUNA XXIV. Ike ahiahi o kekahi la mai, hoi mai lao Kera, aole wale me na kanaka o Lenoka, aka, ua uhai pu mai Ia o ,Sir Eustace Max■well ; he alii koa ikaika, a wiwo ole do hoi. I ka po i holo ai o De Yalana, a kakahiaka ae, ua ike mai Ia ua alii koa nei i ka welo o ka hae alii Sekotia maluna o na pa o Dumabatona, nolaila, ua hele aku la oia e paipai i kekahi mau alii, no lakou na kanaka he lehulehu wale, e hele e ko kua pn me Walaka i ka hoolaoakila ana ia Sekotia. Aka, olelo mai la nae lakou, he mea makehewa ke kue aku i ka mana o Pelekane maluaa o lakou. Iloko nae o kana hoohulihuli ana mai i na manao o kanaka, he poe ilinune wale no hookahi haneri kai hui mai me ia : a me na koa 0 Lenoka, he elima haneri. Ia ia no uae c hooikaika ana, hiki aku la o Kern. a hahai aku i na mea ona i hoouna ia aku ai ilaila. I ka lohe aoa o ka poe i maaua i ka Maxwell paipai ana aku, ua huli mai la ko lakou mau manao hohe wale ; a ua hiki aku Ia ka nui o ca koa i ka ewalu haneri, a me ia mau koa i hele mai ai i ka pakaua o Dumabatooa. I ka hiki ana mai o keia mau koa i ka pakaua, he mea hauoli no ia i ko Walaka manao, no ka loaa ana o na kokua ikaika £i2pono ia ia. Hoomaikai aku la oia ia Maxwell ame na koa i uhai mai ai. Ua halawai koke ae la lakuu iloko o kekahi rumi o.ka pakaua e noonoo ai no ka hoonohonoho ana ika lakou mau hoouka ana aku. 0 na haneri kanaka elima o Lenoka, e noho no lakou meko lakou alii ma ka pakaua o Dumabatona, a o na. hanen kanaka e kolu i uhai mai ai ia Maxwell, o lakou ke hele pu me Walaka. Wehewehe pu aku la no hoi ua Walaka nei i ke ano o ko lakou mau wahi a me na kumu lanakila a lakon e hoonka akoai. Aohe i pane leo mai kona mau kenela, aka, ua kahaha nui ko lakou mau nianao, no ke akamai o kana mau hoonohonoho kaua ana. No ia mea, i mai la o Maxwell, "Ua hoolilo paha oe i na mea kaua o kau mau hana nui ia au e noonoo ai ?" Pane mai la o Walaka, ". 0 ka mea noonoo nui ia o ko'u mau la opiopio. Aka, ika manawa i haule ai o ko Sekotia nei lanakila a me ka maluhia, a oiai boi, aole he pahikaua hookahi i uu ia ae no kona lanakila ana, no laila, aole au i nana aku i kahi i waiho ai o kuu pahikaua. Ia manawa, na noonoo nui iho Ia au no ka noho maluhia ana ; ua hala ae la ia, no ka niea, ua oili hou mai la ko'u mau manao mua; a i ka manawa e huli ai na manao o ke kanaka ma ka mea hookahi, alaila, e moakaaka wale mai no anei na mea a pau loa." Mahope iho o keia, na hoopnu ia ae la ka bui ana, a hiki mai la kekuhi elele mai ka Ldde Mar mai, e olelo ana no ka hoihoi ana ia laua me kana kane, ka Haku Mar i ka mokupuni o Bute. Olelo aku la o Walaka, ua makaukau oia e hoihoi ia laua ilaila i ka puka ana o ka la o kekahi kakahiaka ae. I ke kakahiaka o kekahi la ae, ala mai la oia, a kahea aku la, he iwakalua o kona mau koa Botawela, o lakou na koa e nkali pu ai me ia ika Haku ame ka Lede Mar. Olelo aku la oia ia Irelani, ua manaolana oia, ina oia e hoi mai, mai kana huakai hele, ua oluolu pono ae na koa i eha. Pane mai la ua wahi nei ana, " A 1 kumu e hoolanalana mai' aai na koa i eh*S, a e mau ana no kon kim ana maluna o lakou e pono oc e waiho mai i kau pahikaua ikaika i lanakila ai oe maluna oDumabatona nei. £ kau ia no ia imua o kahi a lakou a pau loa e ike ai; a o na koa i eha a pau e nana ia mea, e hoola ia anei ko lakou mau polapu 1" No keia mau olelo a kana kauwa, mino aka iho la ko Walaka mau papalina, a i mai la oia, " Ke ao aku nei au ia meo e waiho malie me oe, a hiki walo i ka manawa a'u c lawe aku ai m.ii ia uei aku. Aka, o pono hoi oe e haawi i kau ia'u, a hoi mai au." Haawi mai la kahi kauwa me ka olelo mai, *'Eia e kuu haku, lawo ia; aole ia mea e hoohnahaa mai ana i kou lima, no ka mea, ho nui wale na koa Norcwai ana i luku ai; aua

inu pa no hoi oia i ke koko o ke alii opio MagnuB,.i ka wa a ko kakou alii Alekanedero i hoopaehu ai ia Aeho mai ke kahua kaua aku. Lalau aku la ua Walaka nei i ka pahikaua; a halawai mai la oia me Murtay a me Edwin, la Takou i hiki aku ai ma ka ipuka o ka pakaua; ua houluulu ae la o Lenoka a mc kekahi maii kenela iho malaila, e kakali ana e luluīima po me ko lakou kenela. Ia manawa, hiki mai la o Lede Mar a me ka Haku Mar, a iho aku la lakou ilalo i kahi a na lio e ku ana me ka makaukau e ahai aku ia lakou ina kapa oka muliwai C!yde. Ma keia helfc ana a lakou a hiki aku i ke kapa o ka muliwai Clyde, kan aku la lakou maluna o na waapa; a iluna o na waapa a mawaena o na ale huhu o ka moanawai, mai loaa ia lakou na luaknpapau wai, ina aole Jte akamai a me ka ikaika o Sir Wiliama Walaka. Eha la, hiki aku Ia lakon i ka pakana o ua Haku Mār nei ma Bute. Ua hookipa maikai ia aku la lakou iloko o ka pakaua e ke Kuene Nui i olioli nui i ka hiki hou ana aku o kona hakn, mahope iho o ka nalo ana no nt makahiki he nui wale. Walea wale iho la ūo lakou, mahope iho o ka paina, a hiki wale mai la ka hora e pono ai i kela a me ke hoi e hooluolu ma kahi moe. Ku ae la ■ Murray, hele aku la a honi i kona makui hine; a pela no hoi o Edwin. Ua manao o Murray ma e hana ana la o Walaka me ia, a o ka inanao no hoi ia o ka Lede Mar e kapalili ana i kona puuwai, aka, ku aku la oia imua o ka Lede Mar, me ka haawi aku i koua lima, " Aole i uluhia ia mai' ia'u ka pomaikai e like me ko kau mau keiki e'ka wahine maikai e pinana aku ai i kahi kiekie." Ma keia mau huaolelo, haalele iho la oia i ka rumi hookipa.

MOKUNA XXV. I kekahi kakahiaka ae, imi aku la hoi o Murray, a loaa aku la o Walaka a me Edwin e hoi mai ana mai kapa wai mai. Ua uhaeI& aku la laua e kauoha aku e hoomakaukao ia i mau waapa e hoihoi aku ai ia lakou ma kela kapa o ka moanawai, no ka manao nui e hoi i Dumabatona. Olelo m'ai lao Mnrtay " E pono e hoopanee ia ko kakou hoi aua, ii no ka mea, ua kaooha ae o Lede Mar e hana ia kekahi ahaaina mahope aku o ka pakaua nei iloko oka nlulaaa i keia auina la. A i ole kakou e noho iho i kana ahaaina, mamuli kolokolo ae kela i na anmakua ona e hoouna mai i na makani ino, a pau kakou i ke piholo iloko o ka moanawai, mamua ae o ko kakou hiki ana aku i kela kapa." No keia koi ana mai a Marray, na ae aku la o Walaka e noho a ahiahi. -1 ka auina la, ua makaukau iho la ka papaaina; a naue aku la lakou i ua wahi paina nei i ka ulu nahele. Ika pau ana oka ai ana, ua hookani ia mai la na pila hoehoene lua, a hui lokahi ae la kela a me keia i ka hulahula ana mawaena o lakou iho. Ia mau manawa, ua haka pono mai kona mau maka ia Walaka a me kona mau heleheleua. Ua inau no kona man helehelena, me he lani la ua molaelae maikai, aohe ao alai malnna olaila. Iwaena konu o keia mau hauoli ana, ku ae la o Walaka iluna a haalele mai la i ka aha lealea. Ia Walaka i haalele mai ai i kahi e hauoli like ana, holoholo akn la oia iloko o ka ululaau. Ia manawa pn no hoi ka Lede Mar i uhai aku ai iaia, a loaa aku la oia e nana ana i kekahi wahi moanawai uuku. Ua hookahaha ia ko Walaka manao e ko ka Lede Mor hiki ana aku malaila; aka, i aku la nae ua Lede Mar nei, " E Walaka ! Ina paha aohe i hooolea loa ia kou puuwai, ina paha ua hiki ia oe ke heluhelu mai i ko'u puuwai nei. Ua hoowahawaha mau mai oe i ka'u mau noi akn ia oe; a raai pono loa paha, ina ua piholo wau i ka moanawai au i hoopakele mai ai oe ia'u 1" Ua hookupiHkii ia ko Walakamau manao e keia mau olelo a Lcdc Mar ; a i mai Ia oia ia ia, " 0 kau kane e ka Lede Mar, oia kekahi o ko'u man hoaaloha maikai loa ma keia aoto o kalua kupapau ; a aole o'u makemoke e mahae i ko'u pili ana me ia, ma ka ae ana aku i kau mau noi, oke aloha i koe iloko o'u no ke kunaka, ua like ia me ke aloha ana aku i ka hoauloha ; a i ka wahine hoi, me he lu, he kaikuuhine. " I keia mau huaolelo a Walaka, uwe iho la ua Lede Mar nei ; a lele aku Ia oia i kona poli me ka olelo aku, Mai hoohehena hoi oe i ko'u tnanao. Aole au i aloha i kekahi kanaka ma neia e like me kuu aloha ia oe—E pepehi mai oe ia'u e Walaka mamua, a mai hai iki mai oe ia'u, aole oe e hiki ana ke aloha mai ia'u I" Ua pioloke loa iho la ko Walaka manao no ka Ledc Mar, a i hou aku 1a ia, " Ua hai mna aku au ia oe, i ka make ana o kuu Mariona, ua kanu pu wan i kuq aloha ana i ka wahine a pau loa ; a ke alohn aku i ka wuliine mahopo o koia monawa, o aloha no au rne he la, he kuikuahine no'u. Ua hoohiki paa hoi a'u aole e aloha i kekahi wahine, aia a halawai au mo kuu Mariona i ko aupuni « hiki mai ana."

Puiki ae la ua Lede Mar nei i kona mau lima, me ka hoohua hou mai no i ka olelo ana," E lilo hoi ha wau, i mea hooluolu aku ia oe i na oianawa a pau ioa e kupilikii ai"j kou mau manao !—Malia aia no hoi he manawa mahope aku nei e kukahi ai au, alaila, e hookuu mai oe ia'u e aloha aku wau'ia oe, alaila, olu iho. vjau." " Ke hoohaahaa nei oe, ia oe iho," wahi a Walaka, " ma kou hoomau ana, mai i keia mau noi ana au. A iio ke aha, ?No ka inea, ma kou aloha ana mai iau, ua aloha oe i ka pohaku kaa wale iho no o kahua, no ka mea, ua make ika wahine. Ma kou aloha ana mai ia'u, ke lumai nei oe ia oe iho iloko o na ale o kou mau manao hewa ; a o ka leo o ke aloha ia'u ikeia wa, me he leo kuike la ia no ka bele hoolewa e lawe aku ana ia'u e halawai me ka'u Mariona !" I ka pau ana o kana hoopuka ana i keia mau huaolelo, ku ae la oia iluna, me ka haalele aku i ka Lede Mar, a hoi mai la oia i ka pakaua. Noho aku la 110 hoi ua Lede Mar nei e nwe a pau ka waionohia o kona mau manao hoohua, hoi mai la no hoi oia. ' la Walaka i hiki mai ai i ka pakaua, e imi ana o Murray iaia mao a maanei; a ninau aku la o W'alaka iaia, " Heaha ka mea i pilikia, a e pihoihoi nei kou mau helehelena ?" I mai" la o Murray, " Ua hiki mai nei kekahi elele mai Dumabatona mai i kii mai nei ia oe." Me keia mau huaolelo, puka akn la hoi o Murray mai ka rumi nui aku, a komo hou mai la oiaj|pe ka elele i hoouna ia maf ai.' Huli ae la o Walaka a aloha aku la iaia, me ka i mai o Murray, " 0 Sir John Graham keia koa wiwo ole !"

Imailana malihini nei ia Walaka, " I hele mai nei an e hai akn i ka ikaika o kou' man lima lanakila, e hele a e haawi i kou hoopai ino maiuna o ka poe pepehi kanaka i kon knpnnakane. Oia, ame umiknmamawaln poe alii Sekotia, aa pau lakoa a pan loai kar pepehi ino ia ma Ayr."

Alaila, hahai pau mai la na Gfahatn nei i na mea a pauiknia ai ke knpunakane o Walaka i ka pono, a rae ka makuākane o na Sir John Graham nei. I ka makaikai ke knpūnakane o a i ka Ia i iolo aku ai o De Vafena mai Dumabatona akn, hiki mai la laua ike knlanakauhale o' Ayr. Ua hoopuka koke ae la o De Valena i na oīelo kauolia e hopu ia-na'lii Sekotia malaila, a e lawe ia aku imuā oDe Valena. lua o Graham e kali ana o ka hoi mai o kona makuakane, hiki mai la kekahi kauwa ana me ka olelo, " E holo oe e ktra haku opio io Walaka la', a e koi aku iaia e holo mai e hoopakele i ke ola o kou makuakane a me kona mau pilikana; oia na olelo mai nei a kou makuakane. E holo wikiwiki oe ika pakaua o Dumabatona, a hai aku iaia e wikiwiki mai." I ka lohe ana o Graham i keia man olelo, kona kau ae la no ia malnna o ka lio, a holo mai la oia i Dumabatoria. I kona hiki ana mai ilaila, hai ia mai la aia oia i Bute. Kona kau iho la no ia maluna o ka waapa, a holo ino mai Ia e halawai kino me Walaka. Hoolohe ako la o Walaka i ka make ana o kona kupunakane, a me ka hoopaa pioia ana o kona mau hoa alii Sekotia; a pii ae Ia ka ula huhu i kona mau papalina, i mai la oia, " E ukali aku no au ia oe e Sir John Graham." " Ihea ?" wahi a Murray, pane mai la o Walaka, " I Dumabatona ! E ponoan e hele mua ilaila, e lawe mai i na aa kokua o kuu ikaika; a na keia lima no e hoike akn i kuu aloha i knu knpunakane i hookahe mainoino, hewa ole ia mai la kona koko." " Kou mau kanaka," wahi a Graham," aia lakou ma kela aoao o ka moanawai; oiai, ia'u i hiki mai ai i Dumabatona, a aohe oe, na hahai aku la au i ke kumu o ko'u hele ana, a kauoha aku la au ia Sir Roger Kirkpatrick me S:ikaramagoura, a me na koa e nhai mai ia'u mahope; a l;e manao nei an i keia nanawa aia hoi lakou ma kela kapa o Rensrew." " Ke hoomaikai aku nei au ia oe e kuu hoa'loha," wahi a Walaka, "akahi no au a ike ua heluhelu maoli mai oe i kuu mau manao. E hele koke no kakou i keia manawa. E MurrHy, aole au e noho a ike i ko makuakane; e noho nae oe a ike aku oe iaia, me ka hai aku iaia, aole e hoopoina ia'u maPoko o kana mau haipule aaa ia'u. A mahope iho oia, ina oe e manao ana e uhai ae ia'u, alaila, loaa ae au ia oe ma ke kulanakauhale o Ayr." O Edwiu, aole ia i ike iki i ko knmu o na mea i kamailio ia iloko o ka pakaua, aka, ike aku la nae oia i ka puka ana mui o ke alii koa malihini mailoko mai o ka pakana, koria mau helehelena ua ano e. Ko Murray hoi, ua piha ika pihoihoi. Ko lakou kenela, ua kahakaha ia maluna okona helehelena na manao ake e haawi ika hoopai ino. Ao1u ia i ike i ko ano e o kona e like mo ia mamua. Aolo no hoi i hiki ia Edwin ke noi aku i kona kenela e hahai mai i na kumu o ka inoino ana o ko lakou mau helehelena. Ko Walaka, lele aku la no ia iluna o ka wuapa; a kau pu aku la no hoi ua wa-

•hi Edwin nei mahope o kona kenela. I mai la o Mn.rray, " Hookahi hora, a hoi aku wau me oukou !" -Ka panee koke ia aku la no ia v o ka waapa iwaho o ka moanawai e ka poe hoe waapa ; a elima minute mahope iho, nalo aku la lakou marka ike ana mai i ka pakaua. Ia lakou i kaa lea loa aku ai iwaho o ka moanawai, hoike mai la Graham i ka papa inoa o ka poe i oki ia na poo a me ka poe e hoopaa ia ana iioko o na hale paahao ma Ayr. Nana iho la o Walaka, a ike mua iho la oia o ka inoa mua ko kona kupunakane, i mai la oia, " Aohe ahi eae nana e ho-a mai i ko'a inaina, o keia wale no. Ina e kokua mai ke Akiia i ko'u lima nei, aole e 6ia kekahi o ka poe nana i hana ino, me ka manao e hiki hou ana ia lakou ke hana hou ikeiamea." " Ka hana ino hea ? " wahi a Edwin. " E heluhp.lu i keia," wahi a Walaka, " a nana e hai mui ia oe, ka mea nana e mai i ka enaena o kou huhu ! "

- Lalau aku Ja ua Edwin nei, a heluhelu iho fa ihe poo, Kajpapa inoa o na'lii Sekotia t okiia na poe ma ka la 18 o lune, M. H. 1297 I koD« ike ana, pii mai la ka u!d i kooa papalina, 'aka, ia ia nae i ike mua iho ai i ka moa o ke kupuoakane o kona Keoeia, huli mai la 'oia e uana ia Walaka, oa haikea ■ kona heiehelena i ka nana ako; a e hoomBu ana no ka laua kamailio ana me Graham. Aka,-ao!e nae i kamailio aku o Edwin ia laua, oa hoomau iho la no oia i ka heluhelu Bga i inoa o ka poe i make. Ika pau ana oia, heluhelu iho la oia i ka papa inoa oka poe e hoopaa pio ia ana iloko ō na romi pouli; a halawai mai la oia ma ka inoa 0 Haku Rulavena I Hoopuka ae la oia ika leo owe nui; a huli mai la no hoi o Walaka, 4, _0 I e Walaka! Aia kuu makuakane.ua paa ia lakou I Ina, he kaikuaana iooe no'u!" mai la o W&laka i ua papa inoa nei, af ike ibo la oia i ka inoa o kahi makuaka&e oKia wahi keiki nei, i mai la oia, "He oiaio 1 Ayr kakoa e hele nei ! A iha e kokua mai ke Akua o ka Pono ia kakou, alaila, aole e ike hou kou makuakane a me ko Graham nei ika hule paahao ! " Lele mai la o Edwin i ka umauma o Walaka, nie ka i mai, " E kuu e!" . Ninau mai la o Graham ia Walaka, "Owai Ueia wahi keiki opiopio ? A owai kona_makaakane i hoopaa pu ia me ko'u ? " " Ke keiki oia & Williama Rjtavena," wahia Walaka, " a he lala kupono oia no ia nhana. E haaheo anei kona hale ia ia. Oia ka mea nana i kokua mai ia'u i ka laoakila aoa maluna o Dumabatona. E nana maiia'u, a na'u no e hahai ae ia Grabara i na haoa koa o kou mau la pokeo." la Walaka i liahai mai ai i na hana kaulana aua wahi Edwin nei, ua hapai ia mai ko Graham mau manao mahalo ia Edwin no kana mau hana koa, no ka aa ana e pii i ka pakaua o Dumabstona i ka po me ka makau oje. Lalau mai la o Graham ika lima oua wahi Edwin nei, a i mai la, "E ka opiopio koa, e ae mai oe ia'u, owau kou kaikuaana alua, a o Walaka hoi kou kaikuaana mua; a i ka po o ka la apopo, e kaua like ai kaua, no ka hoopakele ana i ko kaua mau makuakane ! " A-ka aku la o Walaka i keia mau olelo a kona mau kokua; a naue nku la oia mamuao ka waapa, a ike aku la oia, un oneane lakou e pili aku i kahal-ai; a ua .paa pono no hoi o uka ina koa. 1 mea e maopopo lea loa ai o kela mau koa ma kapa, o kena n>au koa mao li ia, wehe ae la oia i kana pahikaua, a wiliwili ae la oia. Ika ike ana mai o ko kula poe, ua hooho ae la lakou me na leo nui launa ole " Walaka ! Walaka ! " A wa aku la ia mao a maanei o ka ka ili wai. Puiwa ae la o Grahm Inua me Edwin, a ku ae la laua muluna o ko laua mau kapuai—e hoomau ana no ka poe hoe waapa i ka hoe ana, —he mau minute pokole i koe, a lele aku la o Walakn i kuln, iwaena o kona mau puali koa i hoomau mai i na huro anao ka olioli ! Hopena o ka Bdke Mūa