Ke Au Okoa, Volume III, Number 32, 28 November 1867 — E Hoomaopopo e ka Lahui Hawaii. [ARTICLE]

E Hoomaopopo e ka Lahui Hawaii.

E KA LI'NA H e:— « Mei e neue nnoli kn'u m .(i (nnli.i a eh :•!'« hoi ko'u naau, i ka heluh>-lu ana i ka manao pepa o ka oupepa Paciftc Commercial Jldvertiser, » H. M Wmi, ka pepa <> ka la 4u 23 iho nri o keia malam», no k i mea, au i ike iho ai i na olelu hoion i k» Moi inaluoa aku o oa pooniwi o na Kuhie.u, h me l<a olelo hoino hoi i iiu imu o ka Hnle Ah-ioieio i kaahope ae nei, me ka houkonokono aku i n» hrt«i|e e »la n ai. u e koho i )x>e h»«>l«' wale no, n« Lun- Mhkaiiioann no kei» Kau «e, » tne ku hooli« nrhene a hoowah >jwah-. aoa i ke Ku«nukan»wai o ka aiua ) noho eiei, a k • Moi i lokomaikai ai a haawi inni no kona Lahuikanaka, nulaila, ua konoia mai m-ikon e hoakaka iki aku iko mnk"U mnriao imuu o na kanaka Hawaii oiaio a pau i ike »i lakou i ko lakou kulana, a me «i» p- n» e hiki umi ana iluna o lakou—ke ole l»kou e hoomaopopo e <n>ii i ol'honua. ,-na ki w e a ■••» i n* L'>lla \lakirtU: 'ih 'i" la-"'I i l -... n<> * Kho Aha"l«*l" e '<l - ■ i ii . He 'u«*a in "p 11. ■> i.n m I) " o n>« hnole o ke aiio nl'i'i 'iiiiu i ' liiie ine ' k>> •»» &"*!"« i hilllil 'IHUIIUI :• (!<•!, Olii II.) kii 11« >• Ue;::» kc <: nele I 'ii ii,i K,;'i,iKa i.-ioii i kj b" ana i ko lak'.u ' a-i !cli 'K.. <> k» Ana knu K»uh w»i " k<) l i'i.'U lUiUllli. a )tia ' p •" iko |.i kou luauao. <) xe ««-« n-i na n-"o r w..|f n<> e Kau ke Kaii iw;ii n-> kakou iio kanaka m»<> I)—n» lukoi) e k«;.i ia kakou i k» paak-.i.—» > lakou e ho.uun > m Rak >u i na .«un;iu. a e hoomaiua iki aun-.u .nuluna ona haole, m.i ka huoenii ana i ki a> hau w»iw<i, a me ka hoouui ana'e i na anhau maluua <> na inoa i lawa like ina kaoaka H-iwaii wale no No ka mea, wahi » ua nupepa la, ma kon» ao<> kaula (hilihewa) "he Aha<>!ele haua nui ae keia, a e h»ololi ia an-i paua ke Kanawai Auhau oke Aupuni, 1 ' nolaila, he ponoke keakeuia na haoie a p»u e maoao like ana me k<> keia nupepa, aole e komo iloko o ka Ahaolelo. Heaha Ia ka hewa o na Luaa Makaaio.na kanuka maoli, a me ke Kamukaimwai ok« M. H. 1864 ? K* i mai n>-i ua nupepa nei, ua kuai aku kekahi poe i k<> lakou mau uina m.ihiai, na hale, a me na aina mahKo, a malulo o ka akahi hipakolu o 'ke kuniukuai aiua A eia na ninau kup'>n<> no ia meu. «> ke Kumukunawai anei o ka M. H. lb<)4 k« mea i emi ai ? Oi» «nei t>e kumu i ili ai o Kilauea' i Kuwuihae ? Oia auei ka mea i lilo ai o C. W. Br«>o<ts Su» i poe aie kaa <>le? Oi» anei ke kumu i lilo ai ia Wakler, Allen&C»

i pue aie kaa ole ? Oia aoei ke kumu i ptu ai ka wiliko o Halawa i ke atii ? Oih «nei ka mea i hatt*i qui ui o pi>e umhi ko iu» uku h<»>punee oui loa nmiuna o na duia a lakou i aie aku ai i mea e hiEi ai *.e hanaiu ka haua oku lakoa inau ainn 'wiliko ? Oj» anei ke kumu i laha ae <>ei o ka mu aki ko (enoe burer) maniiina (nuhiko ? Oia «nei ke kumu i p>ia iii i *e aln ka kidiu .. Kohala ? Oin unei ka mea i al-. mai ai k<> nalu uui rnai Kahiki mai a po'io ai ka moku Helene ? A iua h«i »ole uo ke w«i o M H 1«64, no na Luna Mnkaainana kunaka maoli anei ke kumu ? Ke man»» nei makou, aole no ke a, aole n<> hoi oo na Lana Mak;>aiuaiia, aku. be p i--110 huliewa wale n<> ia, i awili pu ia me nnaupo a mn k« nawawi. | ie mea la, he ho'>nltiuiu kipi >>>.o:i n<> |ka man.io o k'> n;~-p , -p« PCA„ a iiik p>ih-> jU' I >»•■ .11 1t... .1 II: Kr.|.hK:> '■ (.!»' H - woiine . v !lC !\ > ll:s pt ();■ l;t, lna la, u khla k«:.lk>. ! ll'i •!"•> k:: i:i'i k«J k:i M » klpi i|.,K>, i. k>> k.iK. ii iii i ii!• i-. Akn, e '.<•■ ui'.ikniiii ka imm <> k'" Aku.i Man» L'•:>, lioolii" <>le :i».i ..:>i i ii;t |i:iuwti •. rin kaniik: H \v»ii :1 lik»" nie kH |inmv i i-leele o kn pne n na |akou e h.iknU>.ie :it-i. Ke kmmlu mai nei Ih. knu m»- k ' lio aoa ia lakou he pne makamaka no kfia L>hui, ke mnna>in> n»*i 'iu. iiih e ikea k;t oiai", i> lakou maoii no na ene mi mnopopo o keia Lahuikanaka He p. e hi><>mnk»ulii nina,—l>e poe «• kuko ana ilok. o k<> lal;i>u nnaii, <■ lil>> im wnhi apaiin snnmaikai e ki.e nei ilok" •> nu ihiia <> na kannka maoli n» lakou. Ke hakukole pinepine nei l»kou i ke Aupnni a me na Lun» M»kaaina na kn poe i hoounaia rp'>i e nn makaHinana o Hawaii nei i ka Aha Kau Kanavrai—» ke •>lelo nfi lakou i ke poho o ka WHiwai ma Hawau nei, he hikiwnwe loa lak<>u kr hoi nku i ko Inkon mau home, no ha mea, be mokuehi

h"l<> mau i keia wa innw ena <» onei a ine K»lap<>iu, « no ke nh» la k«> Ukou kuolenuo a bete pt*]w, n hnali>lr ih ike aupuni ino a me ni Luua MnkaiiinAna kanaka mmili ! N'Wai la iMkon i aua «ku ? Aia ke alanui ke wuihn mnlneloe ni»i Ih, aole he nahili n ka hele ana i keia w» e iike ni« ka hele nna nia na moku |i«a. H« «ikiwiki m pnn hoino mai i ka Moi ninlunn tku o kn p> ohiw«o nn Kuhin», a me k» h"ior> mai hni i ke Anpuni, a m* i<p poe kanal<a mauli. me kn i niiu i k» haopilimeaai <> Inkou, a eia nmtnac '*cm meu kupnii liii, nko Nkou huiipH» inh bn n.'ho iiihi i» ii» i, iloko no o ka ike i ke in«> a me k«

liipuuale o onei. Ai he nn hnol< »> ke &no mMia» liUe me ko kn P. C Jt, ihhUhmuka io no kem Liihiiikan«k», hf nlo lun. Pehe» ? M»n»n anoi "uknu i hele mni nn hni'le i H waii nei o rn>lio ai, no ko lnkou aloha i keia aina » me keia Lihuikanakn ? .Bole loa peln. I munmlu niai laKou ia nei, no ka mnkenaiike imi lona, * e imi i wniwai no lakon ih<>. I lielo mai lakon e uwi i ka loaiu momona o Uawoii nei a piho ko Inkou mau pnkeke, ku ae n«. bni nnn i ko IhK.iu la one hinou, m o ka hoka iho kai ih ksua i k<* kunuka hnnuu o ka aina nei—nuinila kakou e

ik«- nei i n« h:il« kaiep», na linle ku»i, a nie j n« hnle imi l«aa » kela uno keia »no oihana, a I.ii<"ii i fi' hn iinmiiei iio l<a (nnnan «|i-ha ! i ko ainu a me Ki-iu L huikunuka, aka. ua noho lakou ia nei oo ka manao ia nt i e hiki »i ia lakou ke hunluolu wahi dala a hoi aku i ko lakoi) ain» hanau e " Kiikii p"» ha» o Kalena »i." E'm hi'n iii'i", e in.in.io iim i kakon i kipa ni'i (in mok.: n'/hi'i' in oiiiMi k<i lakou in Hawmi nei » me kei» L»hui ■ Aole. Ak«, o ke kunm o luki.ii i kip« mai jii nn ka muikai i) : i) kaki'i) nian awn, iii> ka muluhia o ka notu« aci-i a ni'- ; -a hi-le aoa o ui Luui», aole e iiiiluwnle ke nnhuk'i— a no ka eini o na mea kuai, « ine ka hiki ke kepa i na Luina Hawaii, a oo ka mea hoi, oi<nei wulenoko lakou w-hi e hiki m ke kipa n>»i me ka maluhi-.i. P<>maik«i anei kakou i ke kom» ana mai o keia mau n:oku ? Ar, pomaikai kino kakou. «ka, o ka p' innikai i loa» ia kakou mai n» muku <.k"K<i|i m«i in uuku loa la, in>imu>< " ni poino hs nui wnli' i ii'-eli ni .i mahope o la k u—uh hii<i iiiHi i-' ii'i :,»l.ina ni« m»" ni"Kii na mii mo, « iu'' n>i nuuiw «lnk;ii m" ua (i e h'»o:k>iika m-i e i»i>u • i k»» » Lobii:!<tni 'kt- uiine . H"k«j okh i.'ik»* ki> i> . iiif kn miike" ■hiil!lf. U" i'l ll'U l.i k" kalMill p'.11»;: ik.'ii llli' n «* i,!-li" Hk . II" i.i h '•!: i k" '• 1'.." O'nll, -i * m.ii i!" ko kak i: nnii n«. n < knu*l<;i ii-.iiiiu ,i k;: ;i:ru. K»- nei au. •iole e ku ka in.ikoim no n* haole, ke hai leli; niiii m iliiwi'ii nei. I ka'u liiiiia aku. me he niea ln o k« niakem»ke o ka puulu o ka P C. Jl , oia no ka i ho. nele loa i kei» L»l>ui. i k:> w><iwai a oie ka hanohano, a e kipaku loa no i na k»naka Hawaii a n< h < i kunhiwi, « w iho iho na aina moinona no lakou na kaole. e like me ka ha naia Hoa o Ilikini aia Aoierika Huipuin, ka hoauheeia mai ia wnhi hKu u iu wahi aku, a ke hoonee loa ia flku oei lakou a kau iluna o kuahiwi, 8 nolaila paha keia kalakalaihi <> ua nupepa 'la ma ka hoino ana i ke Aupuni, a me ka poe i kohoia e ka Lahui, i mau Luna MaKaainana no lakou. Eia hoi kekahi, e hoomaopopo iho kakou, mai lilo keia Aopuni ia Amerika Huipuia—a mai h"obuiia, ua koi no na poe haole aloha ole wbl«- nei i kein Lahui e hoohui i keia Aupuni m" Amenka Huipuia, a, na ku l«>koiiuiikiii wal«* no •• ke Auka Mana L"a, a me

ke alnha »ioa o kekwhi in»u Alii i hoopakeleia mai <ii kakou ia manawa. No ka mea, ua hele nku kekahi haole me ka pa'apola h"<>hui aku i ke Anpuni me Amenka Huipuia. a koi akii ia Ka Mea Kiekii- M KekuHnnoa, e kak:tu mai i Kon« im>», kuhihuhi mai ia Alii «ia a kakxa k;i inoH o ka Hon loane Ii alaila, kak'M) "i" i Ki>f>» in«i^i U- lnwe »a an» nmi a hiki ih H. ii J ii, -nlu k"k(< k»na niHii w imaka, ;i n<ni<ii aku >i» e heluhf|u Ina <>lt-1«> o ka paUpiilii niMmua o ke k.Hk»<u «nn i kona in<>a. a no k;i koole a ana niai, n»laila, ua hoole oii, » ii.i kne ibo k kou he Aupuni Ku.okoa. N'ilniln, e umkhala ka»ou ena k»na«a Hiiw;iii, a e -nlio irm nn kua maoli wale n.—ka p.»*- i ike m«oii i kr> k«k<.u »n», a nie ke ano ni u >> k>> kakou noho ann, i hiki i>i iio la kakou ke " Kau li iua i ke aou Weiialeale." iVlrt ka hooponopuno aaa i ko kakou Aupuni. Ua aoi;i kakou i ka naauao. a uh ni'ikaakao, aua l*w>i m> iioi ika ike kupono, e hikioi ke h«»,keJe imnoi i ko kaktM> Aupuni, a»l<> he l>ono i l lii<» kok- (i i n>su hannii.na i na ia a pau 0 ko ka«ou ol.i nn» t : a olei'ia n. I,unHm .k;iBi> o keiH Kmu 1 f■. I- ih -, lipl, i <•« l'HOpi ■ i r.«i .|ie ku al» kO I;. IMiO 01l ii l, u-ntt*ni.>k»' i. i. h Kll lniwi. 1 Uo'u 11 0..■ >. (,:e )(>:; i —ua l»«na nfi ni) Lunh Miikan ehnii j k» I kou :i:ca i ike <i; ii«• (•; rj'*. mi-.l! n«e pnha <i ts i tifiriH i>-I r»., w;ilii a kii rnHij..o uji pop* I.' "i 1 ! ke h'ue loa i »n n:ea » pau a nu'Kuhin;i i- ii..i [iia' nei, aole u" ka pono ole <i k.i l .k' n mn.i i tnni;io ni e nnn-i, aka, no ke kaa nn» na lakou e. h. opuka m i, oia ihn ];i p;th» ka me.i t' pono ole ai. He me;i mnopopo Ina he pue kuokna loa n.i kanaka Hawaii, a n nn Luna M;ikaainana a p;iu o keia Kiiu iho n« i, he poe wale no ua lawa ia mau haawina—oa kue i na '.nea a lakou i maemo ai he kue i ka <• kn lehulehu, a ua «pnno akn i na mea i: pili ana i ka hoopoinaikai iko lakou Lahui. Ko wniho nei ka lakou muu hana i hoike no ia me«, ua maeinae ka ana oia mea imua o ke akea. Ua kupnno loa no i na makaainana ke kohoi ko lakou mnu knko ponoi, a aole i ka p >« " Ae ale o Kulilikaua." Eia kekiihi, he poe makee alii kakou, aole o kakou makemake o k« baole o hea mai la ka mea nana e pakike ko kakou mnu haku. A iio'«ilb, inn kakou e koho i na hnole, henh» ka laknu la manao mai ia kakon ? No ka mea, he t>oe eepak»-k«' w«le ih« no Ukou a hnki ka oke ku ne n<> hoi nna, ia <>e iho ku ini i kau. Ei« iie poe honpilimeaa* Ihh no na hnole, n<> k« ine», he innikni a he ui'i il"koo l<p|;t n ine keia l-ihnikHUikn o ka lijiiiiii nei. M i i>a Aiuiolelo <> n ■ Mokunna o Atnerikn H'iiiuiiH. u» iken ka hoolalia ioon iu inn iih nupepii no n b<ioikHik.< ona Lun« mniiiuli <i ko Ih iiii p'iiin diiiu ih" a ine ka p .no o kn lnkou iiinu iKnkainakH p nioi, h pe 'a d<> kek»bi poe Lunakan wai, a u ka pooo o iih lehulehu, he opal» w»le oo ia i ko lakou manao, aole loa ia nioa ma Hhwhh nei. A iū oe e kuu hoahannu o ke koko ho 'kahi ke nonni aku oei au ia oe e hoomaopnpo lon o ka poiio koho boloto, he pono nui loa ia i haawiia mni ia oe, u:i lehnlehu nn miliona dn|fi i hooliloiu a rnn ke kok" i honk 'hein nin kekahi o ūb Aupuni o ka h. nuu nei, no ka

j huli ana ia pono, nolaila, e makaalu oe. Mai mnnao no kou noho ana malalo o kekahi hao--1 ie, lie kuleaiH kona ma ke kanawai e hoi wale mai ai i kou balota e haawi aku no kana mea i makemake ai, aole loa pela e pono ni. Pela no hoi na kanaka e noho nei ma na aina mahiko, mai hoolilo ia oukou i mau holoholona leo ole, e ho-a ia ana i o a ia nei o like me ka makemake o ke kahu, aka, e paa ouliou i ko ouk. u niuu bal«>ta, a e haawi no ka poe ili like iiid kou, ke maopopo la oe kona ano hoopono a rne ke kupono no boj. O kekahi «ilelo no h ua nnoepa la, e koho ma. ka pi>e hi.ole w- iwai nui w«le no, a oia h' i, ao'e o k»kou poe kaiinka maoli i lilo i poe waiwai nui loa, me he la, o ke arto oia mea, o i<e kobo i na kanaka maoli, i imi iho ai no ua p- e ha»le lu i kaiiowai n<> lakou iho e poinaikai «i, a ooe e ke kannka Hawaii kapae ae ma ka paia Nolail», e kuu muu hoahanuu. e oukou i keia mau "lelo a pnn peno iloko o ko oukou m«u puuwai. Ei ' h«'i kek,,hi, ina e ikeia he lilo wule 0' s>ik<.(i i a im.ei, ae luwe ana kukou e hi,omaunavna i ka pono koh" halol-», alaila, pi heu lioi e kauiuhu unei oe ke lawe ia mau piuio m;• i o"nn la ? Aole e hiki ia oe ke kniiiuh". no i-a mea, ua haawiii mai in mea mi <e, ii u ' ikea aole e hiki ia oe ke malama ia meii. :.olt ne i ike i kn nui <> kona kuma- . kuai. E hoouihnao e na cn»kamaka, oka m;in«wa pono keiu no kakou e hoomaopopo ai. No ka men. muliu e kukuhekahe ana na nupepa P C. Ji. la, i kumu e komo ai na huole, a ia m»naw i e hoopukaia mai ai ka io o ka mea a Kakou e lohe w»le nei—ka lilo o kein Aupuni ia Amenkn Huipuia, nolaila la e na hoahanau o ua aina aloha nei, e noho oukou me ka makaala—m»i nanea ka nolio ana o ke »o, a mai m"e ka po, aia ka pono o ke kom» <>Ie o na haole o ke uao manao like me ko ka nupepa P. C. Jl. Aka, oka Ih balota, oia ka inaniwa e ikeia ai oa kanaka Hawaii oiaio; a, ia manawa no hoi e ikeia'i he kakaikhhi loa ka poe i like ka manao me ko ki. nupepa P. C. A., no ka men, ua maopopo la'u e kuho mai ana oukou e o'a mau hoahanuu m» nn kanaka maoli a me ka poe i hoike ia lnkou ma ka oiaio, he poe makamaka no ka L huikan»ka. Ma ka'u mau olelo malana ae nei, aoleo'a makemake e kuhihewa ia niai, ua pili ka'u muu olelo i na Eahuūapule o kela a me keia a<>ao hoomana e noho nei iwaena o kakou, no ka uiea, aole no lakou i pili ma ka'u maa olelo i hoopuka ae nei, aole o'u makomake e kau ia mai ke ano o ka'u mau olelo pela, no ka mea, aole e hiki ke hooleia ka maikai o ka lakon mau hana i hana mai ai ia kakou, K.e waiho nei ka hana a kela aoao hoomaui keia aoao iioomana i hoike no kana maa ba na maikai i hana mai ai ia kakon. 3de ke aloha, owan no Ko Hawaii Ponoi. " Honoliiln, N-.v. 23, 1867. Ke Alii Kiaaina Wahike.—l ka anina !;• o ka Poaknhi nei i ka moknahi Eilauea i holo aku ai ma kona mau awn e holo mau nei, ua kau pn aku ke Alii Kiaaina Wahine o k; : mokupuni nni maluna ona. Ua hai ia mai makoii i holo akn la oia i ka maln ulu e hoo l.inu ai no kek;ihi man la a hoi mai. j