Ke Au Okoa, Volume III, Number 36, 26 December 1867 — Ahaaina Umiumi o na Waielua. [ARTICLE]

Ahaaina Umiumi o na Waielua.

E Ke Au Okoa e :—jlloha oe : L. Hooponopooo a me na keiki o ka Halepai Ina he meo iu ika li, ai ka pana maikai ia o ko lakou m«u puuwai kapalili, alaila, e hoowalea ana kakou i kekahi mau minute

ia pokole, no keia ahaaina nmiunw noi o na Waielua i olelo ia ae la maluna. Ma ka la •23 o Nov. i nee aka la; ua hoomakaukau ia ka ahaoina ma ka luakini o Waihee e na keiki auwne umiumi o ua mau Waielua la, mai Waiehu a Waihee, he kanakolu a keu ae ko lakou nui, mamuli o ka hooikaika ana a ko lakou kuhunapule, a L. W. Papalimu, a me ka makemake o ua poe la; e kukulu i ahaaina lulu dala, i mea e mnemae ai ko laleou luakini hoomana i ~ke Akua Kiekie Loa. Nolailu, na ka welo kapalili o ka Hae Hawaii i ke oheahe makani, a me ke kani kuik ' kahi bele, i poloai mai ia'u e hapahapni ae ko'u mau kapuai, a e naue kino aku e nana i keia mea hou i hana ia malaila, a i ko'u hiki ana molaila, a eono pnha anona mai ka puka mui o ka hale, welo hainaka ia raai la au e kekahi mau kaikamahine opiopio olua, e ku ana ma na lapauwila o ka puka komo; me ka wiliwili hoomao ole o ko laua hainaka ia'u, o i mui ana ia'u e hele aku, aka, ku iho la au, e kali ana o ka pane leo ia mai, eia ka ka mea i waiho leo ole mai ai, ua lai oloko, e pule ana ke anaina no ka hoomaka aniv e ai, eia ka he kiai puka ua mau lede la no na malihini « nhine ko hele aku, a na laua e hookomo il k a he mau kanaka ano keonimana na kiai ma kekahi puka, a malaila na kane e komo ai, na laua au i alakai iloko, mahalo iho la au ia mea maikai, no ka huikau ole o na kane, me na wahine

ma ke komo ana, a me ks noho ana e ai, i iho la au iloko o'n iho, he rula maikai keia ke malama ia e kuu lahui. KA AI ANA. I ka hora 12 a paneo iki o kaainaawakea, ua uleu like iho la na hapapulima o ke anaioa holookoa mai o a o, e hookomo mai i na mea ai o ka papaaina i oluolu ai na pauku kino. Aka nae, aole au i pulale koke aku i na 4 ono oka papaaina i waiho ia mai i kuu alo, aka, alawa ae la au ma o a maanei o na paia oka hale, ilaila au i ike aku ai i na mea hoonani oloko, oia hoi keia, he mau hae Hawaii nui, ua kau ia ma na puka aniaai a puni na paia, e papio ana me be anuenue la; a na moani mai ke ala anuanu o na lau nahele o ka uka iuiu o Maunaalani, e hoolulu ana i na kae pali o ka papaaina holookoa, o ka hihi no a ka maile; o ka luhe no a k& awapuhi, o ka holu no a ka lau o ka palai, aohe a'u mea nani oie olaila ke ike aku, he makamaka ka hoi ke oho o ka palai, ka hele a lipolipo ika ua lulehua o Panaewa. Eia ka mea kamahao ma keia mau mea hoonan: oloko, he mau kumu ohia lehua elaa eku ana ma na poo o ka papaaina, ua hele a luluu na lala i na lau, e kakau popohe ana na pua lehua o ka wekiu, oa ai ia e na manu, ilaila au i hoomea ae ai i keia mao ialani mele. " Ku ana o Hiku i ka nahele, Me ka pua lehna i na lima, Ua ai na-ka ia e ka manu." Oiai ke anaina e nuiimuia ana na kane, na wahiae, a me-na kamalii, ike aku la au i kekahi mau Keonimana o ka malu hekuawa o Wailuka, o ka Hon. W. P. Kahale, o J. H. Napela, 1 hookahi o ke Capitala o Honolulu, oia o W. J. Noa, e luana pu ana lakou no ka paina ana. Aia makou e hoolai ana i ka ono o na mea ai, a he pola ka umeke, hoolele ia ae la ko'a hauli i ka haule ana iho o ka ai iloko o ka'u pola, i aku Ia au ia Onokaia, mahea la hoi ka piha hou ana ae nei o ka'u pola ikaai J I mai la keia ia'u, na na keiki kuene hao ai, a ia'u i nana aku ai o Kalalaupunaikeonaona, a rae Kauwa Opio, o na keiki no ka o ka maiu kukui o Kaukaweli a'u i ike aimamua ikaM. H. 1864. Malie no i hiki ai ke hoolele a olali ae i na kulu ai me ka milolii iloko oke pola. lna no paha o na keiki eii ohiki o ua aina kuahiwi lua noi, ina ua puohu ke one io ia nei. Oiai makou e pakiko ana i na mea ai o kela ano keia ano. I aku la au i ko'u hoa ai ia Punana; oiai no kela e nuu ana i ka uiaua kaka puaa, nawai hoi i ho-o iho nei ka haku kelekele iloko o ka'u pola- ai ? £ luli mai ana ko ia la poo, me ka aa mai o na maka, makau ae la au, ua kuhi au la ua puua i ka io puaa, i ka hele a kahuli ka onohi eleele; eia ka uanei he 1010, oiai ao kela e' luli ana me ka uwi no ona niho; e kahea mai ana kau wahi keiki ma kahi e mai. " Hukia ka la ia Punana " Eia kahi lea, ia Punana, " heaha kou leo, he kukaepele," hu ae la ko makou aka. v PAPA HIMENI 0 NA. WAIELŪA. 3 A mao ae la ka iulumi ana o ke anaina ahaaina, ku mai la ko papa himeni, malalo o ke alakai mikioi ana a ke keiki o ka lai pohu o Kona, oia o John Kealo, i noho ai i ka iu o ka la, e ka puu panoa i Lahainaluna, ua kuu mai la na haumana i feo lakou mau leo nahenahe, me ka hoohaihai o na olelo mele; a ua piha no ks naau i ka olioli, a oki ae la na leo mele, hoolai iki iho la, aole i liuliu, ku mai la.kekahi mau keiki liilii, he mau mea paani Olumepika, e hoolenlea i ke anaina a ua nakulu no ka papahele i ka olioli. na keiki pubi ohe o lahainaluna. Eha ko lakou nui me n&ohe pakahi, a elua no Wailuku, me na wahi pahu hookani; ua kuhi au la lia hokio h,ula, i ke kani pahupahu e kuolo ai, i iho la au; e lawe ia mai no boi paha i pakini e aho.ia, aka, i ke puhiana mai o na keiki o Kaukaweli i na leo mele ma na ohe, ua maikai.i.ka hoolohe ana, na ku no i ka mahalo aku i ko lakou ike. aka, aole no e like aku me nn kapalili a Simona. Oiai au e ku ana me kekahi hoahele o ua poe keiki la, ninau aku la au, nohea mai ka ike puhi ohe o keia. poe koiki? I mai la kela ia'u, na kekahi keiki puhi ohe keia o Hilo. Pane aku la au, malie no i uhene ai ka papahele, a pau ka Inkou hookani ana, kuene like ae la ke anaina. Ia manawa iku mai ai o& keiki o ka aina kuahiwilua, a kuu pau mai la i ke kani ikuwa o ka. leo ona pahu, a me ka wawalo o ka Jeo onaohe, eneho/)«aoai na pepeiao, nolaila, ua-hoonioni ia ke ana kau malie o ko'u puuwai, e kekuhi ohe kani kupanaha i kapaia be Tolanike, rae be manu nene la ke kani., Ua uleu no ke keiki e puhi ana, ame na keiki hahau pahu. A alo iki ae la ka ohe nene, ua ku mai la kekahi keiki, a puhi mai la, he wahi ohe uuka, i kapaia he Paipa, u& kani kupinai me ka leo kapalili honehone, me he Apapane inu wai pua la. Olelo iho la au ia'n iho, ka; he ku&aina hoi keia aina o Waihee nei, ua loaa ka hoi na pahu maikai, ame oa ohe maikai, elike me ko luna oka manawa Laeawana. Nolaila, ua mahalo au ,i keia ahaaioa nu hou o na umiumi ehuehn ona Waielua nei, akahi ro au a ike, a o ka huina paha o ka poe i hiki tuai 200 a keu iki ae. Ao na makana i lulu ia iho ika waihona he $90,00 a kou. Me ko aloha i ka Lunahooponopono, a me na keiki ulele oke Jlu Okoa. Johk Kaoaloko. Kalaoiloko, Waihee, Maui, NarBo, 1867.