Ke Au Okoa, Volume III, Number 47, 12 March 1868 — Untitled [ARTICLE]

Hf. nui ko makou kaumaha i ke koiia mai e na mea i hiki mai ilpko o ka Poalua iho nei, e waiho aku i ka ukana luuluu imua o keia Lahuikanaka holookoa, oia hoi ka haule ana o kekahi o na kanaka naauao maikai a makaala o Hawaii nei, oia hoi ka Mea Hanohano lona Kapena; Hoa o ka Hale Ahaolelo Alii, a me ka Aha Kukakukamalu o ke Aupnni. Ua apoaia mai la oia ena lima menemene ole o ka make ma ke kakahiaka duī o ka la 10 o keia malama, ma kona hale noho ma Peleula Honolulu nei. Aole nae i pee ka hele aua mai a ka make i ona 'la, no ka mea, ua lehulehu no na Ia o kona ano nawaliwali loa ana, a ua umiknmamakolu a oi ae na makahiki o kona waiho ana i ka mailolo, a na nawaliwali na lala o kona kino me ka hiki ole ke kokua i ka uawaliwali o kona noho ona, a, na ia onawaliwali no i hoonawe malie i kona oia, a hiki wale mai i k» wa i lele loa aku la 0 ka Mea Hanohano lona Kapena, he kanaka Hawaii oia no ke kulana makaala iwaena o kona lahnikanaka nei; a ua hoomaka no hoi oia iloko o koua wa ui e lawelawe i na oihana koikoi lehulehu wale o kona aina hanao nei. He kanaka hoi oia i pili ponoi ma ke ano kahu, i ka ohana alii o Hawaii nei, a uo ia kama, ua hooenaia oia i kona wa opiopio e ka Mea Kiokie M. Kekuanaoa a me ka Mea Kiekie ke Alii Kinau, e liele i ke kula o Lahainaluna; a mahope o kona hookuuia ana mai ia knla mai, ua noho oia ma ke euo Kakauolelo Oihana na ke Alii Kinau, a ua hooko oia i ka hana i haawiia nana e hooko, me ka naauao a me ka maikai e loohia oleia'i ka unamuia mai e ke alelo o ka enemi. Ahe ano koikoi no hoi na hana i hooiliia nana e hana ia au, no ka mea, a akahi ae ana no kakou a pnka mailoko ae o na lima o ka noho ana kahiko, a iloko o ke ano noho ana o ia au.—E nui ana ka hoomakaukauia mai o ka aina nei e na aina e, a aole no hoi i ikeia mai kakou ma ke ano lioa no ka ohana o na na aupuni naauao o kahonua nei; a nolaila, ua hiki ke oleloia o ka mea nona keia moolelo, kekahi o ka poe Kalaiaina noiau oia au. No ka mea, iloko o

na lima o na 'Lii Kinan a me Kekauluohi na alakai a me ka hooponopono maoli ana o ke Anpuni, o laua na poo maoli o ke Aupuni, a o ka inoa Moi wale no kai ke keiki kaikunane o laoa, a nolaila, o Mr. Kapena no kekahi mea i hana nui no ka pomaikai hoi o keia Aupnni ia wa. I ka make ana o ka Mea Kiekie ke Alii Kinaa, oa hoihoiia oia (Kapena) i Kakaaolelo Oihana na ka Moi Kamāhameha 111., a nie ke Alii.Kuhina Nui Kekauluohi,/ a oa lawelawe oia p.a ia oihana, me ka lawelawe pu i ka Oihana Luūakanawai o ka Papa Lnnakanawai o ia wa, me loane li, Hon. Charles Kanaina a me kekahi poe e ae, elima ko lakou nui, a me he mea la oia no ka Aha Kiekie o ke Aupuni, oiai, aole i hoonohonoho kaawale ia na Oihana o ke Aupuni ia wa. Iloko mai o ka M. H. 1840, ua hooliloia oia kekaLī <> 1 oka Aha Alii kau kanawai oia manawa. Ano ka ikeia no hoi o kona noiau a me kona naauao, ua ana loa no na 'Lii ana iaia iloko o ia wahi a hiki wale tnai 1 ka wa i hana ia'i na Kanawai Hoonohonoho Aupuni i ka M. H. 1844. Ama ia manawa, oa hooiaioia oia i Alii no ka Hale Ahaolelo Alii, a me ka Aha Kukakukamalu oka Moi. Ama ia hope mai, ua noho oiai Kiaaina do ka mokupuni o Hawaii, mamna ponoi iho o ko Hon. Geo. L. Kapean noho ana'ku ma ia oihana. Ma ka makahiki 1849, ua hookohuia oia kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o keia moknpnni, a ua noho oia ma ia oihana mai ia manawa mai a hiki 1 ka wa i hoolahaia'i ke Kumuka/iawai o ka M. H. 1864, a hanaia'i ke kanawai e hoopan ana i ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Akahi. Ano kona nawaliwali no hoi, ua hookohuia hoi o Hon. W.p.Kamakau ma ia oihana. Ua hoomaka kona nawaliwali ma ka M. H. 1855, he 1010 ka mai, a ua hoomau ka ai ana a ia mai iaia, a hiki wale i kona wa i haalele mai nei ia kakon; a o ka hapanni o kona kao o ka noho nawaliwa'ii ana me ka lawelawe i ka oihana, iluna wale no ke alo. Eia nae ka mea hilu o keia kanaka kupanaha, iloko no o ia nanali a ka mai a me ka nawaliwali, hoomao no oia i ka lawelawe i kana oihana me ke kaulike ame ka noiau. No ka mea, na nui ka hoopii mai na Aha Apana mai, a he nui no hoi ka pohihihi i ke kanana ana i na olelo hoike; aka, mahope o kona hoolohe akaliai ana i ka olelo a na hoike, ua hoopuka mai oia i kana olelo hooholo me ka noiau a me ke kaulike, a no ka hilinai nui ia no hoi o ka pono o kana mau olelo hooholo, nolaila, ua kakaikahi loa na hihia i hoopiiia mai kana Aha a ina Aha ae maluna; a ua maopopo ia'u e hooiaio mai no na Loio Hawaii a pan ia mea. No ka mea, na loaa iaia (Kapena) ka haawina o ka ike i ke kan&na a me ka

waewae ana, a roe ka nana ana i kc ano o neia mea he olelo hoike. Ua hilinaiia oia e na kanaka oiaio a pao o kona Lahui, a he makaoa maikai ia na ka mea e noho Lnnakanawai o haaheo ai. He mea minamina no hoi ka ale ana ae a ike iho, aole i lehulehu na kannka o kona ano. He kanaka akamai no hoi oia i ka olelo Hawaii, a ua paa mookuaohau, a moolelo nohoi oiao kona ainahanau, he mea ia na kakou a pau i ikemoka; no ka raea, ua helo mau ia n kipa mau ia kona

hale e na kan;ik;i naauao a pan o kuna aina hunau nei, 110 ka makemuke i ka nan. o kana mau olelo, a no ka hoonaauao mai i ka poo a pau ana e kamailio mai ai, a e hoaa ana paha kona mau hoa —ha-iha-i i ka hoa ole e nanea ai, a e Inakaha wale ai i na la wela o na aina aloha nei. Eia ka mea kaumaha i ili mai iluna o kako i, ua hooneleia mai ka Moi i ke kanaka naauao, a o ka aina hanau hoi, ua hooneleia mai i ke kupa niaikai, a o kakou hoi o ka lahui, ua hoonele ia mai i ka hoahanau aloha oiaio—Ua hala kela i ka ilina hope a kakou a pau e hiki ai ke ukali aku, na waiho mai nei nae i maka aloha n poina oleia'i, oia hoi kana mau hana maikai, a na ia niea no e hoomama mai i ko kakou lnuluu—nana e hookonokono mai ia kakou e hooikaika i hiki ai ia kakou ke like me ia raa ka noiau a me ka maikai. Aka, aole ma kona ano oihana wale no kona maikai, aia pu no ia maikai iloko o koua noho ana i ka poli o koua ohana, no ka mea, o ka mea nan3 e kakau nei i keia moolelo, he mea oia i noho pu, ai pu, a luakaha pn me ia i hele aku la iaia e noho ana i Manana Ewa, a me Peleula nia Honolulu nei, a he hale no hoi na'u e hiki ai ke hele a i iho "iaia i ia nau." A uolaila, ua mokumoknahua ka uaau i kona haalele aua mai nei ia kakou. No kona ohana no hoi kekahi aloha, no kana kamalei kana keiki o J. M. Kapena, ka Luna Hooponopono o keia nupepa, ka mea ana i hoike ai i kekahi o kona ano noian, ma ka hoomaa ana i kana keiki i ka naauao, a o ke ko ana o kona (Kapenn) makemake o ka hana no a kana keiki ka h'oike leo ols o fa mea; pela no hoi kana wahine, aloha ia i ka noho hookahi i knhi a laua e nononoho ai a me kahi a laua e hele ai i Ewa " Aina lepo ula i l:e kai." Paumako akli ia no hoi ka noho'na o na ohua o laua i ke aloha.