Ke Au Okoa, Volume IV, Number 20, 3 September 1868 — Ia Akeike. [ARTICLE]

Ia Akeike.

E maopopo no au'anei hoi o n& hoailona n me na wanana a pau i hanaia, i ka wa ia Mose, Io?ua a me na kaula, he mau hoikeia no □a mea e hanaia mahope, a ua hookoia i ka hiki ana mai o ko kakou Hoola. He oiaio, ua lilo na kanaka he 12 a me na pohaku he 12, i hoailona a i mau hoike i na mamo a ka Iscraela, ina pohaku o kona oiaio, a lesu i waiho aku ai ia lakou. E nana ma Hoikeena 21:14, penei : "He umikumamalua pohaku kumu o ka pa o ua kulanakauhale la, a ma ia mafi pohaku na inoa o ka poe Aposetolo he 12, a"ke Keiki Hipa." Auhea la na haumana he 70 iloko o keia haawina mai kinohi mai, a i ka wa hoi o Kristo, a i ka wa hoi e hiki mai ana mahope ? .Na keia mau hoike i hoomaopopo mai ia'u, aole i kukuluia ke kahua o ka ekalesia ma o na haumana e ae he 70, a i ole hoi ia i ka 120. Mahope iho o ka wae ana o ko kakou Haku i ka 12, aole i hai iki o Mataio kekahi o na Aposetolo, ika wae ia ana o-ke 70 i hoike» ma Luka 10:2. Ikawa e ola ana na Aposetolo, ua palapala o Mataio i kana palapala ma ka olelo Hebera, a mahope ka unuhiia'na ma ks olelo Helene. Aua heluheluia ma kela wahi keia wahi i kukuftia aika ekalesia ikawa e ola ana na Aposetolo. Heaha la hoi ka mea i hoomaopopo ole ia af keia mau haumana he 70 i hoikeia ma Laka, ina ua like ko lakou kulana me' ko ka 12 ? O Luna oo ka mea i hai mai, "Aao ae la, ua hea oia i kana uiau haumana e hele i ona la, a mai o iakou ua koho oia he umikumamalua, ka poe hoi ana i kap3 aku ai he mau Aposetolo." Ua like io no iea huaolelo Aposetolo 'me ka mea i hoounaia, he Elele, aka, he oi ae mamua oia, e like me ka oleio a Mat. 10:2. Ua hoikeia malaila ua oi aku mamua o ka mea e hoouna wale ia ana, he ppe i hoouoaia i hoike a i hope, no ka mea nana i hoouna aku ia lakou. (E nana ma ka Koin wehewehe ana no.keia huaolelo Aposetolo I Regg. 14. 6.) Ke ike nei kaua e ka makamaka, he kulana okoa ae o ka poe 12, ahe okoa ae ko ka poe haumana e ae. Ma Mat. 28:16, ua olelo oia, " Hele aku la*ka poe he umikumamak.ahi, i Galilaia, i ka mauna a lesu i kauoha aku' ai ia lakou." He hoike keia nana e hooia mai i ka manao ana o lesu, o ka poe i wae mua ia he 12, i haiia

ma Mar. 3:14, a "me Mat. 10:1, a i lilo ai ka heluna i 11, i ka makfe ana o luda, kana i olelo ai, a i manao ai e hele lakoo i Galilaia, i ka mauna. E hele aku e aha ? I hai aku ai o lesu ia lakou, " Ua,:haawiia mai ia'u ka mana a pau o ka laai a me ka honoa. E hele aku oukou e hoohaumana aku i'na lahuikanaka a pau, e babetiso ana i lakon iloko o ka inoa o ka Makua, ae ke Keiki, aoka Uhane Hemolele. E ao akn ana ia lakou i na mea a pau a'u i kauoha aku ai ia oukou, aia hoi, owau no me onkou a hiki ika hopena o keia eo." Mat. 28:18, 19, 20 . Maheala na haumona e-ae he 70 iloko o keia haawina a lesu i ka 11 ? Ina ua manao o Icsu e haawi i ka mana kukulu ana i kona eka)esia i na haumana e ne ana, ina ia.ua hookaawale ole ia ka 12 mai ke 70 mai, ina la ūa olelo ia no la ia.lakou a pau, me ka hoomaapopo ole i ke ano o na huahelu he 11, a he 70 paha, aka, mn keio hoike ana, maopopo la i ka 11 wale ibo la no. E lawe mai au i ka hoike a Mareko no keia kumu hookahi. Ua hoikeia Mark. 16:12, i kona hoike ana ia ia iho i kekahi mau haumana elua, ma ke ano okoa, a mo ka manawa okoa. Ma ka pauku 14, u» hoike oia ia ia i ka 11, ia lakou e ai ana. (E hoakoakoa ana.) Aole i akaka iki he poe e ae kekahi, a aole hoi i hoakakoia kahi o keia hoakoakoa ans; aka, ua haiia ma ka pauku 15, i ke kauoha ana, " E hele oukoo i na aina a pau, e hai aku i ka euanelio i na kanaka a pau. O ka mea e manooio mai a babetisoia, e hoolaia oia, &c." Ma ka pauku 13, ua oleloia, " A pau ae la ka olelo ana a ka Haku ia lakou, alaila, laweia'ku la ia iluna i ka lani, a noho iho la ma ka lima akau o; ke Akua." Na keia pauku e hoomaopopo i Galilaia io no keia hui ana.no ka mea, ua olelooia ma Luk. 50, " Alaila, alakai oia ia lakou iwaho a hiki Betānia." Aia keia wahi i ka mauna o Galilaia, aole i bai iki o Luka i na mea a pau ī hoikeia e Mataio, no ka mea, ua ike no o Luka, ua hai e ia ma ka Mataio palepala mamua o ka hoopuka ana i kana. Ua kuhikuhi mai oe ia'u tna ka pauku 33, 0 Luka, ke hiki ke hoomaopopoia, ua haawi like ia ka mana ia Keleopa mekekahi haumana o ibo£ a i monooia e Teopi!a a Luna no ka lua. o ua haumana la i ololoia, me ka poe 11 ma ka i anao Luk. 24:35, 36, penei: A hai mai. la laua i na mea i hanaia tna ke alonui a me kona hoomaopopo ana ia laua i ka wawahi berena ana. A i ko lakou kamailio ana ia mau mea, ku iho la o lesu iwaena konu o lakou, a olelo mai la oia ia lakou,. " Aloha oukou." O keia halawai ana a Luka c 01010 nei ma ka pauku 33. au i kuhienhi mai ni iloko no ia. o ke kulaoakauhale o īerusalema,' aole ma ka mauna o Galilaia. Aole wohi olelo hoike iki a Luka, mahope iho o kona ala hou ana mni, no ka haawiia ana o ke kouoho, " E hele onkou e hoohnumona aku, &c." No kona iko ua hoike e ia ia man mea e Malnio, ma kana palapola i Uha ia mnuawa i ka wa a Luka i kaknu ai i kana. O na mea i haulo 1 ka Mataio palapala, oia ka Luka i hoopao

ibo. E like me ka loane hoopaa ana ina mea i hai ole ia e na euanelio e ae.

No Keleopa i oieloia ma Luk. 14:18, ua olelo o Buta (Ruth, R. S. ip. 231,) oia no o Keleopa i haiia e loan 19:25, amo Aiapaio, (ka makuakane o Iakoho) i haiia ma 10: 3. E maopopo rio o Luka ke kokoolua o Keleopa i haiia ma Luk. 21:22. Ma kana i ana, "Ua pihoihoi makou i kekahi mau wahine o makou." Aka, ina he hookahi oo ano o keia kaoaka o Keleopa, a o Luka kona kokooiua, aole nae laua i kapaia he mau Aposetolo, aole laoa iloko o ka heluna o ke kulana o ka 12 o na Aposetolo i wae mua ia, e like me ia i hoikeia ma Mat. 28:16, a me Marek. 16:14. Ua hai mai o Luk. 24:10, " O Jakou, (oia loi na wahiae,) ka poe i hai mai ia mea i ka poe Aposetolo." Owai keia pje Aposetolo, aole anei o ka poe 12, a i ka make ana o luda i II ai. Aoie o Keleopa ame Luaa i kapaia he mau Aposeto]o,. e.like me ke ka poe 12, e hiki ai la ke oleloia» o laua kekahi iloko o na haawina a pau o ka poe 12, a e like me ke kauoha i haawiia'i i ka 11, ua lawa like no laua iōa mea eae a pau. He oiaio ua loaa kekahi mau haawina. aka, koe kekakahi.

Ke kuhikuhi mai nei oe ma loane 20:22, 23. Ua naua waū malaila, aoße wahi olelo iki a loane no ka halawai ana ma ka mauna, aka, ua haiia mai nae, pauku 19, ua biki aku oia i ka wa e akoakoa ana na haumana me ka paa o ka puka, aohe nae he maopopoo kahi hea la. Ina oka halawai ana keia i oielo ia e Luka, alaila, he wahi ano pili io paha ia, aka, e like me ko Luka hai ole aoa i na mea i hanaia ma Galilaia, pela no o loane. Oiai, he hope ioa ke kakau ana a loane i kana palapaīa, e ike auanei kaua, oaa enea i hoopuka ole ia e Luka, ua puka ia loane. E laa me ka ha ana o lesu i na haumana, i ka Uhane Hemolele. _ A haawiia'ku la ia lakou ka mana kala a me ka mana hoopaa i na hala o kanaka. Aole wahi hiki iki a loane he mau ha'umana e ae kekahi i akoakoa me ka poe 12, no ka mea, ma ka pauku 24, ua haiie, " O kekahi o ka poe umikumamalua, o Tomo, i kapāia o Didumo, aole ia me lakou i ka wa i hele mai ai ō lesu." Ke puka nei no ma ka īoane ka hoomaopopo ana i ka 12, aohe hoi he wahi olelo no nahaumana e ae. A olakou la hoi kekahi iloko oka haawina ha ana i ka maoa hookuu a me ka hoopaa ana i na hala. Ina o Toma kekahi ia wa, aole nae oia k?na mea i hele ai, no ka mea, ua mapopo no no lakou no ka heluna 12 o keia haawina, a i hookoia ia haawina ma ka Ia Penelikota.

I ko lesu wa i hooana ai i ke 70, he kamn ko ia hoonna ana a ua hai ia mai, no ka nui o ka ai i 00, a uukn ka poe lawelawe i ka hana, nolaila, he kupono ke hoonna oia i poe ha.na e ohi ika hna. Aohe wahi olelo iki ia, o lakon kekahi i kauoha ia e hele e hoohaumana &o. īna he like ka-mana i haawi ia lakon. e hoomaopopo iho oe aole i hiki mai kona manawa. E noho pn ana oia ma ka honoa nei, a aale i hiki mai ka manawa e knkulaia ai kona ekalesia. A1 ke knkuln ana aole maluna o ke kanahiku, aka, maluna no o na Aposetolo.

Aole no ka mana pani i hakahaka ka'a i oielo aka.ai no ka ahaaipa hope o lesu, aka, he hoomaopopo ana ia, na lakou na ka 12 e hoike akn i ka lahui, na kukalu oia i oihana i mea e hoomanaoia ai oia. Na lakou mai ko lakou wa e lawelawe aku ai i ka oihana, aole na ka mea e ae. Na lakou e haawi ia hai, a e lawelawe i kana mau oihaoa, aole na kela mea keia mea. Aole oo paha a'o olelo, "hemanakoka poe 12 maluna o na haipule e ae," aka, ua ike au aole na kela inea keia mea i haawi ole ia ka mana e lawelawe i kana oihana. He oiaio, o ka mana e ai a e inu, me ka hoomanao ia io, oia wale no kana i haawi ai ia lakou." Ae, ua haawi oia lakou, a na lakou e haawi raai i na mea a pau, aole i haawiia mai i na mea a pnu mamua aku o na Apose!olo; aka, na na Aposetolo e haawi aku i keia mau mea e like me kaoa i olelo ai, i mau hoike lakou no keia maa mea," a pau ana i kauoha ai e hana a i ike ai nona. Ua olelo oe, mahope iho o ka hoike ana mai i ka pili o ka pauku 33, no ka haawi ao'a i ka mana i na haumana a pau, ua olelo oe, " nolaila, owai la ia poe i ha ia e Krisfco, a kauohaia e lawelawe i ka oihana, ke ole ia uiau haumann he haneri a keu." Ua pane ae au i keia mau olelo ao, me ka maopopo ole maluna o ka 120 ia ha ana, ako, maluna o ka 11. A ina o ka 120 kekahi iloko oia hana i hoikeia ma loane, aoleoia ka mea ihooiaio ia ai o ka 120, kekahi i kauoljaia, " e hele e hoohaumana, &c." He haawina okoa ia, i lawa like i na haumana a pau, mai na Aposotolo a ia lakou, e like me ia i hoikeia ma Luk. 10: oka, o ka haawina kauoha, "e bele," i ka 12 wale no ia, a na lakou e hoouna aku e like ai m® na hanmana a pan a lakou i hoikeia ma Oihana. Aole au e hoole ana aole i loaa ka Uhnne Hemolelo i na mea a pau, a malaile i ike ai au i kau mea e manao nei o ka like o ka poe 12 me ba poe 120, a me na mea e ae a pau, ke makemake e kukulu i ka lakou okaleaia i manao ai, a i 010 ia e lawelawe i kana oihana e like me ka manao ae n kela mea keia mea, rae ke kauoha ole io. Pehea ino e lawelawe ana oe e ke kahuna i ka oihana, a olelo aena hoahunau, o lakou pu koknhi, oole yiei i makehewa ke kahuna ma kona wahi, ina uo lilo na mea a pau i kahuna ? Heaha la ko ano o ko Kristo ekoleaio, ina uu lilo kela mea keia mea i poe kahuna, oole loa ke Akua, he Akua no ka huikau, aka, no ka like. E nana i kana kauoha ia Moae a

me na kaula, oo na mea i hanaia': no kana oihana hoomaea. Ua hoooohonoho pono loa ia na mea a pau, a e like me ia, peia ka lesu ameka na Aposetolo hooko ana. Ma kahi o !>o kahuna eui i ka wa ia Mose, ua hoonoho kela ina Ap- setolo pakabi ma ia wahi. Ma kahi o na kahuna ua hoonohoia ke kanahiku, a ii*t kahi o na Levi ua hoooohoia na Diakona. Wahi a Paulo, "he hookahi no Uhane, aka, he lehulehu na haawioa." E like me ia ihaawiia ai i ka II ma ka mauna o Galilaia, a aole hoi i ke 70. Ua kuhikuhi mai oe ma Oih. 24:4<f, aka, e nana oe i ka pauku 42, " A hooman iho la lakou ma ka olelq ao a ke knka pu ana me na Aposetolo, a ma ka wawahi barena ana ame ka pnle." 0 ka poe a pan keia $>e SOOO i bapetīzoia mamuli o ke ao ana a na aposetolo, aole nae wahi hoike e hooiaio ana ua lilo lakon a pau i poe kahuna. Ua komo na kane me na wahine paha iloko o keia helu nui ana; a ina o kou manao ana. 0 ka poe 3000 a pan i manaoio a i noho pu hoi me lakon, a huipu ia ka lakou mau mea a pan; a i hoomau lakou maloko o ka loakini i kela la i keia la, me ka manao hookahi a me ka wawahi barena ana i kela hale keia hale, he poe lawelawe wale no lakou a pau i ka oihana i kanohaia, «a knhihewa oe.

No ka pauku 46, no ko lakon hooman ana maloko o ka loakini i kela la keia la, me ka lokahi o ka manao, e ao mai ana oia ia kakou mai ka hewa hookaawale ana ia kakon • mai kana oihana mai; no ka mea, oiai, na na kahuna no e lawelawe ana i ua oihana o ka luakini o lakou ka poe nana i pepehi ike keiki alii o ke ola, Oih. 3:15, aka, aole i hookaawale ae kana poe haumana mai na oihana akea oka pule ame ka hoonani ana iloko o kainakini; aole nae lakon i ae aku i na mea hewa i hookauia ia lakon e na luna ma lernsalema. No ka mea, aa olelo o Petero ma Oih. 5:29, " E pono no ia makou ke malama i ka ke Akna, aole i ka ke kanaka." No ka .wawahi barena ana ma* kela hale keia hale, oiai na hele lakou ika luakini no . ka pule a me ka hoonani, aole i nele ko lakou hoi ana i ko lakou mau hale ponoi e wā- • wahi barena, ka mea hiki ole 'ia lakou ke hana ma ka laakini, aka, i ka pau ana o na luakini ludaio ua lawelawe pono ia keia wawahi barena ana iloko o na loakini Karistiano. TJa lawe mai oe i ka hoopnkaia ana o na haumana i ka ulu hoino ana Sanlo, Oih. 8:1. Ee oiaio no ua hele no na hanmana e kaahele e hai ika olelo, aole ika poe 12 wale • no ka oihana. Aka, tra koe kekahi haawina . -nui loa i keia poe i hele e bapetiso,' a i hoike iko Kristo make ana. Ua haiaa o Pilipo kekahi oia poe i hele jna Samaria, a mahope o kona hai ana i ka, bapetiso ia lakou, ua koe ka haawina o ka. Uhane Hemolele iaia; aka, i na aposetolo wale no ka poe i koe ma lernsalema. E nana ma Oih. 8:14, 15, 16 a me IT, no ka loaa ana o ka Uhane Hemolele ma ke kau ana o na lima o na aposetolo. Ee ike nei au e ke hoa, ke hele nei kaua mai ke kaha ae o ka kaua mea i manao ai e ■ r hooia i ka mea naim e-booh'olo4 na ■ olelo a Auberete ma laua o Alekanedexo, a e hoopokole au i keia palapala a'a i keia wa, a e pane aka no mahope i na mea i koe a'u e pane ole aku nei i keia wa. £ ninau nae an ia oe e ke hoa, heaha la kela olele ma loane 5:22, " Aole no ka makua e hoopai (oia hoi e hookolo a hooholo e hoopai) i kekahi, aka, ua haawi uka i ka hoopai ana a pau na ke keiki." E nana' hou ma Oih. 1T:31, "No ka mea, ua hoomaopopo oia i ka la e hooko lokolo ai i ko ke ao noi me ka pono, na ke kanaka ana i koho ai ka mea ana i hooia mai ai i ka maaaoio i na kanaka a pau, i kona hoola ana iaia mai ka make mai." E nana ma Oih. 10:42, no ka hooia ana ika la hookolokolo mahope, " Nana no makou i kauoha iho, e ao aku i kanaka, a e hoike aku i ka jaoonoho ana a ke Akua iaia, e lilo i lunakanawai no ka poe ola rae ka poe make." E nana hou ma Eoma 2:16, no ka la mahope i pili iio ka pauko i oleloia ae nei maluna, " I ka la a ke Akua e hoopai ai i na mea huna a na kanaka, ma o lesu Kristo la e like me ka'u Enanelio." E nana hou ma Koma 14:10, " Aka, no ke aha 1a oeehoahewa nei i kou hoahanau ? Ano ke aha la hoi oe e hoowahavaha nei i kou hoahanau ?■ No ka mea, e ku ana no kakou a pau imua o ka noho lanakanawai o Kristo." Na keia maa kumu hoike he lehulehu wale au i olelo oi, aia ika la mahopee hooholo mai ' oia i ka poe pono a me ka poe hewa, ona mea a pau i hanaia ma ke ao nei. īoa ko noho lunakanawai mai nei no kela i keia manawa, alaila, i mea aha hoi kona kukuln ana i kona ekaleeia, no ka mea, ua hiki ia ia ko ike mai i ka hewa a hoopai koke no, me ka kali ole i ka wa oiahope. fje kumu ia e kauo aku ai i ka kaua mau olelo no ka hooia ana, aole he hopena o keia ao. He hana<iewa mau ana, a he hookolokolo mau ans,a he hoopai ruau ana ko keia wa a kakou e noho nei, aokawi hea la ka manawa e pau ai ? Ke aloha aku nei aa do kou ahgnui, a e pane hoa nku ana no, no na mea i k'oe. Me ke&lohano. Hemeaiim. Hoonna akn la kekahi kanaka opiopi»i kona kii i ka hole o kona makuaknne, meka olelo oku, ua ilihune loa oia, a e makemake nna oia i dala mai kona makuakane mai i hiki ai laia ke hoi aku. Palapala mai la koua maknakane me ka olelo mai, aolepaha oia i ilihune, no ka mea, i lra nana iho ma kona kii, he maikai kona lole, a ua hoopuniia oia i ka hale maikai.