Ke Au Okoa, Volume IV, Number 35, 17 December 1868 — IENI BARETA. Ke Koa Farani Makau Ole. [ARTICLE]

IENI BARETA.

Ke Koa Farani Makau Ole.

I ka malama o lune 1694, holo aku la oia e lawe i hookahi haneri moku ai a me kanakolu, ma ka aoao skau o Farani, a i Parisi no hoi a me na awa ku moku e ae a pnu*o Fara. ni, aka. pehea la aonei e hiki ai, oiai, aia o Adimarala Hide de Fries ke kea"kea mai la i ke aia e hiki aku ai, me kona mau aumoku ho nui. I ka la 29 o ua malama nei ko leni Bareta lohe ana mai i keia mea, a aa lohe pu ma' do hoi oia, aole i oi aku mamua o 15 lega (45 mile ) ka loihi o ka enemi mai ka ainaaku.

No keia mea, kuka iho la o Bareta i kona manono ka mea pono e hana aku ai: a aole hoi me ka manao makau ole o ke kanaka koa kona hai ana aku i kona manae imua o kona poe alii, aka, me ke aloha aina pu kekahi, i ka i ana: "Me ka maopopo ole ia kakou o ka nui ona mnnuwa o ka enemi a me ko laiou ikaika, e hoouka aku no kakou ia lakou, no ka poinaikai o Farani i keakea ia mai e lakou" a haawi ae la oia i ka olelo kauoha, eweheia na pea a pau o na moku manuwa ona. A i ka wa i kokoke loa aku ai lakou i na waha.o na pu o na manuwa o ko lakou poe enemi, kahea aku la oia, " ano, e o'u mau hoa, o ka pahi wale no ka mea pono, mai ki poka." Alaila, hoopili aku la oia i kona moku i ka manuwa 0 ka Adimarala, a lele aku la iluna olaila. Ho kanaka kohu nunui ka Adimarala Hide de Fries, a i kikohu ole ia kona mnu manao e ka wiwo wale, a mo ia ano makou ole oia i hoike mai ai imua o kona poe enemi, a i hoopulalelale ai hoi i kona poo kaoaka. I ko leoi iks ana aku i ka hiohiona ikaika, a makau ole o kona hoa kaua, ake nui loa aku la oia e loaa kinooia, a o hakaka hoi ho alo a he alo, aka, aia mai la ma kona wahi e hiki aku ai i ka Adimarala, ho mau haneri marina 1 aiakaukau o pnle mai ia ia a mo kona poe mo in. Nolaila, hoana ao la oia i kana pahikaua o luku aku ia lakou, a mo he pnhi oki pnlaoa la kona maholehole nnn ae ia lakou a h'ki i kona halawni kino ana aku rao Hido de Friefl, a hoouka iho la lauo, mo ka ikaika.

Ua ku aku la o Hide i kana pu panapana ma ka iwnanma, a ua nui na moku o kona poo i ka pahi a 6areta, a mahope make loa iho la ia i ka hehi ia e ka wawae o leni Bareti. Aohe wahi hooluana no na Hioku manuwa 0 Farani,'aka, he nui nae na poino i haoaia e lakou. Ekolu mau manuwa i lilo pio mai la ia Bareta, a o ke koena aka o na moku ua holo aku lakou me ka popuahulu makau. A pio kona enemi, alaila, kii mai la oia i na moku ai a lawe aku la ma na awa a pau o Farani, a he nui ka olioli o na wahi a pau ana 1 hiki aku ai, no ka hoolako ia o na houpo lewalewa e na ai ako Bureta ahonui. Oke kumukuai o ka busela kulina ia manawa be kanakolu livere, ua houle koke nae a i ka akolu livere. [] livere ua like me 18 keneta a me ka hapa.]

No ka piha o ka aina i ka hauoli nui, ua kauoha ae la ka Moi Lui e ,pai ia i medala me ke kii ma kekahi aoao, he moku iwaho lilo o ka moaoa, a mo Ceres [he akua wahine hoouluulu mahiai no ko Helene poe kahiko,] ma ka aina e paa ana he mau opuu kulina ma kona lima. Ao oa haa i haiia ma kekahi aoao, Amona Augusta ; a ma kekahi aoao Fdgaies adt Captil Batavorxjm navjbus, MDC.XCIV. Ma ia hope koke iho, ua hoohanohano ia ia e ka Moi me na palopala hoohanohano letlres de nobblesse. I ka makahiki 1697, ua hookohuia ia Comodoa, a ua kauehaia e hoomakaukau i na moku ehiku e ku ana ilokoo ke awa o Duneki, e holo aku i ka moana. O keia aumoku i manao ia ai e hoomakaukau, no ka lawe ana i ke keiki Alii Prvnce de Conti i Polani, kekahi o na mea i manaoia i hooilina no ke aupuni, ke make o John Sobieski. I ke ahiahi o ka la 6 o Sepakemaba, holo aku Ia ke keiki Alii me kona poe alii he nuL I ka la 7 ae ua hala akulakou ma o o Osetene, a hoomau aku la no oia i ka holo ana ia po mawaena o na manuwa he 19 o na enemi e hahai ana e hoopio iko lakou huakai. ī ka wanaao, ua halawai mai la me lakou he 11 moku manuwa e ae, aka," A hoike aku la o Bareta ia lakoo, aa. makaakau oia e kaua aka.

A—aa ita &io"«nai,la_po ka_; lanakila ma kooa a'oao, oiai, oka ikaika o ba enemi, he aneane e papalaa ia ka ikaika i kona.

I ka wa i pau ae ai ke kaaa ana, niūau aku la ke keiki alii ia Bareta, "I kona tnaoao iaa paba lakou e pio, aole no paha e lawe pio aaa na enemi ia lakou." Pane aku la o Bareta, " Aole, he mea hiki ole ia." Ninau hou mai lake alii, " A heaha kau e hana ai iaa i pio iho nei kakoa ? " Paiie aku la o £areta, " I ka wa e haule koke ai ko'u man hae, oia ka ws e hoopahu ai au i ka moku me ka pauda. (Ja hoonoho au i kuu keiki ma ke keena panda, ma kona kali malie malaila no ka hoailoaa a'u 1 kauoha ai ia ia." Ua hooūawaliwaliia ke keiki alii i kona lohe ana i keia olelo, a pat£fimai la oia me ka pihoilioi nui. "Ka ! he oi aku ka ka iao o kau lam hoola mamua o ka mai; ke nonoi aku nei au ia oe, mai hana oe pela, oiai au e noho aūa iluoa o ka moku."

He oiaio no, mamua ae o ka wa i hoomaka ai ke kaua, ua haawi aku oia i keia oielo kauoha i kana keihi kane, ia leni; he keiki opiopionona na makahiki he 14.

" E leni, no kuu manao ana, aole e pio ia'u keia poe olelo e, nolaila, e hele oe iloko o ke keena pauda e nolio ai, a ina e ili mai ka poino maluna o kakou, e-hoomanao oe i ka leo o kuu pu panapaoa ma ka puka waena, a o kou wa ia e kuni koke ai i na kukaa pauda rae ke ahi o keia ihoiho, a pela e pau ai kakou i ke puhiia." A o ka ke keiki pane i olelo mai ai, " E ka makua, pela no au eiiana'i." A hele aku la oia ma kona wahi i hoonohoia ai me ka hopohopoole.

Mahope iho o ka pau ana o ke kaua, iho aku la o Bareta i ka rnmi pauda e nana ai, ina paha'aia ke keiki ma kona wahi i hoonohoia ai, i ukali pu ia e na'lii moku e ae, a i kona ike ana mai i ks mokuakane, pane mai la <?ia, " Ua pau ke kaua, nolaila, e puhi ae au i ke kukui." I ka wa o ke kuikahi i hanaia ai ma Ryswiek, hoi ae la o leni Baieta e hoomaha. O kona ola ana, ua like ia me ka la o ka poai wela, o kona puka ana mai i ke kakahiaka, he oluolu no ia e like me ka wanaao, a o kona awakea, he kikiki wela no ia me ka hulili nopu no-a, a o kona kapoo ana, he malie a me ka huihui waianuhea a na makani akau ehohola mai ai i ke ano o ke ahiahi, a e like hoi me ka mea i oleloia. " Iloko o na liula o ke kau, ua uwe iho ia a kuu aku." O kooa mau la hope, ua kanaho iho no ia ma ka poli o na noho ana oluolu kuloko a hiki wale i ka wa i oki pokole ia mai ai kona ola e ka mai kuni. I ka M. H. 1702, ka wa o ke kaua me Sepania, ua laulaha ao kona inoa no Ke kaulana i ke akamai a a me ke koa. He loihi ko loni Bareta kino, a hiehie no hoi, i awili pu ia e ka iknika konahoo o kona mau lola, ka mea nana i haawi kupono i ke kupunaha o nn hana a kona mau lima. Un molaolae kona mau helehelena maka, a mao-

popo; me na maka uliuli nunui a me ka lanoho hinawanawau eaanoanoa. Aohe |yhihiiii o kana mau haoa, ahe akahai. He nooaoo huhewa ole kona, a oiaio, aka t aole nae i hoo□aauao poao ia. Ua olelo mai o De Fosebina nona, aohe ona ike palapala, a aohe no hoi e hiki ia ke heluhelu palapala, nolaila, aole e hiki ia ia ke kakau a hoomaopopo i kekahi mea nai i hanaia. Maanei makou e hoopau aiike kamailio ana nona, a he mea kupanaha no hoi ka moolelo o keia kanaka kaulana, he kanakaaukai maknn 010 a me ke akamai i ka hookele ana, a o kona kulana kiekie i mahalo nuiia ai, ho kanaka i weliweli nuiia e na Olelo e, na Sepania ame na Pelekane. Aka, imua o na enemi a pau, eia kana huaolelo i kaena aeai, no ka enemi hope, " E haawi mai i Peiekane, aia ka hanohano a pio ka enemi e iike mekoia; aka, o ko oukou poe Olelo e la, aole loa ia e laaakila mai maluna o'u, ke ole e oi papapalua aku kona ikaika mamaa.oko'o; oiai oua Pelekane, he aa mau no lakou e kaoa, me ka hookanana ole iho, ina he oi aku ka nui o na enemi e kue aku ana ia ia."