Ke Au Okoa, Volume V, Number 26, 14 October 1869 — Untitled [ARTICLE]

E like me'ka olel6" hoolalia i hoopuka ia, a i knkau inoa ia e ka Paresidena a moke Kakauolelo o ka Halawai p ka mokahiki i hala —ua webe ia ua halawai nei ma ka hora 10, mn ka rnroi nui o ka Hale Hookolokolo-. Ua nui ka poe i naue ae malaila, a o ka hapanui no nae na haple. Ma ke koho ana o na luna o ka Halawai, ua kau hon aku no maluna o S. N. Kakela, ka Pareeidena, a me S. G. Waila, ke Kakau-

olelo ; a hoopuka mai ke Kakauolelo i ke kutnu nui o ke kahea ia ana o ua halawai nei no na mea e p'ili ana i ka pomaikai hana. He mea pono e loaa na lima hana, a i loaa ole, e hoopau ia ka oihana mahi ko ; a waiho mai oia i na i hoomakaukau mua ia, pehei : i Hooholoia. Oiai, he mea kupono maoli, ks hoolako ana mai i mau paahaoa, no na pomaikai mahiai o keia aina, a malnna olaiia i hilinai ai ko kakou manaolana o ka holomua. Hooholoia. Ama ka manao o keia halawai ana, he mea pono e imi ia ia hoolako ana mai, mai na aina e mai. Hooholoia. No ka mea, ona Pake Paahana ma keia aina, ma ke ano nui, he poe hana pono, mikiala, a hiki ke paulele ia ; a o na mea ano kue oole no ia he mea ano nui; a oiai, ua hilinai a ua apono aku keia halawai i na hoao aoa a ka Papa Hoopae Lima Hana a Mahiai i ka hoopae ana mai i na Paahana mai na Moknpuni Poluneaia mai, aka he manao no nae ko makou, e imi ia aku la hoolako ana mai o no paahana mahiai maikai, mai Kina mai no hoi kekahi. Eooholoia. ūa manao maikai ia, oka Papa Hoopae Lima H«na, ka mea kupono ko noho luna ma ke kii ana aku iamau ano paahana, a e hoomau i ka hana ana ia roan mea no ka pomaikai o ka lehulehu ; e nana poilo a e malama i na pomaikai o na mea a pau ; a o hoomaopopo hoi, ioa, ua hooko pono ia na mea a pau i hai ia ma ka olelo ao like. Hoohohia. No kn mea, ua iko ia oke ano ,0 ka hfitfa ma ka olelo ae like no ka manawa i kaupalena kupono ia, ua ku ia i ka pomfiikai i na paahana Hawaii maoli, a «a kupono no hoi ia i ka poe paahaoa hoopae mai o Aaia, oiai, i na wanawa o ko lakou man olelo ae like, e maa aoanei lakou moka olelo i maa i keia aina, i ko kakou mau kanawai a me na ano. , Hooholoia. Ake manao nei no hoi makou, he mea kupono loa, e hana koke ia na olelo me ka Papa Hoopae Lima Hana ma ke ano o lakou ka poe o ka aoao mua, a mai a lakou aku e hoolilo aku ai i ke ano poe e hke ana', o hoohana ia poe 0 na aipa e; aka, e waiho akn no makon i ka manao nje ka poe e makemake ana e hoohana i na kanaka no lakou iho, ma kahi e, a ke ake nei hoi me lakou ponoi wale no na olelo ae like e holo ai,.a e makemake ana lakou e ili mai' maluna o lakou poino ii me ha lilo ;a e apono aku ka Papaia mau hapai ana. Hoohalow, ona hopuna olelo o ka hoolilo o tia olelo āe like, aolo d haalēle ia, ke uku mua e ia tnai kekahi mau pmi dala niti, dka, pia mao hoololi ani, oole e hana ia pela e aē ia, ke 010....me ka apono pu akn o ka Papa Hoopae LiulaHana, Hoolioloia. lno ho hiki, e hele mai no kek&hi hapa kupono ona wahīno maie >a poo Paahann o Hoopae ia mai ana.

Mnhope iho o ka lioluholu ii* uuu msi o kola mau-olelo hooholo, u» holuhelu iu mui kehi uiau piilapn'.i umi kokahi poo ui'uhi ko mai. Mai ia g. Īj. AuKina mai o /ka inaliiiia k'o mai o Ooomea, o hoapono u'na oia i ka poe limahana Pake ; o ka poe Pake kano wale no nae, a o ka lawe a.na m'ai ia lakou e waiho aku no ia na ka Papa Hoopae Liina Haua.

Mai ia Cumbell a me Turton mai o Laliaina, na .oi loa aku ko laua makemake i ka poe paahana Hawaii maoli. Aolo laua i hoohan,a iki i kekahi mau paahana Pake, a ua kue i ka hoohana ana ia lakou ; ua manao paa i ka poe paahana npaoli o Hawaii uei. No na nele nae o ka wa e hiki mai ana o ka poe o na Mokupuni Hema aku nei ka maikai.

He Dalapala kekahi mai ia Kauka Lee mai, e hoakaka ana, he hiki no ke loaa a lehulehu wale ka poe paahana mai ; a me ko lakou ano kupono i ka oihana paahaua. Mai ia Hobron mai o Haliimaile, Makawao, e hoapono an-a no ia i ka noonoo hou no ko kii ana i mau lima hana hou. Ua oi loa oku nae kona makemake i ka poe o na Mokupuni Homa ; a ina aole e loaa mai laila mai, alaila, i ka poe paahana Pake a lapana.

Mai ia Spencer o Kaluanui, Makawao mai kekahi palapala, e hai ana he poe paahana Hawaii maoli wale no kaua i hoohaua ai, a ua lawa kupono no kona mau makemake uo ka lakou mau haua. Ina he mea hiki i kekahi poe e ae ke lawe mai i kapoe paahana, alaila, ua hiki no, me ka hoapono pu aku o ke aupnni i ka mea maikai e hana ia ai.

Ua heluheluia ka olelo hooholo mua, a ua hooholoia ; a pela no hoi mo olelo hooholo alua. Ka olelo hooholo akolu, e hoapono ana i ke ano o ka hoohana an_» i na Pake paahana, ua hoopaapaaia ia olelo hooholo. Ua lilo nui ka hapa uui o ka manawa ma ka hoopaapaa ana mai ia olelo hooholo mai a hiki i ka olelo hooliolo eono, pau e ka manawa i manaoia no ka noonoo aua, a honpanee ka hana i ke kakahiaka Poakahi, ina ka hora 10. oko makou mannp, ka waiha holookoa aua aku i ua moa i hoopaapaaio, aka, no ke kowa kaawale ole o ko kakou pepa o keia kakahiaka, aolaila, aole i komo na mea a pau loa

Ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poakahi mai nei, ua noho hou no fea Aha ; a heluhelu mai ke Kakauolelo, he palapnla mai ia Kapena Loke mai, a ua makemake ole oia i ka lawe ana mai i ka poe o na Mokupuni Hema, no ka inea, he pbe akamai ole lakou i ka hana. E pouo kakon ke nana aku i Kina amo lapana, no na lima paahana.

Mahope iho, ku mai o Bennett, a hahai mai i kona mau manao e kue ikaiNa ana i ka laweia ana moi o ka poe Pake, no ka'mea, ua kupono ole ko lakou noho ahui ana me keia Inhui; ao ka poe o.Deuemaka a me Norewai kana i manao ai, he kupono lakou ke laweia mni i poe pashaua. Hapaiia ka noonoo ana o ka olelo hooholo ehiku, a mahope iho o ka papa leo ana, ua ka hoololl oia pauku, a hooholoia ka hooholo e like me kona ano mua. Waiho mai o Bihopa he olelo hooholo, e pili ana'i ka manawa akekahi haku hana e makemake ai e hoopau i ka olelo ae like. me ke kauwi, o'ilku mai ke kauwa e like me ka hapa kupono o ka manawa i koe o ka olēlo ae like. Ua aponoia keiaolelo hooholo me ka hoopaapaa ole ia'. Mahope iho o ka hoopaapaa aua, ua oponoia ka olelo hooholo ewalu, me ka manno nae, o na waliiho mare wale no ke laweia mni me ka lakou mnn kane. Waiho mai o Kauka Judd, he olelo hooholo, e kue ana i ka [aweia ana mai e aeia ka laikīni opiuma. Ua aponoia koia olelo hooholo. Ua ?|oopanee ka hana ana. 0 koia ae Ia na mea nui e pili ana i keia halawni ano nqi a ka poe Mahiai Ko, a me ka poe e ao o manao ana p hoopuka i ko lakoq mau manao e pili ana i ko kii ana aka i mau pomaikai paahana ma. na aina o • ama ka nana ana i na manao o ka hapa nui o ka poe i hoopuka uoanao ma aa halawoi la, uo hio no ko lakou, mau manao.ma ka lawe ana mai ina paahana mai Kina mai; aua hoopup.u no hoi'kekahi noe keikihaole Hawaii, rna ka hoohoihoi ana.i na paohana ponoi Hawaii maoli ; ma ka hoomahuahua ana oc i ko lakou mau nku paahana, a he mau knmu no h°i kono ai ike taueani kanaka Hawaii e hoolilo pei i ko lakon maiuna, ona moku okohola. Ko kekahi poe hoi, ua hilinai no ma ka ana mai.i na. paahana mai lapana mai ; a o kekahi poe hoi, p k fl poe ma na palapala mai, ma ke kii ana i ka poe ona Mokopuni Hema. oka hapa nuku loa hoi o ka poe i k&mailio, o ke kii ana i na paahana mai Denemaka a mai Norewai mai. A ma ke kaana pono ana i na mea a pao, ua bio no ka hilinai nui ko kakou mau piiahana ma ke kii ana aku i Kina.

Ma na hoopuka manao hoopaapaa ana, na oili mai ma lta puana ana a kekahi," he mea knpono ole ia kakon ke hilinai nui raa ka po'e paahana o kakon ponoi olokanei, no ka rrioa, ke wikiwiki uei ke ka-i ana o na kapuai o keia lahni i ka heilohiō, ke hiolo nni noi i ka lha i kela.a me keia makāhiki; a no ia moti o ia kaoo nui ma ke kuamoo hope o.koia honaa, i hiki ol? ke manah nuiia a ko hiliniiiia hoi malnna o ko kakon poo paahana oloko nei. He kumu kupono paha ia q hoani mua mai ni imua q kakou, a,ole paha ? y —Ma ka hoopnka manao nna no hni ,i hi pofe, uft pnanaia bo poo palaualelo a mou-

nle kukou ; uu oi loa nku ku ka inolowa a mo k» liolo nni aim ma ku uie. Hc mea kupouo iu kakou kolili, ke puanai:» txn.i kakmi lio pou mauolo, a oiai, he niaka pen, kai ia kahakaha no makou i ko inokou rpau manao kue a lili hoi no ia mau ano puana -.ana. No ka moa, ko 'aikou ano maoli mai ko kakou mau kupuna mai, he mna i. ka hana a me ko mahi aua i ka aina ; a owai ka poe kupono e ae i oi aku mamua o knkou, e "inahiai i ko kakou mau kualono nliuli a me juikula mahakea ? 0 ka [ioe maoli 110 lakou ka aina- mai ko kakou mau kuptma mai, i kuapapa ka noho ana, a i e\\,e hoi ila pulapala. He mea kupouo ole ka hilika"ana mai i ko kakou mau maka, mq na puaua aun, he poe mauele kakou ; oiai, mai kahiko mui, aole kakou i like ino ka poe kini o kakon o kekahi mau mokupuni o keia moana uui," ke ola ana ma na hua nahelehele i hoolako mua e ia me ka mahi ole ia aku. Aka, o kakou, me he mea 1h hnnau mai ke keiki a kekahi niakua, ua hnnau pu mai no me ka iko hana mahiai, t" kulapa i na eka o ko kakou mau kula.

0 ka pomaikai paahana, he ninau nui io no ia na kakou a pau loa e noonoo ai, oiai, ke hio nei ko knkou hilinai nui aua no ko kakou holo mua maluna o ka inahi pono ia o ko kakou mau kula. Ko ole e loaa na pomaikai hana ia kakon, ua oleloia, he mea pouo ke pani i na ipuka o ko kakou mau hale hana, a 0 ka hope palia o ka naua aku ika makaui. Aka, ke loaa uui ole ia kakou na pouiaikai paahana maloko nei o kukou, a au uku kakoji 1 na aina e no na paahana—lie mea pono elua mau niuau nui a kakou e noonoo nui ai, a oia hoi : Ka mua, ka pomaikai e loaa mai ana i ua inahi ko, ua maopopo ia, e loaa aua ia lakou ka poinaikai, ke nui na paahan». Ka. lua, oia hoi lea pomnikai e lona inai aua i ka lehulehu, ma ka hoomau ana ,i keia lahui. -

Oiai, ua nui a ua pinepiue ka olelo a me ka hoopukaia, ke pau nui nei kakou i ka hiolo ana i ke kae o ka lua, a heaha la na kumu e hoomau ai ia kakou ma ia hiolo ana ? Ua imi kekahi poe mu oa hoakaka olelo ana, he mea a he mea ua kumu, aole nae he ike pono ia o na kumu o hiki ai ke hookoia o na mea i olekrwalc ia. Ake hoalaia nei hoi ko kii ana i na "paahaua i na aina e, a he mea ku no hoi ia i kaninan e pili aua i ka hoomfTu a mo ka hoomahuaia «o paha o keia lahui ; a oia hoi ka mea nui e noouoo uuiia ai e keia anaina—•e ka poe maoli o Hawaii nei, a me ka poe hoi ; hooknpa aloha' mai i ko kakon nei maj pukoa.

E like me ka makou i hai ae la, ua hilinai nui ka manao o !?a halawpi ma ka lawe ana mai ina paahana mai Kina'mai. Ua kamaaina kakou nie ia lahīii a me ko lakon one. Aka, he mea pono paha ia makou ks heaiai ae i kekahi manao, a he kuhihewa paha ia manao ona o makou pela. E waiho ae no nae makou imua o kfi,;leiiulehu. Keīoapono nei paha ka hapa nni o ko kakou mau mahi ko i ka poe paahana iPake, aka, aole paha i komo mai kekahi nune manao ana, he man poino no e loaa mai ana mahope aku ma ke ano pili aupuni, no na mea e pili ana i ka pahu balota. Aole paha e ikeia ana i keia manawa, aka, ma kela a me keia manawa e pau ai ka manawa huua.O ka poe inua, e kii hou ia aku no a lawe mai ; a pela no.e lawe_ mau ai, a oi aku paha ko lakou inau mahuahua.ana e hiki ai ke kamailio lakou no ka pahu balota. oka lakou olelo, he mea hiki ole ka- loaa ana ia kakou, a o ka kakou, ma ka launa pinepine ana me lakou, e aapo mai no auanei lakon. Aka, ina he hiki ke kaomi ana aku i ko lakou lehulehu loa ana mai, alaila, aole puha he poino e ili uiai ana.

0 ka poe o Kina, no ke Kenetuna i hala aku nei, uahookaokoa loa uku lakouialakou iho maloko aku o ko lakou mau paia, aka, i keia hapalua Keneturia i hala ae nei, .ua kikeke a ua wawahi aleu na aupuui naauao i ko lakou mau paia hoopaa, me ku manao e hookomo aku.i ko lukou muu kalepa ana iloko o ka puuwni oia ,Emipire niii mo kona mau miliona kauaka. Oiui nao, ma ka hookomo ann aku i ko laleou mau kalepa ana, mo ka wehp ana mai i ke puni hoopaa, ,ke kakahe moi noi kona mau kanaka e palahola maluna o ka honuanei,; a aole paha he manawa o maloo ai ia kahe ana.

Ano, ma ka manao nui i ka pomaikai hoomun lohuleliu o hoomohuahua ai i keia lahui; aolo anei he e hoomaa aku ko'kakou kikeke aua ma na ipuka o na Mokupuni o keia moana ma ka Hema a ma ke Komohana aku nei o kakpu, a. e hoao e lawe mai i ko kakou roau paahana lituj hana mai ia mau wahi mai ? Ma.k() makou. kamailio ana me kekahi mea ia 'iahi poe paaham Manihiki, ua haf.» mai makou, he poo paahana maikai no lakou, (ika, he pii loa liae na lilo oka malama ana ia lakou. 0 koia poe, htj poo paahana kupono lakou,: no ka pōmaikai o loaa ana i ka.poe mahi ko, a tne ka pomaikal no hoi kekahi &hoomau a e hoomahuahua aē ai paha i keia lahui o kakou.

E i mai no paha kekahi poe, he poe lakou aole i maa i ka mahiai ana, no ka mea,.o ko lakou ola ma na hua o nii laau i hooulu mua ia. Aka, ke i nei hoi makou, e liko me ko lakou hoolako ia ana .maiH na a me na lima, a me na aa koko, e hiki an« no ko hooinu ia aku ka manao hana iloko o lukou-; aolo e liuliu lākou, a iko no i ka hana a ino ka lawelawe ana ma kela u ma keia ano: hann, no ka mea, aio tio iloko ,o lakou ho mnnao hana, a o makomako walo nnii no i keknhi poe na.lnkou b liooinu aku i ria ano o na lawolawe ana i na apo.hnnu. A o kokou hoi irta ko kakou aoao, o imi

knkon i- kekuhi ninu inea o inukemako ue hnohihi ai }nkou i ka noho aiio mai mo ku'kou, ma ka knkpu )iiau huna ol'nolu a maikai aku ; a o'ko lakou hoohihi lehulehu ana mai e noho mai me kakou, ho pomaikai no ia o loaa mai ana ia kakou i ka wa e hiki mai ana, ma ke kii ole ana aku iwaho no na lima paahana. E ulu pu ae no anei lakou me kakou, a he kumu paha ia e hoomahuahua ae ai ia kakou. Kekahi kumu nui o ko makoi; makemake nui ia lakou, oia no hoi ko lakoe ano like loa me kakou ma na helehelena, na ano, a ma ka lakou olelo, he ane like loa, a he hiki ia kakou ke aapo aku i ka lakou, a o lakou mai lioi i ka kakou. Nolaila, i ko makou hoomaopopo anai keia poo paahana bope, ina, aole e loaa nui ana mawoena o kakou uei, e hoao mua aku ilaila me ka hooikaika ana e loaa mna mai na paahana mai laila mai ; a ina no hoi e nele mai ana ; auhea anei kahi e hoouna ae ai, o ka poe Pake uo paha. He mau mea hou p.ku no kahi a makou i manao ai e hoopuka aku, aka, ua kono ia mai makou e hoopokole no ke kowa ole.