Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 1, 18 April 1872 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANAHO!

BUKE n. MOEUNA XVIII. Alaila ka ao la ia iluna, me ka paili ans ■e i kooa naa lima ma ka omauma, a me ke aao hakaeo haahaa i kakali ih<> ai oia i ka leo paoe o ka Moi—a e like hoi roe ka iap» i ike ilio i ka hewa o hana haoa, aka, ua hilinai 'oae oa manao aoa ae hanaia no ka pom.nkai 'o ka Moi wale no, aole no ko ano e ae. O Rikekc i keia wa ua hoopii la ke koko i kooa mau helehelena oo ku huhu, aka nee, oo ka maoawa pokole wale no ia, • emi hou iho la kona huhn. Pane mei la ia :

" Ua hookipa lokomaikai mai la ka Moi o Serewuda i ka Moi o Eoelaoi, oie ka ai ena i oa io dia raa koua papaai&a, a me ka inu aoa i kona a»aa waina maikai ? A ! e Robine wiwo oie ! i kou wa e hele ae ai e ike ia'u ina ke kulanakauhale hauoli o Lsdaoa, ke maoaoio oei au, aoie penei au e haoa hoopaaipuai aku ai ia oe Aka hoi, ua pono scr kao haaa ana pela e ke hoa maikai. E lawe mai i oa lio a hol<» nku kakou No ka mea ke uluhua loa nei o Wilifereda. E Robioe wiwo ole, e hai mbi oe ia'u, he aloha manao kue aoei kekahi ou iloko o keia puali powa, a be hana ole paha i ua kauwa au e kuhikuhi ako ai uaoa e Looko I i he m#u oaoah)a poue ole aoa mai kekahi ia oe, i kou wa o nlelo aku ai ia la ?" " Ae, pela ka aoo o ko'u Lulanela Keoui, ka mea i nalo aku I keia manawa, ua hnla kahiko oia mā kana huakai i na palena o Sekolia I kekahi manawa ua hoouluhua inai oia la'u, no kona boofcieiSjs, a me Ko kulike o kona mau manao ihe ko'u. Ua kakali no nae an me ka ooonoo palua ana, aole au } hoopuka koke i ko'u huhu ; oo ka mea, o j ke sno oai waie do 6 kaaa mea e ®*n»o ai itp k» oomaikai wale oo o kana ae» e manao ai no ka pomaikai oo ia o kona haku." " Ua pono no," wabi a B>keke ■ " maikai BO ba manao kali ana, Ina palia e lo*-* aha ia'o nlua. mau kakaolelo maikai e like< me olua nei, o Ivaoaho la ma kekahi r.oao o'u ka mea oana e na olelo ao kaumah», e like me koAa mau helehelenn poluluhi ī keia maoawa, a o<oa hoi ka a»ea oana e hana hoopunipuni mai ia'u 'nn kekahi aoao me knu manao be pooo oo la baua aoa. alaila, aohe e hiki «oa ka'a mau mea a paa e hana ai oia ko'u makemake iho e hoohaiki wale ia an» oo e olaa. Aohe Moi pilikia e ae ra» ke eupuoi Kerifetenedome a Heleoeeo hoi, e like me a'o, Ina kakou e na hog. mai hoomanao hou no keia mau maa, e hele aku no kakou iae ka haiioli-i Kooigfiboro. Ma ia tjpa, paoe aku !a o Robine Hoda, me ki hoakaka aoa i ke alii, he mau hana kana oaoa i kaohi ia ia mai ka hele pu ana aku me ia • oiai oa hoouoe aku oia i na pne kaoaka I ooa, ®a ke alanui a laua e hele aka ai i K<> oigaboro, oulaila, be makemake oia e hele kioo ako e ikemaka i 'ko lakoo mau wahi i hoohalua ai. Malia paha, ua halawai mai lakou me kekahi enemi aku ka ikaika i ko lakoo, a aa hookuemi hope ia mai lakou, alaila. e holo mei no oia e hoike ia laua i ka bi a ka enemi e hele mai ana mamua ae o ka "manawa. A ina paha he oi aka ka ikaika o ka eneiai, alaila, ua makaukau e oia e holo mai e hai ia laoa, a i ole ia, e alakai akn ia laua ma oa alanui hnoa o ka ululaau, a i kahi oal» lioi e loaa ole ai i ka imi ia. No ke ia Komo wale oo i manao ooi ai oia e nkaii ako mahop«>o kooa poe koa ~| I ka iohe aoa o Rikeke i keia raaa olelo a Roblmv a me kona mao noonoo ana i oa mea ej?altele ai kona ktno i ka ioaa ana i kekahi hou i manao ole ia ; oa hoopepe loa ia ibo ia kol*a poawai liooa e ke aloha, a m« ka paalele nui t ke alii powa. Ua ah+a fcoke ae ' la oa oalukai waia ana o kona maaaj> no ka hoopVßipani; aoa i haaa mai ai ia L»lau hoa ako la ia i ka lima o Rflbioe Hoda | me oa 1010 ana i palama ka paulelo pii. | lo me ka hooia aoa, aa kala piha akn oia ia j ia, a mau akn ; *oa paa kooa manao elfeo-1 paa a e aoai ako i oa poe a pau e hoopilikia wale aoa i ka pooo akea o oa makaaioaoa; ma ea aluiaao, a e boopao hei i na kanawai hoepilikia wale, aa mea i boa!a ia ai oa kipj kaloko mai waeoa mai o na kaoaka Pelekaoe oiaio he oai. O keia jDaa lokomaikai a pao a Rikeke i, haawi ak» ai oo ke alii koa wiwo ole o na powa, »a booßoa wale aoa i aa dia o ke kola ; ia ia, a me ab pomaikai e ae a pau, tta hooki pokoieia »a, oo ko fea Moi make e aoa, a i ka wa i »obo alii ae ai kona kaikaina roa ia hepe aiai, ka Sioi Eeoai, ua hookapu hoa ia i aa dia o ke kala ia Robtn» Hoda, kona ma- i powa kaalaoa nui aaa, a me koua { ~oiake mainoioo aoa, e ike ia no ia maloko o ! se btike moo!ek> ao " Robiaa Hada a me ko- J aa poe powa." Mahope iho o ko ka Moi lolu lima pumehaoa aaa me ia, liaaleie mai lao ftobine Huda Ia lōkoo, a komo ako k oia ma'oko o na ala iki moowiei o ka alalaaa, aa a aaui hoi i ike ole ia'a lt« poe e ae, ta lakou wale ao. Wabt • ke aaa a Wamaha, u» oW« ae oia tna h* malihmi ke ukali aku mahope ooa, me ka hoo'pili kokoke oie ake ia ia e hoa-a ha* » 88 malihie; i ka nakele. No k« o

oa aiaoui o aa poe p<gra nei, aole eo ia b« ooau alaam maoli' i b»oa ia ilaoa o ka 4epo. Ma hau wohi.maluaa aku o aa Ula Uaa e hele a» a i k«kahi wahi boi malalo o fra lapo, a pela wale oo e hele pakaa«rili ai. E waiho ae kaknn i» Robiae Huda, oo ka mea, e llke oae kat »o olelo ana pela no ia i hooho ai, a e kaib<ulo aku so makoa oo ko ka Moi hele ana a sae ka hikmna i'Konī gahoro ka hale kakela o ke aln Ssboo« Atelaoe i make, a roe na hiohiona S ua wahi Ja.

1 ka wa o ka alooa ahiahi, a e kiei mai aua hoi kooa mao kukuaa oi ka lihi o ka huioa aouli, oia ka w» i hiui aku o» hu Moi me ka maluhia, i oa wahi e ike ia ako ai ka hale kakela Koaig >bor<>, i ukali po i» e kona mau hoahele Ivdiiaho, Guruta, ame «a hepa Wamoha. Hv kakaikahi loa na w«hi iloko o Enei;t'ii i llke aku ka oani o ke kii o ka waihona o ka ainn, me oa wahi e pili aua i keia pakaua«. kahiko o o(5 Sakonif. No ka men, aia ke kahe malie ae la tta wai o ka muliwm D ina mawoeoa o ko laila mau aioa i kikokohu ia ena ululneo, a ma kona mau kapa hoi, e >!u ana na laau lipolipo o ka ■ wao. i hele a mainaka uliuli ke kopu ana, n ma kela aoao n ka m :!■«.»? he wahf e waiho kalae mai ana, na bo< luhiehu ia e na mea kaua. He noni a molale maikai ka oaoaina la e oloolu ai n» maka o ka innlihioi ' rke ole ia ia mamua, a iwaeoa hoi 0 na kihapai e ike ia aku oo na kumu laou i hookoe kaaaikahi ia, he >ike me he ko-a m". knmoku la oka haloko'kai ke oana aku. 0 ui wahi nei, e hoopii Bkn ana ka aina iluo« mai ka muliwai aku, ua ho 'pun* ia ae i na aiiwahH a me n>* p«, n maluna pono o ke kiekienii mauna, ma la w»hi i kukuluia ai keia paknua kahiko, b o ka hnlealii hoi, a me k#hi i noh<» ai «« i o Enelani, i ka wa mamua aku o WMlum ka L inakiln. O na poe w«ho loa <r ua haleahi nei, na kukulu h<>u ia n ia '■ na poo N >reinuna, a o oa pa maloko • ku, o oa pa kahiko uo la i kukalu. ia i ka wu ona Moi Sikona. O kahi i ku ai o kt hale loko loa ponoi aia no i;i malona pnno o ka piko' o ka puu, a o kahi e hoopuni poepoe »na iua wnhi la. me he rnea la, he iwakaiun kumnlima w >le no kapuai ke Bnawaena- U t manoanoa loa oh pai» o ka pa i kukul j ia »i >ia wnfai nei. a u& koo ia hoi ua wahi ln e na (>o oiō) nonw enuo, niaa e kokua aki/ nna i ka ikaika ok» paia ohe kakela ponoi, » u» pii ae oo u» msu oioi n»>i eono a hiki i na kae luna ponoi o ke towera, > maloeloe pono ai ka hale to«era. O u i mau pa oioi nei ua louuoanoa Ina.'a. ua liookumu ia no ia mxluna o ke k:ihua pohuku pa»kjki, a ua ki.-kie 'io h i he h nknla n ana, a ma k'» welau <> |una, Hi hana auwaha i.i e kuoono ana i na auwuha bat->re maoli oloko oka pa. K«t nnna aku i kahi mamao i na hiohiona o keia h le kake-la nui, a me k' na m<u kukuluia ana, me he opu popohe maikai la iwaena o ka Hpolipo n ka n<)hele e hoohihi ai ka manao o ka poe puni kaha kii o kona mau hiohiona nae o hiko. he akaku nani no ia i ka wa i hiki ole m«i ni na nani kinoliin<>hi hou 01 i<e ; o i ke an hoi i mahele in ni o Enolam i nn «upuni ehiku, oia iho la ke kilohnm o na hale alii la manawa. Ma ke kau wahi h»iih»h ilio e kokoke aku an» i ka hnl" kakela e ike ia aku n» ka ilina alii o kn Moi Hi*n git;i, b me na'lii nui e ae, a me kekahi poe kaulanā.

M» keia wahi, e ahonni ibo ko mnkou poe heluheLu i ke kali ih<> no ke makou wehewehe ana a'ku i keiaho maoli o ka hHlekakela Konigaboro, oiai o kekphi «ke nui ok« m»>a nsna ikakaū' keia mnolelo ( Sir.Watper Scott) e hoike pu ia no m& kana mau hoakaka ana no ke ano o ua hale nei, oiai, ua naue kino aku na oia ilailn m»roua ae o kona wa i hoo mnka ni e kakan i keia moolelo, aka, ua hnU aku nae kona ineu nani kahiko no ka loihi o na makahiki i knawale nku, a he mau paia knhiko kakaikehi kana i hakilo iho ai Ho na wahi kaulana la. Ua lioike ae oia penei, "1 ko'u ike hope ana i keia hnle kahiko kaulnnn o na la i au wale aku la, kekahi o na pakaua kakaikahi e koe nei a ka poe Sakona i kukulu ai, ua hoopilikia nui ia no au e na ake ana a ike paka maoli i na aiio o ka hanuia ana a me ke kukuli: ana a ka ooe Sakona; no ka moa, he kakaiknhi r,a mei i koe e hiki ai ke hoomaopopo lea iho. Ua hoakaka mai hae ka Camadena buke i kakaq ai no Beritinia j ke ano o aa hale kak'ela nei o Konigaboro, penei : v

"He nui maoli no ka hale k?kela, a o ka pa mawaho loe oa kukuluie oo ia ma.ka hoomak> ana mei o ka aina e pii mai ka muliw»i njBi, un <>i loa »e n*e ke k:ekie o ka puu i ku ai ka hsle maluna o ka pa waho, a o kahi i Kii ai ka haje, aia ao m ma fee poo o ke awawa naoi momona, i hoopuaiia e na puu kinikini uliuli i na laan, a mawaena mai o ua mau puu lo i kahe malie mii ai ka muliwai o Dona. Ma k»hi kokoke ika h»le kakela e ka ana ka hale kupapau o Hengiti. M« ka aoao hema ka puka e komo aku ai i haoaia m« oa kukulu o ke aoo puka pa, a ma ka aoao hikiaa he iaaa auwaha hohonu papalaa i hoopiha ia me ka wai O h«le towers, he poepoe maoli 00, a o ka manoa- ' noa o ka pa e hoopaui ana. be amikumamaha kapuai, a o ke aoawaeai o loko o ka hale he iwakuiuakonaamakahi kapuai. O kahi e pu aku ai tka haie tow»r;, alaoui h«iki, eh» wale no kapaai ame ka napa ke akea, me ka ipoka haahaa. Maioko ak-j o ka ipuk», healanui pii e kmao aku ai i na paia o ka hale, aole i haipu aka me ke keena o ka hale a iwaeaakono o ua alanui pii nei he pam pnka ae ka lua pouli, a n na keeaa pouli maUlo iho o ua pani puka nei, aolt he mau puka malaiaalairis e ae no l«oa, aia wale no kalu malamalama mai ma kekahi puka uuku mai maiuna, m* ka papahele o ke kolu o oa keena Mai ka papahele maa mai a hiki i ka papahele elua a me ke kolu, maloko wale no 0 na paia o ka hale ke alaaai e pii ai, a he alanai kaula ke alanui e pii ae ai i ka ha o na pxp«hele, a i ka ha hoi o oa haie o ke towera. Oke kiekie ma kekahi pupahele ae a 1 he umikumanaliaa kapaai pakdhi, a be kanahikukumamalima kapaai hoi ke kiekie o ka hale towera poaK mai k n aa heie lalo ai ka ptko o looa loa Okaha o na hale ilona loa, he oraikum»maha wale no kapuai ke anaw»ena. Ualiio loa o ka loa pouli, lie lua waī h -iionu, % iloko olaila e hookaheia ai uā wai mo o ke towera, ma na ehe hao*t hoomoe ia maloko o aa paia o ka btie." (.lohipea)