Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 12, 4 July 1872 — Untitled [ARTICLE]

Hoike ml k« Kakaoolelo u ki Ua»kaa««rw BoM»Sa o Hoooioia i k*aofeft i» i» « pMiked.*l» »IuBob. H»owke oo ka uka •m i koa*.aie oi«i aa hoopii k» oM i ai« «i iaai o k« Ab» Hoomalo, a ina »ole e k«obi ia ke d*l» » a» Hoa Haaohaoo la, alaila e bsopaa ia m kooa waiwai ponoi. Hoike mai ke Eohioa o ko na Aina e, «ole e pooo i ke Kakauolelo ke kaohi i ke dala a &a boa o ka Ahaolelo malaio o konn lioia. Kokoa mai ke Kobioa Kalaiaioa me ke ooi aoa t kiola ako ka Hale i ka olelo kauoLa a ka Looakanawai Hooi(.alo, aole e hiki ke laweia mai ia olelo kaooha imua o keia Hale. laa ma kekahi Ahaolelo eae alaila Le mana 1 ka Hale e lawe mai i ka Luoakan&wai Hooailu imoa o ka Hale e bookolokolo ia ia. Noi n»l ka Hoo. A. F. Judd e haawi ia ha olalo boobolo i ka L. Kaoawai Kiekie. Ma ka oioaoia ana' ua booboloia ka olelo boobolo Hoike mai ks Kohina Kalaiaioa i ba olelo hoike a ke Aoa An:a aupuni no ke ana aoa i ka hawai mauoa «nai Haleakala Maoi » hiki i Wailoko, e like lae ka palapala hoopii mai Wailuko mai e ooi aaa i pau dala no ka baoa aoa i ha penei : Me be la o ka loa pololei mawaeoa o Jiahi i maoaoia e hoomaka i ka ha-wai a me kona paleoa be 15 loile uo ia. E hoomahuahna ia •ko oo keia loa e ke aoo awaaw&a o ka aina ma ka «oao o ka mauna, a i mea e hooooi ole ia si ka līlo ma ka haoa ana i mao aowai pao, e hoomoe ia oo ma kahi kupono ma na aoao o oa koalapa kinikioi, alaila e hiki ako oo ka loa o ka aowai i ka 18 mile, a oi aku paha.

Ma ka m«n»o ana o ka Prof- Alekanedero, oke kiekie o kabi oka hoomaka ana mai o ka liowai be 2,500 kapoai no i#, a o ke kiekie ma kahi haahaa oba aina mawaena o Mani Hikina a me Maui Eomohana, he 100 kapuai no ia. Ma keia mea e maopopo ai, be 2,400 kapnai ke kiekie o ka pahihi ma na mile maa he 13« 14 paha o ka auwai Ina be anwai hamama, a he iepo waie no kona mau kapa, 5 kapuai ke kiek& kopooo o ka pahihi no ka mile 1, i oie ai e pau ka lepo o na kapa i ka iawe ia e ka ikaika o ka wai, • oa like )» roe T0 kapuai ke kiekie no na miie he 14 , a e koe aoanei he pahihi kiekie no na kapoai he 2,330, ake hana ia i mau pahihi e lele ai ka wai me ka hamo ia i ka pnna, a i ole ia be mau hawai tiao,nuDui paha e nni ioa anaoei ka lilo r-ia ka haua ia ana o kekahi o keia mau mea. He nui loa ka hana nna ke oki ana ma na aoao ona knaiapa, a mawaena hoi ona pohaku paa ma ka aoao o ka puu, a ma ia inea • noi ioa aqj>uei ka iiio, ae oi pakoiu paba ka iilo mamoa o ke oki ana i na pohaku paa ma ka aina palahalaha. A pela ne hoi, e nui ana no ka iiio ina e hanaia i aowai pao, a i b*wai-kan paha. > Ma ko makoa ike ike kolana oka hana ana i kela manawa, he mea makehewa ka haawi e ana i kekahi haawiua no ka hoomaka ana i ka hana, uu ka mea, aole e lawa ka haawina no ka hoopaa ana i ka aowai. Inae ana ka i $2,300 no ke aoa ana i oa auwai ia a me ka aina e hoopulu ia ana eka wai, ma keia kau Ahaoielo aku e nooooo ia ai ia mea. No ka mea ekolu malama paha ka ioihi o ka maoawa e ana ia ai, a bt mea maopopo aoie e hiki ke ooonoo ia i keia kao Ahaoielo.

He mett hiki ole no hoi ke koho e ana i ka ooi o ka li'.o no keia hana, ma keia hoik« hemaliema ana, aka, m» ka ooonoo ana i na hoao ia ana o keia hana i hala, aole aa i reaDBO e emi ibo ana na lilo malalo o ka $200,000, a malia paha e oi loa aku ana. He mea kanalua ia oo hoi, mehea la kahi e loaa ooi mai ai ka wai i oa wa papaa la, i hoihoi ia ai ka hapaooi o na lilo o ua aowai oei. Ma ke noi oa hoomoe ia ma ka papa. Noi mai Rice e koho hoo ia i Lona Hoomalo oo ke Komite Wae no ka 000000 ooo ana i ka uka o na lawe )eta ; oo ka mea, o ka Lnoa Hoomalu o oa Komite la oia oo ka Hon. S. Kipi a ua hala ako oia i Hawaii aolaila e pono e koho ia kekahi Hoa mai Hawaii mai i pan ; ma kona wahi. Apoooia, » kohoia ka Hon. Kopakee i Hoa bou no ke Koaiie. Na O Ki u, . Hapaiia ka hana o ka la bia ka bila e haawi ai i ka mana i"ke Kuhioa Waiwai no ka hoaie ana i aa dala he $ 11 fl,ooo i hoopaneeia mai ka Pe&laa mai, imua o ke Komite o ka Haie. Kohoia ka Hoa 0. H. Judd i Laoa Hoomalo oo ke Komite. Ko mai ke Kohina o ko ea Aioae, a kamailio, oa oielo nui oa Hoa ma na mea pili kioo ia'u, aka, o ka of aku o ka pooo a me ka pololei maoli, aole e laweia mai oa olelo pili kino i mea e kamailio ai imua o ka Hale. Uaolel<tmai kekahi hoa o Hooolnlu i kela la aka nei o ke Kohina Waiwai ka ka makua o keia Hale Hotele Hoa, ke hoike ako oei •b be mea ole ka mea naoa i noonoo moa, a aa like ia me ke kamailio pili kino ana aku ia ia. O keia hale Hotele oa 000000 ia no i« e ka Ahakukamalu me ka apono ana mai o ka Moi. a peia i kakala ia ai. Ua olelo ia aal e k*kahi poe aoie i haoa na aupuoi naaaao i Hoteie, ma F«rani paha. Ke hai ako n#S, aoie e pono ke hoohalike ia me na aapaai wMwai o ka honaa i ko kakou anpuni nei f na aapaui i hooiliili i ko iakon dala do makahiki be laoaani. Ina paha e hooholo «na ke aopani o Na Quioea i Hale Hotele be «m» bewa a&ei ia, a pela me kekahi M aopooi moka iiilii e ae ma na moaea, as aole ia be mea hewa, o ko ke aapool beotkaika aaa i man kamo e boo-

hoio aiua ai j« ia<*bo. Oke uo wale uo o keia bila e w»lbo oei imoa u ke Komile oi* ba huolilo ana i ka Hale a me ka aina do ke aapuoi. Ikawa i boi ai ka Aha Kohina oo ka ooonoo ana e kuai i ka aioa •ku nei ka Hoto!e, oa fa»oie i - * » Aha Kohioa, a owau me ke Kohina Wnw.,i ka i ae e kuai, do ka mea be kumukuai haahaa ko ka aioa • * *.

Ua olelo ia e kekahi luoa o Hooolulu in» he piha ka waihooa o ke aupuoi, alaila d «c ana no oia e haawioo hekahi hana hou o ka aupuni, ke hai aku nei au ua maikei ka iooa o ke aiipuni i kHa manawa, a he mau waiwai oo hoi korw e waiho nei. Ke hoomanao nei hoi an 1" ka olelo a ka Hoa Hanohano o Hooolulu ho poho wale na hana oka malama Hua i Hale Hotele ma Honoluln,- uo ka mea, ua nau nui i na hale ai o na pake, oa nai ka oa po« i malama botele a poho ; a eia kekalii aole ka be makemake ooiia oua botele nei ; Aole pela ka oiaio, ua makemake nui na heonimana mai oa wahi e mai e noho ma ka Hotele, no ka mea o ko kakou oele uui ia, o ka loaa ole o ka hale hookipa maikai no na malihini. Eia ke noho nui nei na poe maikai ma ua Hotcle la i keia manawa, aole i boowahawaha ia.

£ua Hoa r owau kekahi i nuku nui ia ma na nupepa no kuu kuai ana i ka mokuahi Kilauea, ua hoolaha akeia, ua ikaika na manao kue ia'u oo ke koai ana ikamokoino.be moku popopo, a e poho ana ke aopuni no ia kuai aua a'o. Aole no au i lawe ae i kekahi dala oke aupuni, a hoolilo aka no Kilauea, aka, o ka'a mau daia ponoi ka i koai ia mokuabi, a hana hooia a hooholo ia, a mahope iho o'ka hooholo ana ua hoolilo ia i ke aupuoi. A i keia manawa, aole paba oukoo e olelo ana ua poho. Ke hoapono oei kakou a pau ia hoolilo. Mahope iho o ka hooholo ana ia ia, ua hoihoi ia kona mau lilo a pau, aka, he mau poino nui nae ka i loaa ia ia mahope iho oka paa ena. Pela oo me ke koai ana i ke k«i o Waikahalulu e like me ka ka Luna o Kona Hema i hoike mai ai i kela la aka nei, na kue ikaika oia i ka aie ana o ke aupnni ia manawa no ke kuai aua i ke kai, aka, ke hoapono nei oia i keia manawa. Pela no keia, e kue ana oukou oo ka mea a oukou e hoapono ai ma keia hope aku. Ika wa i noonoo ia ai o ke kokua ana i ka laina mokuahi, owau no kekahi i hoole no ke kokua ana, aua ae aku au e kokua mamuli o ka ae ana o ko'u mau hoa, a i mea e hoohoihoi i:t ai ua laina mokuahi nei e pono e kukuluia i Botele uo na ohua.

I kfia manawa he pooo ia'u ke kamaiiio aku no ka aie aupuni. He $78,593, 110 ia. Penei aa e Loomaopopo aku ai ia oukou ; He 25,<W0 o keia no na kula, he 11,000 qo ka waiwai hooilina oie oka poe i make * * * *. Hoopanee fte Komite a noho hou ma ka bora I2|. Hoikeia ka oielo hoike ake Koraite a aponoia, Hoomaka ka Hale ma ka horg 12. M. Halawni hou ka Hale a noho iiou ke Komite rio ka noono" ana i ka hana ihoopanee ia mamna ae o ka lioomaha ana o ka Ilale.

Ku mai ka Hon. iiehananni a kamailio <nai. oka mea imua oke komite i keia manawa oia no ka bila e waiho nei. Aole aa e ku ana no ke pale i oa olelo ana lloa ; E bn ana au e hoakaka i ko'a mapao no keia oia hoi, ka ae aua aka ike Kahina Wiiwai e aie i daU 116,000 ka noi no ka Hotele. Mamna ae o kua hele ana mai ua halawai mua au me kekehi haole ma Hana a u« hoike aiai oa haole la ia'u i kekahi mea i pai ia oaa ka napepa haole, (a Wini) oka mea uele nai ma Hawaii nei oia ka Hofcele maikai kupouo ole e hookipa ia ai na malihioi maikai ona aina e. Maoao an oka wa kaponp keiao ke kukolo ana i Holele no ka mea o keia ka manawa e kipa nui mai ai Da laina i o kakoa nei, a o keia ka wa i hiki nui mai ai na malihini ia nei. Ina e kukulu ia i ka makahiki '62, he hawawa paha ka manao apa e kokolo ia wa no ka nui ole oka poe malihini i kipa mai ia manawa. O ka wa kupono keia e ae ei au i ke kokaa ana no ka Hotele, a e pono e haawi aku kakou i ka ae ana. Kamailio mai ka Hon. Halemann. Ua ike no au i ka'u coes e kobo ai ma keia bila, a ma ko'o maaao ana o ke kola keia o aa hana nui i haaaia i keia au oka noho Moi ana o Kamebaroeba V. 0 ka moa o ka hoololi Kumukanawai ana, o ka lua, o ke kokua ana i ka laina mokuahi, 0 ke kolu, o ia ka haoa ana i na Hale Aupu--01 a me ka Holele hou.

1 ka wa o ka hoololi kumukanaMai ana, oa oleioia e kekahi po', a <oa na oupepa, e hoi hon idb oa kuleaaa o na kanaka i ke aupani, anhea ka oiaio o ia oleio ana 7 I ka wa hoi o ka hooholo ana ike kokua laioa mokuahi ; owau no hekahi iloko o ia Kau Ahaolelo, a ua hoolaheia oaa na napepa, ua like ka haawi ana ia mau dala me ke kiola ana iloko o ke kai, aka, mahope «aei, na hoapono hoo ua mau nopepa la i ka haawi ana i kokua oo oa lainh mokoahi. Eia hoi ke kolu oba hila e waiho nei imua o kakou no ka Hotele hou. Ke oanao nei a«, he pono oo ka haawi ana, a k« hooholo hoi i ka hila e waiho nei oo ka Holeie, oo ka mea, o ua b#le la, o ka hale nani hookahi oo ia ma ke aupuni nei. Nolaila, ke kokua nei ao f ka bila. K« mi ke Kuhioa o ko na Aioa e, a kamailio mai. Ika maoawa mamoa ae oka pau ana oko'a kamailio ana, ua kamailīo au no ka aie aupoai. He makemake ao e hoike aku nohea mai la i loaa ai keia aie ? O ka hapa nui o keia aie, oo ka hoihoi boo aoa mai i na aina Lei'lii i ke aupuni, aa uku ia i ke kai o Waikahalulu he $17,000 i kinohi. He makemake au e nioau, ua komo oui io »oei kakou i ka aie ?

Mai loko mai o keia wahi i haoaia ai oa awapo hou. ka Hale Dute e Wu oei, a oe ua baaa e ae ira ua wahi la. laa e kaaohaia e keīa Hale e kaai i ua aina hou hei me ke koe o na uwapo no ke aoponi, e hoi anei oa aie aupon' a pau. Aole ao i manao a koai io

* i hd«, aka, Wmei e hoike aku ai i kahi i 1« ia ai ke da)a o lie aupuoi. laa e maoao i4 aoa e kakoo e kuai i aa uwapo wale no, e ui ana ka poe makemake e haawi aoi ako mcDua oka aie aupuai. He mea keia e he**kn aku ai ia wukou, aole kaia be (nea e oūso hohouu ai ke aupani iloho o ka »ie aoa, mka hiki ole he hookaa. Ke hai aku nei •i ua hiki ke hookaaia kona mau aie, ioa e i .keinakeia pela. O ka Moi a ine kona Ah»<liina ka ī ae e hookea aka no "keia oaaU i ipala bona i oleloia iho nei oo ka holele u Nolaila, eka Luna Hoomalu, h<>oknhi 'a'e no B*u mea e kamailio aku ai ano, no ka ui o na olelnia ; " hoopilimeaai ! hoopilieaea- . " !" oa kela a me keia hoa e hoomaopopo : " lakou ibo, a e koho i ka lakou aoao e ko- ; o ai, ne ka hoohuliholi nle ia. Ua Dui oa mea i kamailioia no he kuee mao'u a me ke Kohioa Kalaiaina, mai • uioiaio oukoa i kela ol«lo aoa, no ka mea, V<ole maua i kue iki, he kue.paha ma na hooko ana o oa manao e like me ka mea a kona jluna maoao l alakai ai, #«ile oae o ia kue ana 'he mea noi loe e lawea ai e kamailio imua o keia Hale. Aia i ka wa i kukulu ia aikela mau Hale .Hetwra mawaho o ke awa, ua nui na olelo i hoopokaia oo ke poho wale o la mau b»le, a owau kekahi i apoou ole i ke kukulu ana ia mau hale Ano ua makahiki eooo i hala ae nei, e mahaloia ke Akua no ke haawi ole una mai i hana na aa nuu hale la i hukuluia ui. Aka, • keia manawa, owai ka mea e olelo ua makehewa ke kukulu ia ana o ia mau hale ? A owau hoi, ke haewi aku oei au i ko'u Aahalo i ka noonoo e ana o ho'u hoa ke Kuhii>a Kalaiaiaa ma ke kukulo ana i uamau bale la, oiai, ua loaa ka haoa i maoao e la i keia maoawa. (Jtole ipau.)