Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 28, 24 October 1872 — OLIMEPIA A O KE AKA O KA WAHINE KARAIMA. HE MOOLELO EEHIA. [ARTICLE]

OLIMEPIA A O KE AKA O KA WAHINE KARAIMA.

HE MOOLELO EEHIA.

MOKUNA IV. " E ka Aiis, J 'waiir a Loraioe me kt> ku ae ilnun, " ua kue ioa wau i keia ulelo Jke » keia hoike," " Ma ke kmuu hea?" wahi a ka ninau, " A'oka mea , oia neino ka wahine mart a ka mea i hoopii ia," wahi aka mea i paae aku. Ua hookahaha ia na mea a pao i keia mau olelo, a huli ae la ka uaoaina o oa mea a pau ia Olimepia. "U» makaukau ao e hooia aku'' wahi hou a L/>raine, "i hoolawa ia'i ka aha i ke kaliu» a'u i ljooli>lalii)!ii ui." Ua kahea ia o Cluu(Jiue, hoohiki ia. A elike me ka uiea aiau .Ka nioaninau aoa, ua olelo mt»i ois, be inea maisrn# bale oia no LauioiK'U mamue, «at hoi hou raa ia wahi i keia wi, " Mmnua a mabopo mai palia o ka I» 21 o Okakobs i lialn, e ooho malama hale aua no auei oe no hamoueta?" " Aole." " I hea oe ia nianawa?" , E malana hale aoa no ao no'u ponoi ma ke alaoui—, helu—, iloko o keia kulanakauhale. " Ua ike aoei oe i ka mea i hoopii ia?" " Ua ike au." " Ua nobo aoe> oia a>a kou hale?" " Hookahi a eha paha tu hele ana ae ilaila" " E ike anei oe?" " Aole, i hele ae oia e ike ia Olimepia, oo kamea, oa launa mua laua." " Aole anei i oluolu loa ia kona hele aoa aka ilaila e^Olimepia?" " Aole-no kona lealea ole ia, uapapaia'ko oia, aole e komo hou iloko o kuo hale."

" E oē i kau pane aoa. Ikapa o ka la 23 o OWakoba i hala, ooe anei kekahi, ahc hoike hoi no ka mare ia «0« o Ra!epa Bedwood me Olimepia Laoiout;ta ? " Aole. Aole au i ike ia inare ia ana o laua. Aole o'u munao be inoa iiiki." " Ua pao." Kahea ia 'ela p KichHrd Fi J)er, a elike rue ka mau, ks umau ia o ki>ua iooa. " E. W. FiBher, «ole anei oe i hookohu ia i kahuoa no ka oihaoa laa o ke Akua?" " Ua hookoho ia aa. : ' "He lawelawe oo paha oe ika oihaoa mare i kekahi manawa? ] "Ae ; pinepioe loa." " Ke hoomauao uei aaei oe i kou mare aoa i kekahi maa mea i ka po o ka la 23 o Okakoba i hala?'' "Ke hoomanao nei au." - "Oiaio?" "Oiaio." " Aole auei oe i hoohui iloko oka roateremonio hemolele ia W Ralepa Redwood rne MisB. Olimepia Lamoneta?" "Aole."

" E malama oe i kao e olelo oei." " Aka, ua #e oe, oa ware ia e oe kekahi maa mea > »« po 'la." "O ko !auti inoa o Hermana Brinkerboff a toe JuJ»a MauDiog\" " A! aia he kumu i huna ia'i keia mare ana, a he mea maopopo, he mau iooa kapakapa kela. Aka, e oapa oe i ka mea i hoopii ia, a me kela wahine opiopio, aole cg e hoole aua, aole laua o aa mea ao i mare ai i kane a i wahine." " Ke hoole nei au. Aole au i ike i kekabi o luna mamua." " Ke maopopo nei <mei ia oe, eia oe malalo.o ka hephiki?" " Ae-elike me ka Lunakanawai i heehiki ie e malama i na oihana laa o ke Akua." " A ke hoohiki nei oe imua o ke Akot Manaloa, be mau malihini laua nei ia oe, a, «ole i mare ia e oe!" " Ke hoohiki nei ao." Pane mai la ka Loio o ke Aupuni, ina he ninau hou koe a Loraine i ka hoike, aka, ua hainaa iho la ia, aolo i pane aku. Ua ike koke iiio la no nae o Loraine i na pahele i hana ia e Olimopia, i mea e poino ai o Ralepa a lilo i ka make, a oia hoi, e hooko i kon. mau iini ana a paq. E ka mea heluhelu, mamaa ae o ka lawe ia aoa mai o Glaudine a me ke Kahonapule Richard FiBher e ku i maa hoike no Kalepo imua o ka Aha, ua kipe mua ia o Cl«udiue me ua Kahunapnle uei e hoike wahahee, u e huua i na mea a pau i hana ia. Maliope iho o ua olelo-ao a ka Lunakanawai, ua konio aku la ka poe Jure iloko o ke kēena, hawanawana aku luo Loraine ia Rale- \ kekahi man huaololo hooikaika. 1 ka 'uka ana maio ka poe J 'rt', uo ninau la ko .koii Luuahoomaiu, a u« liai inai oia i ka ■ kou i hooholo ai me ka leo moakaka.—Ua

hewa ka iiwa i h'xjjAi ia. Ika hohola ai.a .te o ki-ii» leo lionliewu iwaen» o ke anaina o fca liinii hookolukolo, —hookahi leo uwe i loho ia ilōko-no kekuhi w&lmie—wefac mea la be leo u-iio kekalii belc no ke ' •uhiu» hope loa ina k<-ia itoao o ka loa be uwt «.na oo ka makuahine. īa maniwn i ku ae «i o R»lepa « iuiria aku U ma kahi i pa-<- naai ai •> ka leo, me ka 1(m» iiunulu, a ua poni kofee ae la kona mau lielelielem» i ka uia, inehe mea la, u« makemake oia e liiki ma kahi i puka mai ai o kela leo. Ua maopopo no i«ia, aole ia he leo-e, o ka leo no o kouu <n.>feiiahine, a ua maopopo no hoHaia k» ho|ieiui d qa poe i hooho ae ine na leo oii nun—e maule ana ; akn, kan mai la o Lor*ine i kori« lima ma kona poohi, jwi me ka olc*l« mai, e hnololie i ka Luaikunawai. Q !:•« L'iii«k.inßwar hoi, elike me ko* na ano akhii-l.- ma>i, ua ninau mai la ia la Ralepa ina he ok'h e ae kekahi ana e olelo ai mahope iho oka hoopuka ia ana mai o ka hoopai aka make maluua ona, aua paue aku oia.—" Eia wale no, aole au i hana hewa.'' ' Ua hoea kuke mai'la na leo aaka mai waena mai ona pon imkaikai, nka, na hoopau koke ia eln ia t ka hoomalu ant» a ka aha. " Aole uij ī hiiua hewa, wahi hou h Ealepa, a pe'a ela i kona lima ma kona umauina. KaeiinilKi hou umi la ka Lunakanawai iaia no aa rnea e pīli ana i ka hoop;ii i kau ia ilio inaluoa ona, aka, aole he wahl hu»olelo bookahi ana i hoomnopūpo, no ka mea, ke mau la ke o o ks leo o kona makuahine i kona ;uau pepeiao. 0 kana ijjau mea wale oo i lohe, o ka manawo a me koua wahi e make ai, a e : li ia oia ma ka a-i a hiki i kooa make make-ma-ke loa ana ; a na ka laui e aloha mai i kona uhaue. La ano e ae la kona mao heleheleua, melie

naea la he auwai ahi fce kabe a»a iloko o kona muu au-koko, u pii ae la ka enaeaa iloko 0 koaa poo, u ano oioio ae la kooa mau maka, uhi ae )tt ka pooli a haulo ako la ia i ka papahele o ka luaii hookolokolo. I ka uui uoa aua atai o kona noonoo kaaaka, ike iho la ia, eia oia iloko o ka lumi ona 1 hoopaa moa ia'i. Huli | a kona maka, ike iho la ia, ia De Rocheeter e kukuli ana ma koiia aoao, nie ka paa aua i kooa liiaa ; a o ka oleio moa aoa i puaoa ae ai •' kuu makuahiuē." j " He oluolu oia," wahi a ke kauka. . I " E hoomaikai ia na lanil" w»hi a Ralepa, "e hoohiki tnai o® ia'u, i ko'u wa e pau ai, a e holoi ia ae ai mai na heluna o oa kauaka o keia ao, e hoomaoao oe i na koeua ia popilikia i koe o kuu makaoehioe." " O ae la ke kaoka i kooa lima me ka oielo ae ; Ke hoohiki nei na," K hoopomaikai mai ka lani ia oel Ua oi loa k.ou lokomaikai, ika mea i hoohihia ia no ke karaima. " E Ralepß, ' wahi ake kauka ; "Elua mau mea a'u e m|uao nei. O kun manao ua pepehi kanaka io ōe, a o Olimepia Lamooeta ka oi o ua wahioe ino loa." " A ke maoaeio nei oe?" " Aole oe i hana hewal" wahi a Rocbuter me ka puili Bka i ua lima o Ralepa. " E uku mai ka iaoi ia oe. Ua haawi mai oe i na OMO hooikaika no kuu make ani." " E hoomanao oe," wahi hou a R«chuter, " he lehulehu waje na poe i loaa keia hopeua, aka, o ke kaula li a me ka amaoe, do ka men hewa wale no ia. Ai ka me« bewa ole, he keehiua mua 'ia e komo aku ai i ke ao auelama."

"O Koo inoa maikai ?" " E ka no >a me ks paumaele ole imua o na raaba o ke ao nei, e hoolile 1:0 au i koeoa o kuo ola aaa, ma ke alai ana i d<» kiko e kau i& mai ana ma koo moolelo." " Eiahou," wahi a Kalepa, "e hoopomai, kai tnai ke Akua ia oe. Mai hooiilo wale i kou manawa no'a nei, e imi aku oe i kou makaahioe, a e haawi aka i kaa mau olelo hooluolu laia. Uo polulnhi mai nei ko'a mau maka, a iloko oo o keia hoopai kaumaha i iii iho maluoa o'u, he hiki no ke le'a ko'u hiamoe, oo ka mea, aole i hoooi ia huu lūoaikebala e ba hana hewa ana. Aole e hiamoe pono ka mea hewa. E aloha auanei."^' E holoholo ena no ke kauka Rooheater iioko o kooa keena oihaoa, i wale iho la no ia iaia iho—" A;)le he manaolaoa i koe oona aole. Imua o kn in. ka o ke kaoawai a iimia 0 ka lehulehu, ua hoahewa ia oia no ke karaima nona ka waihoolou eleele. Mai keia hora aku, ua mamao loa akn ia mai ka hiki aoa ke kokua ia aku e kaoaka. Iloko o ka ahane oiaio, a e make ana he pio Keristiano,! ua haawi ae ia i kona aloha hope i ka honua nei. 0 Ka p.akuahioe—e maule ko'a naan ks noonoo ae nooa. O kona ahailooo make iho la no ia. E make aoei nei mau mea hewa ole? laia e holouolo nei a hiki ma kahi o kekahi ume, ku iho la ia a wehe ae la i kekahr huhai ki mailoko ae <> kona puliki, ki akq la 1 ka ume a hemo, a oloko o »»a ume nei, ekolu papa, ua piha wale no i n» ipu lepo me na omole liilii. Lawe mai la ia i kekahi nmole uaku a kau ae la i ka aialamolaaa me ka olelo iho :—"O keia kekalii o o* wai ikaika e hoeoau koke ia ai na niea kino. Ina hooka-1

hi kulu o keīa, <■ waih<i make no ka liooa ma ko'u mao wawae." Waiho aku' la ia. a Inwe hoo m»i la ia i kekahi omole bou iho, me ka olelo ihn i>o —" 0 keia, ma hookahi knln a'o e nioini ai lluna o kekahi pua, o kn mea e honi ana ia pu«, e make no ia iloko o ka «nioute hiiokahi. He«ba la ka pooo oka nana maka ana > keia mau'ola ? Aole anei he pono 0 keia muu mea u ola enamu* ae o ka hoolei ana aku e muke ?" Waiho ako la ia iuh m»u wnhi omole nei me ka olelo ih». " Ina 1 ko ole ka'n e mauao nei, alaiU, <> o'im ka hope " Oka mea mua aoa kaaka uei ih ina ai, o ka liele ana aka e hoolunlii i ka ma- | knahioe o R>lepa, a, aole n<> hoi he hiki iai« | ke hai aku i rnaoaol .ua no ke ola o I Ralepa, na ninau mai ka makuahine iaa ua j hele akuiu e noi i ke Kia■•!»»■«■ no ke kniaaū ', ua ae aku ia me ka manao i me« nona e oluolu bi, aka, aole nae ia ; hel>' i ua Kuainaae'. Ia po no ua hele aku la ua kauka nei i kalii o ke Kieeiou ua no nn kumu aoa e manao ai, aole nae i hooko ia, aka, ua oielo mai la i ua kauka nei, "e bana ke kanawai ma kona nmnu." I kekaln l»i ae, liele aka la oa kauka nei e iko 14 Rale|>a, a liahai »ku la no hoi i na mea a pau ana i hana ai, i mea nona * kalai » mai ai, a nolaila, ua uiaopopo loa iho la lain e make ana ia, o kana hana kupooo wale no, o ka hoomakaukau ana no ka a-e ana aku ma kela aoio oka lna. Kauoha aku la ia ike knuka e hoouna mai i kek»hi Kahnnapole ioaa 'la. Pela i noho ai i kela la keia la, a i j ke kokoke aua mai o aa la 'la, ua hoolaha ia ela, ē li ia ana o Ralepa ma ke akea Hialuna «• kekahi mokupuni. Ua hoolimalima ae la na poe waiwai i na waapa mokuuhi no lakou e holo ai e makaikaī i ka li ia ana o Ralepa, me ka hoolako ana i na mea ai e kupono ai no lakou, a pela he lehulehu wale i hoolimalima i ua mea e hiki ai ia lakou keholo ilaila. I ke ahiahi mamua ae o ka la e li ia o Ralepa, ua ae ia o Kauku Rochestere noho loihi me ia iioko oka lumi paahao. Ai ka nana aku a ua kauka uei, ua haawi loa ia i kona manao a pau ika make, aka, me ia ano, aia no iluoa o kona mau hiohiona na oka mea hala ole. Mamua ae o koua hoi ana, i aku la o Riichseter, " aole paha aanei

e moe pono <>e i kei» po. E pono e >u» oe > keia i oluolu prjuo kou hiamoeana." Hoomai ka> mai la o Ralepa roe ka olela mai, "e inu

no i& i na ipea a pau ana e haawi mai a> iaia." Ninini ih<> U ia i kekahi wahi wai uuku iloko oke kiaho, a hookulu iho U iloko olai la i kekahi mau kulu narcotic o kekahi omole aua i webe ae ai mai loko o kona pakoke. Haawi aku U ia R»lepa me ka nana por,o aoa iaia i kona wa e inu ana Ika pau ana, lalau aku la ua kauka nei i «e kiaiia a hookomo iho la ilokoo ka pakeke ma k<ma umauma. " Ke lia mai la wau,'' wahi a Ralepa, aka, ka iho la no ua kauka nei, 'i ike pono i ka h«na ana kulu laaa a Ratepa i inn. ai. H«>mau mai la o Ralepa i ke kamailio o Ul«u ana a hiki i kooa hina aoa nku ilnna <> koua wahi moe. Hooponopono ibo la uh kauks nei i na kapa moe, a haulele iho I»,

I ke kakaliiaka aoa «e, oia kekahi o na la nialie loa i ike ia m>» N T o loka. ke hohulo ne, na kaa ukana kh k'aa-ho'o leale » 110 na poe ē hele ana i ka li kanat;.i, ke hi-o nei na poo bana na Kak.molelo m» ke Ahuui Br t .adway, a o na inokuhhi hilii ke hoomaka <.'la ka a'ana o ka )«kon «hi, oo ka ho/« «na aku ika mokupu»». kahi eli ia ai o E,.l«<pa I ke kokoke aoa ae i ka hora awakea, ua pi-

ha aia'i 1« k& aoao e nana #ina ī ua oei i db wehine na keiki, i kela nie keia ano kanaka e kali anA i kn wa e li ia ai o Ealepi». Iwaena o ia hooke ia oiai la na kaoaka e oa uiakai, a i ke kaawale ana, ike ia aku la lekahi kaa, e lawe mai ana i kekahi pabu kopapau, hulo-ae la ka poe oaa i ka baia aua ae a ua kaa nei. Heaha ka mea e lohi nei ? Ua hala'ela kabora umikumaraalua, ka hora i hoolaha ia no ka li ana ia Ralepa, ke kani mai ia ka hapeloa mai oa wati o na hale towera, aole nae he wahi hoailona o ka puka ana m»i aka huakai make mailoko oaai o ka halepaahao. Ke uluhua loa pei na poe o waho i ka lawe ole ia mai o ka mea e li ia ana, mehe mea ia o lakou kekalii e omo ako ana i ke ola o Ealepa. Aka, hohola koke mai la kekahi 1000, ua pepehi no o Ralepa iaia iho, no ia mea, i inaiaa loa ai na kuewa, a hoomaka 'eia iakou e-hoohaanaeie. No ka laalu ole ina mak&i, oolaila, hoouua ia mai ia kekahi puaii kaua lio, e kinai i kahaunae* le ano na horrf ekolu, ua boi hoa mai ka maiuhia, a o na poe hoohaonaeie, ua waibo iho be kanahiku ma ke alaoui, a o ka nui, Qa holo akn i ko iakou wahi e pee ai a naio loa. Ma ia hope iho, ua lukulu ia na kioi ma aa

■huioa a pau e kokoke mai ana i ka hao. l' E ka mea heluheia, e hoi hope iki aeiakou a e naua aku ia loko o ka hakpaahal. I ka hora o ka aina kakahiaka, heie afc|> la ka luna paahao iloko o ka lumi o R«kptt, ike aku ia ia e moe ana oo o Ralepa, a oo k"t>a« makemake ole o hoonioui iaia, hoi aku lāaa

paahao oei ; u liulio ikiJho, biki mai ia | be knhonapule e laweiawe i kana oihana mamua ae o kooa manele ia ana aku i ka amaoa, aka, elike me k« R lepa i loaa mei ai ika luoa panhao, pela i loaa ako bī iua i kahuoapule nei; boi aku ta ua kahunapule ! n*i e olelo aku U i ka luna paahao, he pono j • hookuu loa nku laia e hlamoe a biki i kona ' bora hope, alaila, hoaia aku. I

I ka hiki ana mai o ka hora o Ralepa e lawe ia ai ika amana, komo aku ln ka luaa p«xheo, i kooa hoopa ana iho ia Ralepa, pu». wa »e <a ia no ka huihui o ke kioo make i pa akn fti iala, a mai hina oia ilalo, e ole o Kauk • R. chseter i komo mai ai mahope nana i paa mni. Hoki ae Is ka lona p»bhao ike ka<>ka roa ka aoao o ka mea make. Nana koke iho la ir i na hailona -o ke ola, a ole!o mai ia ia. ..." Ua make Aka. epono e kii koke ia tcfhahi mau kauka e«e i elua e aana pu makou, i hooia ia ai elike me ka'u ike."

Ua hai koke ia aku ln ka 1000 i na lana o ka oihana. a oa lakoo i koho i kekahi ahaeoronero no ka noonoo ana i ke kumo o R»fepa i make ai. Ua hiki -nai lakou me na kauka i honuoa po ia ai Mahope iho oka nnna ana a na kauka ua mnaninau ia o Ruehseter e ka •'ha eoroneri), i ke ano o ko ka paahao ola. U* olelo aku o Rocbut?r, ua uana oo ia ia Kt'epa, a ua ike oia, aia iloko oka puuwai kona mai, a no ke kau ana iho paha o ka hoopai e li ia ma ka amana ke kamu i hikiwawe loa pi kona make, oka kiipilikii o kona manao ka.mea nana e hapal ka ikaika l«a ō ka oni ana on> la a emo ole oi oia. Ua nlelo aku o Kauka Rochseter me ka leo moa" kaka me ka pololei. A elike me ka Rocbaeter i olelo ai pela no ka maaao o na kaaka hou i Kii ia ai. Ma keia oleio a Rochseter, ua hoohob ka aha coronero, ua make kuhewa o Ralepa. Ika hookou ia ana oka Aha # ua uui koke aku la o Kauka Rochseter e haawi mai i ke kiao make i/s, aia a pau kana kaha ena me ka oapa aoft ika mai i make ai o Ralepa, alailā, nana e hoihoi ako i ke kmo i kona makaahine. Ua haawi- ia mai la nana ke kioo make. Ike ahiahi molehalehu ana iho, lawe ia aku la ke kino make o Ralepa a loko o ka lumi oihaoa o Ro©bBeter, waiho ia »bo la iluna o kekahi pakaukau. Ika oeoneo ana o oa »ea a pau, k> akn ia na kaoka nei i na puka a paa, hoi mai <a keia a ma, ka aofo ok» mea make, oobo iho la ua kaaka nei iluna o ka nobo me ka paa no i oa lioia o Ralepa iloko o kona, ke a malie mai la no ke kukni, ke lele la keqpkona,ka minute, kehala 'ela ka hora, aka, ke noho nei no'ko kiai na ka aoao o ka mea hanu ole. (Aolei pau.)