Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 39, 9 January 1873 — KA MOOLELO o FEREDERIKE KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO o FEREDERIKE KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

H£LU S " ) Ua ae Uu Fert'tli rībe i knna mau | poali kaua ma Koaopiaiil e kok <ku lon an-i ! i Beueaeb<io. He biki iai.i ke laire tn»i ia ; k&R&ODu t4u»aui kua ike ialiua kao%. oke j Keiki AHi Knle, »i» oianaa ke poo, e alakai ' ao» ia kaualiiko tausauī a koo* mau puali j kaua Aoeetufia. L'a hooikaika dui iloko o! ka taabebewa ka aaoi <» Peruaia, oie ke kono ako i kooa mau pu»|i euemi e kouio koke mai | iloko o ka booufca kaua uat aaa ; a ua twao | mai uo boi ke Keiki Alii Kule i ke pale ana I mai ia boouka koke aua u oa nuao a i elua. i He kanalima mile ke kaawale o Ferederike , mai Pragae aku, a he iūoino pooo ole ke alaoui Na oa makani ioo o Noremaba i i hoooeooeo i kona kulaua boo:noaua : a aia < oia ke kupuoi mau la la e koaa mau poe eoemi ma kooa mau aoao a puoi ois a me kona mau puali k«ua. L r a alakaiia ka puali kaua oka euemi me ke kenela i oi aku o kc akamai i ka oibaua k iua, mamua aku <■ ko koua Ua malamaia kekahi >ha halawai kaua ; a ua boobolo koke ia e hoomaka koke ; ka hoi bope aoa aku i ka okaua oua ma | SileBia. j Oke kulauakaohale o Pr4g-ue me koua mau puali kaua elima t;niHHiii ka nui, ua j haalele ia aku la oo lakou ka malama ana ia i lakou ibo. Ua hoouaaia aku la ka olelo < kau >lta ia kenela fciiDsiedel, e hoopoiuo i na P.° uui, a e kiola i na lako kaua iloko o moliwai, a mai laila ako, ioa he men kapooo e hiki īaia ke bo!o aku i pnkele ma ke awawa o ka M jl.J»u, a hiki aku i Lcitrneritz. [Ja mahele ibo la o Fert!<lerike i koua i mau puali ioa kolamu eiua. Ua alakaiia ka ( mua e ke Kenela Leop<v(i opio, a o kekalii ' hoi 4M aiakaiia e ka moi pmioi ma ua ala ino i pohopoho Joa aku, rue ku ivi * ine ka pololi i kaufHi»ba ; aole boi o keia iuau mea wale uo, ) ak3, ua hoouka piuepiae ia mai uae mahope o kona mau puali kaua e ka poe kaoa lio i Pand <urs He mao tausani kai paa ika make oia na kapa alanui ; a o ko lakon mau , alakai, ua haalele mai ia ia lakoo, a ua lilo | lakou he mau poe kiu, e hahai wate aka aoa i i ko lakou mao wahi e hele oei. ] I kahi manawa, ua pakele mahnoehuno i wale ibo no kc kiuo oka moi, mai lawe pio i :v oia e kona m-iu enemi. E Laliai ana kabi i o kona mao alii koa o konela Treuck, i ua ! | pakele ana oei, peuei : , " 1 kekahi la, komo aku la ka moi iloko o i ke kulanakaiihale o Oollin, me kona mou i puali kaua li» ame na koa hele wawae. He ! eba wale no mao wahi po kuniahi IHlii tne makou. Oka papa koa malalo ma: o'o, ua hoooohoia mawaho o ka lihilihi o ke kuUna-! kauhale. Ike ahiahi aoa iho, •ua hookuemi I hope ia mai ko makou puali koa mamua ioa ; j a ua uhai qui mai ia ka poe enemi me na hooho nai aoa mahope mai o lakon. O ka aina a pnni, ua uhi paapu ia me oa koa mama oka poe Ausetaria. Ua hoonna mai ko'o luoa koa ia'u e hele aku imua o ka inoi, a ioaa mai iaia ka olelo kaooha no na mea a pau e baoa ai, " Mahope iho o k'oa huli loihi ana aku pona, ua loaa aku ia oia la'u iluua o ke towera o ka luakioi me ka ohe oana loihi naa kona lima. Akahi no au a ike aku i kona mau

aoo pilikia a me ka pihoihoi ; aole pela mai mua oaai. O ka oielo kauoha aoa i haawi mai a< ia'o ia inanawa, oia oo ka lawe ana ia'a ibo oaa kahi e pakele ai o k'»'o oia. Aole ao i hiki pono raai i ko'o wahi, aia hoi, hiki mai la ke alii koa raai .iaia tu«i, e bai mai aoa ia'u, e hele aku ma kela aoao o ke kolanakaohale, a e hoomaa oo i ko makou ku(aoß malona o ka lio ma kela aoao o ka ulnlaao. " I ko makou hiki ana jaku ia wa'hi, hoomaka mai la ka oa koikui aoa, a oa aoe poeleele loa laooa ole ia po. O ka hora eiwa paha la, hookokoke mai ls i o makou la kekahi o oa keūeia Aoaeturia me kooa mao kawa līo mama, a pohi ae la i ke ahi i oa kaohale e piii koke mai ana ia makoa. Ma ba uaaiamalama ō ka a aoa o ua ahi oei ua I ike wale ia mai la makoo, a hoomaka mai la ! lakoo i ke kipo aoa mai ia makou mai loko mai o nā poka aoiaoi. Ua hele a piha pu oloko o ke kulaaakauhale, a aole hiki ke loaa kao wahi oo makoo. O oa ipoka pa oui o ke kulaoakauhale, oa paa i ke paoi ko ia, a mai oa kaupaku mai, aia hoi, keki mai la lakou me ka makoo mao po kuoiahi liilii, , 8 lakon i lawe pio ako ai. I " la naaoawa po oo hoi, oa hookahe pu ia i mai la ke kahawai ma ko makou kulaoa; a i , ka hiki aoa ako i ke aumoe. aa hiki i oa opu ; 0 ko makoo m&u Ho ka wai.**,| < t« manawa o oa maoaolana i aoe ai ehaole < poho, ua pepe iho ia ke kapuai o kekahi ke* , o«4a Aumtaria i tca poka kuoiaLi. No keia | poioo i haulehia ai malooa o ko lakou alakai, 1 hoi pu ia mai o ka pouli, a me ba loku a e wa'kahe o ka oa, ke kamu i paa ai ke ki pu | aaM mū a ka poe eoemi mamua poooi mai o i n»koo. I kekahi 4akaki&lw mai, hiki mai la kahi j I

po« P/raai«« ko|aa i ka moi. • pakele ekq U oia. Ma ka po o ka la 3&'o.Noveo»bs me ke auuane, ka peleli a aae'ka piiikia, i boomaka ai o kenela Eiai«del i kaoa haekai kuemi kope m«i Pragu«. Ua kena mna aks oia i kooa oiau ka; <aa mamoa, a ukali aku la oia mahope kona saau koa be!e wawae ame na kaoa lio. Aia oo ka poe Aoseturia ke makaala maa mai la l»kon. Mamu» ae o ka poe hope o ka hu&kai o ka, poe Perusia i haalele-akn ai i ke kulanakau- ! i hale, aia hoi, komo mai la aa kaua lio mama! 'o ka poe Auseturia iloko o ke kaianakeui Uate. O ka peii K«tvil<ka o ko kttlaoi»fcaubale, uk hui hke aku la lakou m« ka i»oe kaua lio Pub<ioiira i ka hoouka aaa aku maluoa o ka | p<>« Peru«(n Ua halawai m«< la lakou me ! ua huouka iho anu mai o ko lakou mau enemi, a ua waiho ibo-ia kolakou ala ko la : kou poe mnke ame ka p»e i eha. Oke ke- ; nela Kiniaiel, ua hooUaika aku la oia i ka : hoohoihoi aua i kooa luau kanaka noua, a ua hoomau oia i ka maki ana o kona (Oau koa i k« <*ua>oc, a» ka o aa kukui paiua. He iwaknlui* ita U o ko lakoa mao maki hoomanawauui ana, a komo ako la la- | kou iloko (i Btk'«ia, a aa hai pu aka la hoi me [ ko lakou poe poooi. i Ua hoomaopopoia no ena kanaka akamai , i ka oi'h'ana kaaā, aole ka moi Perusia i hoike : mai i kona makaukau uui ma ka oiiiana kei nela ma keia hoouka kana aoa. He oiaio no, < ua hoike mai oia i kona inau aoo inakaa ole, : a me ka hoomanawanui i na maluhilohi kaua. Aka, uj» ke auo keoela, ua hoopouli maoli ia oia e koaa inau eueini ; a aia maloko o Lana moolelo i kakau poiioi ai, i hoopuka mai ai oia, penei : '■ Aolio kenela e ae ioT aku o kona mau kuhiliewa o like me ka inoi Pt;ru- ; ma maloko <> kei.» h <ou'<a hoouohoaoh.» kaua ! ana. Uu pololei maoli ka kenoln Traun mau j hana rna keia hoouohonoho kaua ana, a he ; mea kopono loa i kela a me keia koa i aloha ! i kana oiliana ke hoopaa pono i kuna inao f bana a pau loa ; a e iioao e hoohalike ako, « ina iaia ka uiana ame ka noonoo, Ua hiki i ka uioi ke ike aku, o keia ho «noiionoiio kana aua o kaua kula, a o kenela Traun kann kuinu." Mahope iho o kona hooiioho aoa i kona poe koa aoa i manao ai ua kuouoouo la hoi lakou tna Silesia, maloko <t kona mau pnpu paa aua i hUin.ii oui ai ; aia hoi, aku la oia i kon.i kulanakauhale alii o Beliua. He u»ea kup'ino iaia ke hooinakaukau liou i ka hoonoli ,uobo kaua hou i meaehiki ai ke hoopaa mai ī kona okana aina hou o Silesia. O keia hoohoka nui ia ana oaa, ine he la, he haawina kaumaha ia maiuna oua. Ua aoeane e pao loa ka waihona dala nui a kona makuakane i houluula *i no na makahiki lehuleha waie. Ua hoopalupalaia ko□a poali kaua, a ua ano hoohioloia kona niau lako kaua. Ua hookaamahaia kona lahui me na auhaa ku ika wa. Oiai, uu hooliio oia me ka makaala uui i ka ai pakiko maikai »na, aka, o kona hoonohoooho kaua ana ma Kohemia, ua hiki aku no ke kaumaha i ka ekolu baoeri uie kanalima tauaani iloko o ka malama hookahi. oka puu dala haahaa loa ana e hoolilo ai no ka hoonohonoho kaua no ka malama ana mai ia Silesia, e hiki aku no ia i ka eha miliona me elima haneri tauauui dala, Ua p'au ika hoohēheeia aku e ia na padala a ine oa pa gala nni a koaa makuakaoe i hoomakaulii ai. Aia iloko o ka olu kumu ana mai o keia mau poino he lehulehu wale i hoike mai ai o Ferederike i koua man akamai la'una ole. 0 kekahi mea hoa naLa i pakui m&i i keia maa popilikia aua, oia no ke ala ana uiai o ka moi o Polaoi, i noho maō malalo o ke alakai ana a ke kuhina Bruhl, i enaeoa mau ka huhu i aa moi Perusia uei. Ua komo aka la oiai ka huipo .na me Maria Theresa o Auseturia, a aa hoolako aku la ia .*.usoturia me kanakola

tosaoi koa ; a i kokaa pu ia mai hoi ma ka eooana me na maoa ,kai o Eoelani me Holaoi, i haipu mai i ko laoa mau manao kokoa ie

Aosetaria. Ua hapai nui ia ka aiaoao o Maria Theresa e ka holo pouo aoa o kana mao haaa ma ke kipaku aoa i ka poe Perosia mai loko. mai o Bobemia • nolaila, ua hoolalelale ae la oia i kooa mau puali kaoa hoo e komo aku iloko o Si!esia, a e lawe hoo mai i kooa aina i lilo aku ia Perusia. Haawi ako la oia ika oīelo kaooha i kooa mau keoela, e holo koke aku imua ene ka hikiwawe loa, ae hooneoueo i aaaina nei, a e hoi hoa mai hoi oa okaoa aioa oei ooa i lilo aku ai ia Perußia. Ia manawa, ua hoopoka po mai la no hoi oia i ka olelo koahaoa e hoole ana i ke koikahi o Breslau ; a e hoole loa ana no hoi mai ka ooho ana o oa kanaka olaila malalo o ka lakoo mao olelo hoohiki i ka moi Perosia ; a $ hoomakaokao ia lakoo iho e lawe i ka olelo hoohiki hoo malalo o ka moiwahine Maria Theresa o Huoagaria. Ma ka la 18 o Defeemaba, komo mai la kekahi poale koa ikaika iloko o Silesia, a lawe ae la »ka aina o Glatz. Ua hoi akn la oa poali kaua me ka maikai i ko lakon mao pakaua ma oa kapa oka muliwai Ode (Ja waiho ako oia i ke alakai ana o oa poali koa malalo o Leopolo makoa. I ka eaanawa i komo mai ai na puali kaoa Ausetaria iloko o Slesia, ua ano e ae kooa pale aua aku i oa eoemi mai oa mea mai aka moi i kaooha aku &i, e hooko pololei loa e like me kana mau kuhikuhi ana. A ma keia ano i nuku aku ai kaqaoi Peru* sia iaia, no kana hooko pono ole ana .* "Ua kahaha nui loa au ia oe e ka mea hanohano i. ko'o lohe ana mai, aole loa <>e i übai iki e like me ka'o mao mea i kaooha ako ai ia oe. loa oa o! ākd koa akaoaai mamua o Kaisara,

a mo koa koofeo oie i ka'e maa okilo kaeokā » |mo i waiho ake ai i» oe, aleil», »i» la ae»oei ibea ko'a a&a ? Ke tD«oaol&e» uei »«, e lilo kei» haoe »e 1 bm» e eo nei ei ia oe no k» lOaunwa e hiki mal ana.'' U« hoehaia na-manao o Le<«pohi nakda 'a keia mao oielo nako ; aka, oa oi !oa ako nw j kooa ehaeha i ka hiki boo aoa ake o k«bi mau uielo e bai aoa : " B kjpake ako i ! ka pue A«getnria mar Sileaia ake, &ho«l8010 koke i oa koa be iwakaioa tansaoi ; aole make lohi Ua oi ako ko'a aa aua e kipaku ia mai ioko mii o Bra»deiiborg, mamoa'ae o ko'o kipaku ia aoa m»i Btleaia inai." Aka, o« «i «ko ka oluulo ia Ferederike o ka iioopuka aaa mai i keia mao kaooha, matou« ao o ka hiki poo«t aaa ia Leopolu ke hooko ; oiai, aule e hiki ia Leopolo ke hooloulii ia mao ko» iloko » ia maoawa pukole, o makaukan pono ai'ka hoooka aoa aka malooa oka poe Auaeiana. Ua ho~a boo ia ka mauao.hohu o ka moi, a paiapala ikaika hoo I aku la oia, penei : (Jhdeipe»)