Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 43, 27 October 1888 — Ke Aupuni Leopadi. [ARTICLE]

Ke Aupuni Leopadi.

"A ua haawi ia ka walia e olelo i na mea iiui a me na mea hooniainoino, a ua haawiia thai nana e hana i na_jw<a£ama hookahi kemaha a me kumamalua" Hoikeana XĪTT': 5. E na h©ahanau iloko o ke apo o ke kuikahi, e manaoio ana me a'u i ka mahaoio heokahi, a e kuka pu ana me a'u ma na mea e hoonaauaoia ai kakou, i ole ai kakoa e lauwili la e aa olelo puahiohio o Ka apiki a kaaaka e ko ana īa kakou i o a īanei, ma ko kakou imi ana i na mea e pili ana i na olelo wanana, na hoailona u me na kahoaka, i hoikeia aka e ke Kahikolu Hoano i ko knkou mau kapuna, iio ke ano o ko kakou noho Aupuoi honūa ana. . E me ka PaaIo ka 1«nao!elo i hoike aku ai ī na hoahanau ma Korineto, me ka i ana akn ,4 E na e, aole makem»ke e oukoa 1 na kupuna o kakou." Uifc hoi ua makemake o Paulo hemoiele e hoike aku la lakou o na mea a pau i ike ia a i haawi la aku i ko iakou mau kupuna o ia na mamo e ka Isaraela, he mau hoailona wale no no lakou. Pela no hoi o keia a kakou e katiaailie nei mailoko mai no ia o ka Pauku 5 o ka Mokuna XIII o Hoikeana, kahi i hoakakaia ai o hana ana ka holoholona kln& ieoj>adi a Ioane ī ike at i kana man hana o keta a me fceia ano iloko o ka manawa o 42 malama. Uaike a« e nahoahaoau, na hoakaka lipua aku no au ia oiikou no ke anō o keia holoholona leopadi, a ma ke ano nui ua heopih au iaia \ ke kulana o ko kakou eohoaa I«ihui awiliwili o na ili. Aka ma keia akoakoa nou ana o kakou ke makankan nei au e hoonaauao aku ia oukeu no ke kulana maoli o keia holoholona Ieopadi a loane i hoike mai ai, a me kn manam e mau ai kona ikaika ma kaua mau hanu a hiki i ka hoea anu mai o ka lua o ka holoholona. Ma ko'u hoomaopopo aua, e o'u. mau hoahanau, o keia holoholoua leo padi ua pili pono ioa ī ke Aupuni 3īonakia o ka Moi Kalakaua, e hoomaka ana mai ka wa i pn ae ai kona naiu, ka hanohano, a me ke kilakih e ku mi ke ano monakia. A mai keia wa a la Aupuni e pii ae ai ma la kulana a hana aku oia i kana mau hana pih Aupum, e haawi ia ana īaia ka manawa o kaauhakumamalua malama, o īa hoi ka manawa a Ioane e olelo mai riei. 4, na malama he hookahi kanaha me kumamalup." I ka piha pouo aua o keia mau maiama he e hoea niai ai ka lua o ka holoholona, oia hoi keia au hooponopono Aapum e ku uei i keia wa, ke aupum a'u i oleb aKu ai imua o oukou, o ke Aupuni lloomaemae" kein, ke aupuni nyna ka hoailona e kuni la ana ma na lae a ma na lima o na kanaka, a nona hoi Ka moa i pih i i tia ; hualielu he 6G6. Ke kanni'i > hou nei au i keia mea

ieaua o uukou e na hoahanan, i makia t>aa loa ia vi ka waa-uao iloko-o oukou mai keia hunauna aku, a ke kuakahi o ka oukou mau pua, a hoea 1 ka hepena loa o ka oukou mau mamamo, be aupuui ko kakou i malele ole ae kona kulana a me kana mau hana ame kona hopona niai na olelo w&iiana i mua ia iloko o ka Paiapala Hemoleie. E nana hou kakou ma na Pauku 3, ■4, £, 6me 7,0 keia Mokuna XIII o Moikeaua, e ike ananei kakou i keia -mau mea nm i pili i ka holoholoua ieopadi: j - I—Hookahi ona i>oo na hoehaia, aneaoe e muke; aka ua h'oolaia nao kooa ehfc make. 2—Mahalo ko ke ao nei a pau iaia. 3__O kederagona ka mea nana i haawi ika ikaika īua hoioholona la. 4—Ka mana nui o ua holoholona leopadi 'la. j s——Na hana aua heloholona *la 6—Koaa manawa e hana ai ia mau hana, o īa hoi iloko waie no o 42 malama. A nolaila, e na hoahanau, ī ko'u olelo ana ua pili pono ke ano o keia holohoiona, kona mana a m« kana mau haoa & nie ka loihi o kona wa c hana ai i kana mao hana \ke Aupuni Mo— nakia, oka Moi Kaiakaua, alaila, e hoakaka aku au imaa @ oukoa i na wahi ī pili io ai o keia mau ano i ua Aupuni Monakia. 'la o kakou, nialalo o ka noho ana a ko kakou Moi i aloha nui la. Ua maopowo ia oukou ka'u hoakaka ana no ka mea e pili ana ike poo \ hoehaia o ka holoholona, a me kona hoola hou ia ana. a he mea makahewa ia'o Ke kuapapanui hou aku ia mea i keia akoakOa hou ana 6 kakou. Aole hiki ia kakou ke hoole ikoke ao nei uiahalo nui īk« Aupuui Monakia 6 kakou i kupu ae ai mailoko o kona eha make a hoike ana i kona naiii ma ua welelau o ka honua nei. keia Aupuni ka mea i holo iloko o ke mele a ka mea baku raelfc.

"He aloha e ka ia 6 _ Ma, na welelau &ka Honua, E hai ae oe i kou nanl, I ka naalumaiama oi kelakela." A Ke ninau nei paha Kakou mawaena o kakou iho, nawai i haawi i keia nani, j keia ikaika a me keia mahalo ana o ko ! ke ao nei 1 keia Aupuni o kakou? ! Ke olelo nei o loaiie: >ja ke l>er»gona. A fna hoi ma ka hoopili ana ae i ko [ kakou Kulana Aupuni, alaila heaha ia? Mamua o t<a hiki aua ia'u ke pane aku imua o oukou e na hoahanau i ka hama o keia uinau, e nana kakou i ka huaolelo "deragona" a loane i hoike mai ai, O ka huaolelo {, 'deragona," ]ie huaolelo Helene ia. A ua laweia mai pa(ia ia noloko mai o ka huao!cfo "drakein," o kona «no, "e nana, e hakilo, e noii, e no welo.'' Noieila, ua kapaia ka mo|o ma Keia inoa 4v deragona,*' ma ke ancj be n>au maka noii kona, he liaka ponp, he nana pono, elike me ka l?utili ana o konu , mau onohi maka. A ma ko'u mjinao j hoi, ua pili no keia i Kekahi kanaka Kalai Aupuni i noho iioko o ka aina, i loaa aa haawina o ke akamai, ka a me ka maalea o ka hapai ana ae a lilo i mea nui e hooko ana 1 na makemaKe a pau o ka mea e noho ana malulna o kahi Aupuni Alii a MonaKia hoi, eliko me ko kakou nei. oia olohe Kalaiainh lie .. deragona ia. A o ke akamai a me ka mealea o ka moo (deragou«) u o ka nahesa paha, oia ka manlea a ka Eaki| le. su i makemake ai i kana mau o hook« ak®, elike me Kana i olelq a l ia lakou; (< E uiaalea oukou elike me

ka naheea (moo, deragona), a e nohomalie hoi elike nie lea manu rmniu"

Nelaila, ua ike kakou ua pii ka ehiku ona Moi o Hawaii maluna go ka nohoalii ika M. H. 1874, aka, aole i kaulana loa Kona Aupuni, aole no i konekonea kona ikaika, oiai e kulanalana ana no oia a me kona Aapuni maw£Rjna o na kanaka Haw T aii 3 koe wale no na haole, oiai o ka hapa nui ona kanaka Hawaii e mokuhia ana no ko lakou mau makee ana i ka Moiwahine Emma.

Aka, mai īa wa mai o ka noho nawalN| wali ana o keia Aupuni a hiki i ka AlH. 1880, aia hoi ua hooholoia e Kau Ahaolelo oia makahiki he Kanawai e Poni ana \ ka Moi, mamull oka ike, ke akamai ame ka maaloa o kahi kanaka Kalaiaina noeau oia ka lunamaKaainana mai Ka Apana mai o Lahaina iioko oia makahiki. Ama ka M. H. TBiT2, A e K.eia Kalaiama noeau ma ke -kulana kiekie iloko o ke Aupuni Monakia e waiho nawaliwaii ana ia wa ma ke ano he Kuhina no ko na Aina E, a na keia Kanaka me ka nui o kona naauao, ke aKamai, ka maalea a me ka makaala i hookiekie ī ke Aupuni Monakia nawaliwali īloko o ka M H. 1883, oia hoi ka hookoia ana o ka makemake oke Kanawai Poni Moi, ka fhea i ike ole ia iioko o na au nobo Aupuni mamua ak«-

I.ka hoomaka ia a«ia o kela hana ka-| mahao, kela hana nui i pau ai he mau tau8ani dala a ka lahui iloko oia hana| oia ka hookumu ana o ka ikaika oia i Aupuni, a mai ia wa mai kela kanaka j i kau ae la i kakoo no keia Aupuni i ha-1 na ai i na hana i kulike me ka j make o kona poo, a ua ike kakou a pau ia mau hana. - I Nolaila e na hoahanau, i ko ? u pane ana i ka haina o ka ninau i ui mua ia ae nei, owai la ke deragona i haawi i ka ikaika i keia Aupuni leopadi? Eia ka'u pane mamuli o na mea i hoakaka ia ae la, "0 ke au hooponopono o Kipikona." E na hoahanau he oiaio loa keia. 0 keia au hooponopono Aupuni kai hoikaika e kau keia Aupuni i ka hano haweo 3 i kVnani māu loa, i ka mana nui, mana piha, a ua lohe ia na nihau a me na hoohuoi ana mawaēna o kakou : <4 Owai ka mea like me nei holoholona? *" T *K)lvāJ hoi ka mea hiki ke kaua iaia? Aka, e na hoahanau, e hoomanao i ka olelo wananā, oia hoi, "Ua haawi ia mai nana e hana i na malama hookahi kanaha a me kumamalua.'' (Hoike. XIII :5) Ua kaupale ia kona manawa e hana ai i kana mau hana, a hala ia manawo, alaila lilo ka mana i kekahi mea okoa aku, oia hoi ka holoholpna elua a Ioane i ike ai. Oia hoi ua hoike e mai ke Akua ma o loane la, ma ka mokupuni o Patemosa, he 3 makahiki a me 6 malama e hana ai keia Anpuni i kaha mau hana, ! o keia rio hoi na malama' he 42 o Iloikeana. ; Nolaila, mai ke au i hookoia ai ka "Poni Moi" i ka M. II. 1883, e helu a piha na makahiki 3, a me 6 malama oia ka piha ana o na mplama he 42 n?ia ka olelo wanana, e ku $i na hana a ke ia Aupuni Monakia, A penei na lioonohonoho ana :. ! M. H. 18831 "Poni Moi" — a ka — > he 12 ia M. H. 1884} 1 makahiki ia M. H. 1884) | — a, ka — > he 12 īpalama ia M. II. 1SS5) 1 makahiki ia. M. II. 1885) ' | . — a ka — > he 12 palama'ia. M, H. 1886) 1 ia. A lioomaka ka helu ana o 6 malama < : -:i ! mai |animri aku o ka, M. IL 1SST, a hoea ika 30 o Iune, i ; liookahuli ia ai

ke Aupuni, pilia na inalama 6. Ake hui aku me na malama he 30 i hoike ae nei piha na malama he 42 o ka olelo wanana. . I keia piha ana ua hpoko ia ilio la ka hopena ona hani a pau ake Aupuni leopaeli, oka piha ana keia oka olelo wanana. A i keia wa i hookoia ai ke ku ana o keia Aupuni hou eku nei i keia wa ke Aupuni %k Oligaresia Hoomaemae" ke Aupuni keikihipa nona na pepeiaohao elua, ke aupuni e olelo ana elike nie ke u deragona." ! A nolaila ena hoahanau, e hoonani mau loa aku kakou ike Akua Mana Loa, no kona lioike e ana mai ma o kaua mau kauwa hoano 'la i na hoailona i ko kakou nohona Aupuni ma keia ao, a ke kāut»ha nei au ia oukou e b*u mau hoahanau, aole nae na'u, aka, na ke Akua mai no, oia hoi: huli oukou i.ka .palapala hemoleie, no ka mea e manao oukou he ola mau loi ko oukou malaila. A e hoomaikai ia oukou a pau iioko o ka moao ke Kahikolu Hoaoo loa. He Levi-i-Levi- ole ia.