Ka Elele, Volume 9, Number 19, 1 December 1854 — KA HOLO MUA O KA HANA MA HAWAIL NEI. [ARTICLE]

KA HOLO MUA O KA HANA MA HAWAIL NEI.

Eia ka hana mua o ka hoopau ana i na kapu a me na kii kahiko, i ka mak. 1819. He hana ano e loa keia a Liholiho, lieaha la ke kumu o kona hookahuli ana i na akua kii r Nawai c paipai ? Na kona manuo wale iho no paha ; n© kona lohe ana i na haole paha. hc Akua nui a me ka oiaio o Iehova, a he lapuwale na kua kii. Ua manao kekahi poe ua lohe o Liholiho i ka huli ana o ko Bolabo-

la ia Iehova, a nolaila kona iioopiu ana i na ka|iu, a me na kii, a manao no hoi kekahi j)oe no kona uluhim maoli i na kapu, nolaila kona hoopau ana. Pau na kii a me na kaj)u, ia vva ; aole nae i pau ka naaujx), a me ka aihue, a me ka moe aku moe mai ona kanaka. īnoino ka noho ana o na kanaka, lilo loa i ka hana lealea ino; nui ka ona, aoleikei ka palapala. Nolaila, eia ka lua o na hana hou e pono nui ai ko Hawaii nei, o ka puka ana mai o ka olelo a ke Mua. Oia ka mak. 1 ~20, o ka puka mai noia o ka malamalama ; hele nui na lii me na kanaka i ka i ka hale o Ichova e hoomana ; ua hoomakaia no hoi na kula, hele nui na lii me na kanaka i ke kula, e ike i ka palapala, o ka laha no ia o ka ike. Ma ka hooikaika ana o na kumu huli na lii me na kanaka i ka pono ; pule ia Iehova ma ko lakou hale, a me kona hale no hoi. Nolaila, mai kinohi mai ua komo iloko o ke Aupuni o ke Akua na hoahanau he 22,000 a keu ; eha haneii (400) a keu na kula o ke Auj)uni e noho nei, a iloko o keia mak. i hala iho nei ua haawi na hpahanau i ,000 e kokua ike aupuni oke Akua; aua haawiia eke auj)uni a me kela mea keia mea he $50,000 a keu e j)ono ai na kula. Eia ke kolu o na hana hou, o ka hoololi ana ike aupuni. Mamua aia ina lii ka hana a pau loa kau kanawai, auhau i na kanaka, liookolokolo i ka poe heawa a hpopai no hoi ; na lakou no hoi ka waiwai, ka aina, kela mea keia mea. Aole aina o na kanaka ia vva ; aole hoi a lakou oleīo no ka hooponopono ana i ke aupuni. Ai ka mak. 1838, ua kau ke lii o Kainehamelia III, i ke Kumukanawai mna, a me na Kanawai e maopopo ai ka pono o na kanaka a me na lii, a e haawi ana i na kanaka kekahi mau pono nui. Mai ia manawa ua mahuahua ka pono ona makaainana. la lakou kekahi olelo iloko o ka Ahaolelo : ma na hihia ano nui, ua hookolokolo ia lakou imua o ka jnre paewaew'a ole ; ua komo lakou iloko o na ’ hana a pau a ke Aupuni, e like me na hi. ILlola na kanaka no na luna Aupuni a lakou i makemake ai ; he pono nui ia no lakou. Ua kaawale ka mana kau Kanawai, a rne ka mana hooko Kanawai, a me ka mana hookolokolo, i paewaewa ole na hana ake Aiipuni; ua like keia me ka hanama na aina naauao. Ua j>aiia no hoi na huke lie lehulehu ma ka olelo Hawaii ; kokoke elua haneri miliona aoao pepa i paiia mai kinohi mai a ua hoolaha ia m i keia j)ae aina; aua haawi ia mai ena kanaka haipule o Amenka he $817,383, e kokua i keia haua maanei; aua haawi ka j)oe hoolkha Baibala i $41.50, a me ka poe hoolaha i na olelp pAijoai i $23,000 e hoolaha i ka malamalama maanei; hui ia mau dala a pau, ua $382,633 i haawi wale ia mai, e kokua i keia lahuikanaka o Hawaii nei ! Nani ke aloha o na haipule o Amerika i ko Hawaii nei! Nolaila ua holo io no na hana maikai ma Hawaii nei ; he lahui Kerisitiano no keia ; aole nae pau ka pouli, a me ka hewa; nui no koe; aole j)au wawe. Ua nui na kanaka Hawaii i naauao maoli ; a ua lilo kekahi poe, i Kahunapule, a ua holo i naaina e kekahi poe e hoohuli i ka poe naaupo.

Hookahi mea nui e pilikia ai keia lahuikanaka, oia hoi oka emi ona kanaka. Ua emi nui, a nolaila ka nawaliwali o ke Aupuni ; aole hoi maopopo ka mea e pau ai ke emi ana. L. K.