Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 10, 10 November 1880 — [Kakauia no ka Elele Foakolu.] He man Hoaiai ana. [ARTICLE]

[Kakauia no ka Elele Foakolu.] He man Hoaiai ana.

— |-ka-~jmii--nrraae okaAha-Kuhtrra,"maho-~ pe .koke o ka hookuu ia ana o ka Ahaolelo o 1880, ua oluolu i-ka Moi ka hookohu ana ia Messrs Moreno, Jlushv Walker, a me Davidson, i mau Kuliina hou. I ke ahiahi o.ia la ua hui ae na h o > a pau o ka Aha Kuhina hou a haawi a'ku la i ko lakou ae pakahiana i ka Moi e noho ma na oihana 1 hookohuia mai ai lakou, me ka hoomaikai aku hoi i ka Moi .110 ka hanoh'ano nui i ili mai maluna o lakou. \ — Maanei- e huli hope ae kakou, a e nana i naimmu o ko ka Moi hilinai ole i ka Aha Kuhina o Waila ma. Iloko o ko lakou hookele ana i ke Aupuni, he mea ano nui ole no ka aui ana iho a ike.i ke k.umu o ka ho'6pau ia &na o lakou. Ua ho'ike mai na hoa o' keia Aha Kuhina ma ka lakou mau hoike imua o ka Ahaolelo i ka mokuahana a ano paevvaevva o ka lakou h'ookele ana i ua hana ' o ke Aupuni. Aia maloko o ka Hoike o na makahiki elua o ke Kau i hala, a ke Kuhina Waiwai, he mea hikl ke hoomaopopo ia ke paewaewa a hukiku p ke Kuhina Kalaiaina, i kona mau hoa o ka Aha Kuhina, a wahi hoi a ke Kuhina Waiwai (S K K.,) aia a ike iho la ua wahi haole la aohe i ku i ke kamf-' "wai'kona manao, e waiho kaawale ae i kana hoike imua o ka Ahaolelo, akahi no a mihi mai e hoohui pu mai kana hoike me ka'u— walii haole hookano maoli keia. Ua lohe mau ia'keia mau olelo e na Hoa o ke Kau Ahaolelo i hala. Aole makou e kamailio loihi no ka vva a ka Hale Ahaolelo e noho ana, oiai, ua hoike ia aku no ka moo'lelo, onahana a ka Aha Kuhina iloko 6ia Hale. Ma na mea nui a ma na mea liilii ua ike mau ia ko lakou kuee. Ma ka Haawina e pili ana i ke Alo-alii, ua holo ha vyahi hao- . le iwaho, a ma kekahi mau itamu e ae hoi, ua koho ke Kuhina Waiwai no ka Bila Ae e hoopae ia ka Opiuina maanei, a kue na hoa, pela ma ka Laina Mokuahi o Kina, ua eo nae iioi i ka iiookahL a.i'-keknhi wa hoi huli aku la ka Hale mahope o ke Kuhinā o ko iiii Aina la . Peia iho la ka Aha'Kuhina i liana maewaewa ai imuao ka lehuleliu a hiki wale i ka {rau ana o ka Almolplo, I/a pane mai Ja ke 'Lii Kamika l keloihi hoa aiii. " Ua hiiahila au i ka hana a keia Alia Kuhina, aole pela na Aha Kuhina o kela Aupuni mai mua rnai, a akahi wale'Mo i'ke- ' ia," Me he la ua pau kona hiiinai ia J;ikou ma Jceia hana ano e ana. Ua lohe mahui wale ia aku. n6, mamiia, o ka rioho ana o ka Haie Ahaolelo, aole h(e iii- . linai o ka Moi i Koha mau Kuhina, uk«*a3L he he maopopo loa i ka poe mawaho. Aia nae a ikeia na Uoike a na Kuhina, a loheia ka lakou mau oiolo, a ine ka Iakou. mau hana kue aku a kue mai, alaik, ua molmk maopopo i ka mea maka, a me ka mea lohe, a hoomaopopo, he kumu oiaio, a &e maikai no hoi ko ka Moi hilinai ole aua i Kona mau Kuiiina. llk " : .

Ma ka la Sabati ae, la 15 o Augate, 1880, mahope iho o ka halawai ana o na Hoa o ka Aha Kuhina hou i ka la 14, ua hui ae la ma KiimiKinai) Enelam, Ameīiha a me Fa-" rani, a hoike aku ia i ko lakou manao ia Mr. Walker, kekahi hoa o ka Aha Kuhina, no Moreno, Malalo o ko lakeu anai ana'ku ine na olelo, ua hopo e o M r. Walker a me Mr. Davidson, a kakau aku la i ka Moi e haalele i ka laua oihana. Ua lolie wale ia o ke kumu o ko na Komisina mau kue^ia Moreno — ma o ke Komiaina la o Enelani no ke kakau ana o Mr, Moreno i kekahi buke e pili ana ī na hana ino a na Enelani ma Inia, oiai oia he kakauolelo na kekahi alii o Inia, a o ke Kuhina hoi o Amerika, ua hookahihi wale ae no oia no ka oiaio ole ka o ka oleloa Mr. Moreno iaia no kona launa me Mr. Garfield a me ke Kiaaina Foster o Ohio, a lokahi wale aku la no hoi ke Komisina Farani. Iloko o keia niauawa, e paipai ana kekahi mau keiki misionari a me kekahi mau haole* kalepa i na haiawai'ano kipi i'ka Moi,- i kokua ia no hoi e kfekahi Lunakanawai Kiekie (keiki misionari). Mamuli o keia mau komo pu ana mai a na Luna Aupuni o na aina e i hoomahui loa ai na wahi haole i ka ?paipai i na halawai i kukuluia ia mau la. Ua hoomahui io no na haole mamuli o keia mau hana a na Luna Aupuni o na aina e, •oiai, ua hiu ae la lakou i na hae o ko lakou mau aina, a hoopaa aku ia i ka po a me ke ao„ Mamuli o keia mau hana ano lokahi mawaena o na Luna Aupuni o na aina e, a me na haole o ke kulanakauhale o Honolulu, (ano malu ka kekahi a kipi akea maoli no hoi ka kekahi), ua hoomau aku lakou i na nune a ano hoonuinui a hooweliweli i mea e loli ai ka mahao o ka Moi no Moreno, a no na Kuhina e ae. 1 ka Poakahi, ia 16 o Augath, ua hookohu aku ko kakou Moi ia Kev. M. Kuaea i Kuhina \Vaiwai, a ia Lunakawai Jones i Loio Kuliina, ma kahi e kaawale ana r ko Messrs. Walker a me Davidson haaieio ana mai. Aole he loli o ka manao o ka Moi, oiai, ua ilee no oia nialalo o ke Kumukanawai a me leona manao maikai no ka ponp kaulikeo lea lehuleliu o keia Paemoku, ua.ppno no kana mau hana. A hiki i lia Ja 18, oia ka Poakolu, i ke ahiahi, ua kipa moi. la, ke Kuhina o Amerika rna ke ano lioalauna p'launa pu. me ka Moi. Ma ia ike ana o Mr, Comly, i ko lialiou M oi, ua hai aku oia i koua manao i ke kupono ole 0 M.r, M.oreno no kona oiaip ple, a hai rriai la iie leta J<ana mai a Gencrai Gariield mai e iioole ana i ka Mr. Morono. o)elo, ua launa pia '/m Garjie(d a m Fosler. Oia Jeta nae, aole i ike ia <, kohahi meaa makou i ninuu ai, a }ie nui k.x poe launa ia Mr. Gomiy i ninau ia iko lakou ike i ua leto la, aka, aple nae he poe i olelo mai ua ikefe Mamuli o keia olelo ana.a Mr. Comly, ua komo lee kunalua 1 noonoo o ko kakou Moi, oiai, mk ke ano keonimami, ua lawe mai oia i l(a ololp i hai ia mai he oiaio. (Eia nae hoi ke lohe ia mai nei ua ae no o GaWield a rne Foster »" / ^

i ka launa me Moreno, me ka hookipa pumehana aku iaia. Kupaianaha ! Owai la o lakou nei ke hilinai ole ia ?) No keia kumu ua waiho mai o' Mr. Mōieno i ""kāna" " oihaha'. " i kona lohe ana'ku i keia, a ua olelo ae oia e hoike no oia niamua ae o ka hala ana o na la he nui. lie oiaio no kana i- olelo ai, a he kumu imi hala wale no keia, no ka mea, ua ho-po ia no ko Bush (Ailuene) kuokoa a moepoo mahope o ka Moi a me ka Lahui ! Hawaii ponoi. 1 ka la 17 ua haalele mai o Mr. Moreno ī kana oihana, me ka ike ole nae o «a luna aupuni o na aina e, i ke aupuni, oia hoi ka Aha Kuhina a ka Moi i hoonoho ai. Maklo o keia ike ole ana o na Luna Aupum o na Aina e, ua hooholo iho ka Aha Kuhina, (o Moreno no kekahi e noho Kuhina ana) e hoopii ia lakou no ko lakou hoowahawaha i ko ka Moi mau Kuhina, oia ka hoowahawaha ana i ke Aupuni Hawaii, a me ka hahaki ana i na Kanawai mawaena o na Aupuni. N . I ka vva i hookohu ia ai o ke Kuhina " Bush i Kuhina no ko na Aina e, no ka manawa, ua ui ae oia ī kona mau hoa Kuhina no ka ike ana me na Luna Aupuni o na aina e ke hele mai lakou e ike i ke Aupuni Hawaii ma ona la, ma kona ano Kuhina o ko - na aina e, a e hai aku i ka manao o ke Aupuni Hawaii no ka lakou hana [na Luna Aupuni o na aina e hoowahawaha j ke Au- - puni.] a me ka manao hoopii ia lakou i ko iakou mau Aupuni ponoi no ia mea. Ua hooholo no ka hapa-nui e ike no ke hele mai e ike na Luna Aupuni o na aina e, a e hoomau aJru no i ka hoopii no lakou malaio 0 n,a kumu i hoomaopopo ia e ke Aupuni Hawaii, oia hoi, ma ka pokole. '' Ua hui lakou e hoole ia Moreno, he hoowahawaha 1 ka Moi ; Ua huki lakōu i ko lakou mau liae a hoopaa i ke pahu hae i ka po me ke ao, me ke kumu kupono ole; oiai, aohe iiaunaele i ike ia a ua makaukau mau no ke Aupuni. Ua lokahi iakou e koi aleu i kelialii poe kpikoi o ka aina, e- koi aku.i ka Moi e lioopau ia Moreno; a ua iiele no k;c Kornisina Enelani e ike ia ke 'Lii Keelikolani no ia mea, a ua kauoha ia mai ke Ku,liina Nui e ke Kanikela Farani, ]ie mau hana kue rula oiliana a, he kaleie kuleana ol.e mai me lta lioowaliawaha i ka Moi rne liona Auj)uni, oiai, aole laieou i liele poloiei piai . ma ke apo lioaaloha maikai." 0 keia iho ia ke ano ri,ui p namea i,haria ia i|i> na Luua Aupuni nui o na aina e. Ma na nupepa kue ia Hawaii pohoi, ua ' hpahewa ia lea Aha 'kuhina Hawaii me ka weliewehe' pono ole ia nae o ,na loina o na hana. Ina.p hoomaopopo iho ioikon i ke ar»o o na Luna , Aupuhi o na Aina o, ua ileo ia ua |Iiana akaka maoli no lakou i na hana e hoahewa ia ai lakou o ko lakou mau Aupuni. Oa hoono(p> ia mai koia mau Luna Āupuni . e malama © kiai i ka pono o ko lakou mau kupa, aia |t hana howa ia uku, a. hoopoioo ia ' V . ' , . ' ;

aku paha, alaila, hoike mai i ke Aupuni kahi a lakou e noho ana, i ka poino i hana ia aku i ua mau lahui !a. Aka, e ka poe helu- - — hehi ,—ua -jke— auer -ka kou- -Hcekahrhewa a"i" kekahi poino i ili aku maluna o ka aina 0 keia mau Luna Aupuni ? Aole, he ole loar no. Ua pono anei lakou i ka hookae ana i Ira mea a ka Moi i hookohu ai, mamuli o ko lakou manao pili kino? Heaha la ka ko'Enelani Aupuni e olelo mai ai i keia Aupuni no ka Hawaii luna Aupuni, . (e noho la ma La- ! dana,) ke hoohalahala ja Pohakuhauoli, 1 ! (Gladstone) no kekahi wahi kumu pilikino maweana 0 laua. lleo makou manao e kol mai ana no ko Enelani Aupuni ia Hawaii e hoopau koke iaia me ke kanalua ole a me ka emoole loa. A keia pule ae.