Ka Holomua, Volume I, Number 18, 31 January 1914 — Moolelo Hoonaue Puuwai NO Caroline Penise KA U'I NOHEA O CANADA A I OLE O KA NANI OIKELAKELA IWAENA O NA KAIMAHINE ILIKINI KA MEA I KAPAIA "KA PUA LILIA LANA I KA WAI." [ARTICLE]

Moolelo Hoonaue Puuwai NO Caroline Penise

KA U'I NOHEA O CANADA A I OLE O KA NANI OIKELAKELA IWAENA O NA KAIMAHINE ILIKINI KA MEA I KAPAIA "KA PUA LILIA LANA I KA WAI."

Mai ku peni mai a NAHONOArui.\si mokuna I. O keia ano lahui he Ilikini, e jkejloa keia ma ka nana ana mai i ke ano o ke kanaka ma na maka, a he ahuwale no oe mai loko a waho īa lakou me he aniani kilohi ala, a me he mea ala ma ia ano īho la no keia Edewada i nanakeeia mai ai: MOKUNA II Na ka Ume Map;eneti o ko Kaua Mau Onohi Makd, i HooHIo ia Kaua 1 Mau Ipo Aloha Ma ke kakahiaka o keknhi la kalae a la'ila'i malie, aia hoi ka malamaiama o ka La e hoike mai ana i ka nani o na pae mauna e oni ana ko lakou mau piko iloko o na hookuina aouli, e pa kolonahe mai ana hoi ke kaomi kehau , mauka, e omamaka mai ana hoi ka liko o nq, launahele lileē-'t)le J -hoike mai ana ia mau ' Kiohiona "ūa Kaīā hōpe ae ka hooilo, a o ke kupulau keia e nee mai nei me kona nani nui. Aia mawaho ae o kekahi lae laau e uhipaap\i ia ana e na kumulaau nenee, a o ka uakee no hoi ia e ikeia aku ai mai kahi kauhale aku, i ikeia aku ai ka oili ana mai o kekahi waapa ihu lua me kekahi mau mea kino «lua maluna, hookahi nae o laua « hoe ana, a o kekahi e hoekepue ware ana no ;cnahope. Aole nae e hiki ke hoomaopopo loa ia aku na mea kino o luna o ka waapa e ko kahi kp.uhale poe, aia wale no a i ka hookokoke 16a ana mai, akahi no o Masiliona a hoomaopopo loa aku he kane a he wahine ko luna o ka waapa, a e hookokoke loa mai ana no ka uwapo kahi hoi e pili mau ia ai e na waapa holo muliwai. - Ua hoi aku la o Masiliona no loko o ka halekuai me ka noonoo no iloko ona he mau mea keia e hele mai ana e kuai i kekahi mau mea e pono ai ko laua noho ajja, aka, hookahi nae mea paha'oha'o iaia o ka ike ana'ku i ka naholo o na Hikini, kane a me na wahine i kai o kahi uwapo me ka hooho leo nui ana, "Penisel Penisel " , He mea malihini loa keia i ko Masiliona lohe ana, oiai aoU oia i mahui iki mamua no kelahuaolelo. A no ka ululaoa o keia

m ®u leo ana i lohe mai ai, ua ae Ia oia e puka mai e nana i ike pono ai oia, a iaia nae i hele mai ai no ka puka ana iwaho, oka wa no ia i komo aku ai kekahi Ilikini aoo me kekahi kaikamahine opio mahope pono ona, a o ka manawa mua īoa nohoi ia i halawai ae ai ° ke kui makeneki .me ke kui kele e ume ana i na lihilihi maka 0 ua mau opiō ala i na hoomahie a na kii onohi o kekahi me kekahi, a o ka lou umii hala ole hoi a ke aloha i ka pili hemo ole 1 ke kau.

Ina paha v paanaau mua kela a ko Hawaii nei poe. i haku ai ia Masiliona, ina " v paba j ua himeni koke aku oia i kela mele hoonaue puuwai: ■ Neenee mai a imli K ka īhn o ki\ n,nkiimnVa Xa 1.1 o īini aku Hulalean ou 1 k.i ho hnlupala He opio o Masihona mai ka huikau mai o ke taona, ua ike, kilohi, kupa a kamaaina "i" na nani like ole o ko laila mau pua ala, aole nae īa i lilo i mea e hoonaue a e hoohaku'iia ai ka umauma lahalaha o ua opio ala, aole hoi i hoonioniia na aa-koko o kona puuwai, aka, i keia kakahiaka kalae a nani o ke kupulau ana e ku nei he alo a he alo" imua o ka pua kamehai o na ululaau, a o ka pua lilia akala hoi o na lokowai a kona mau maka i mua ole ai, 'aia ke hoholo mao ole "ala na kikoni i kona'puuwaCke onioni āla na olona o kona mau-io. huki, ke haku'iku'i ala hoi ka pana ma ka umauma lahalaha o ua opio nei, a me he mea Ia i kana hoomaopopo iho, eia oia ke kiei nei ( ma ka ipuka o ka paredaiso, ua ( auhee aku ka pouli, a ua olino mai ka malamalama hauoli. Elike me ka uhai mau o ke jkui mageneti i ka hoku-akau I aohe o laua wa e kaawale ae ai, .pela iho la na onohi maka poni uliuli o keia mau opio e inu aku jnei a inu mai i na kiina hoohihi . a ka lihilihi, a me he mea ala i ka nana aku, ua like a like na kikepii ana a ko laua mau puuwai i kahi ame kahi, ua ike like laua ai elua i ka eha ame ka wela ikiiki o ke' aloha, o ua ai ewe nei a na kupuna mai o lilo loa mai. E kala mai e ka mea heluhelu, ma keia wahi e hoakaka iki hou aku kou mea kakau: O keia Ihkini aoo a makuakane hoi o eai-oline mai loko mai oia o kekahi lalani alii kahiko a kiekie. I kona mau la opio, ua malamaia oia a hanaiia hoi e kekahi ohana Pelekane me ka haawiia ana o na hoonaauao maikai ana, a ua like kana kamailio ana me ke kanaka Pele- | kane maoli. 1 Ua a'o pu aku nohoi oia i ka-j na' kaikamahine ma na ano rula ame na loina apau o ka poe ili keokeo, pela pu hoi me ka olelo

Berītania, a u.a hiki' loa ja Caroline ke" kamaīlio me he puakea maoli" a ma ka ili wale no i kaawale ae ai ; a mamuli o kona ia olelo i kapa ia ai kpna 'inoa o Carolin<? Penise, aka, o kona inoa Ilikini nae, o Mollilou. He kaikamahine aliix>ia no kekahi koko alii kiekie o kona lahui. E hoi hOu ae kakou maluna o ke kuamoo pololei o ka kakou moolelo,. Hoko oka manawa pokole i huf ae ai ka makuakane, kana kaikamahlne ame keia opio malama ua ahuwale koke -mai la no i kona mau maka noii ke ano ame ka uni o ke kanaka opio, a ke iko pj ala nohoi oia ua kukonuke nu ke koii ame ka eha iloko o ka puuwai o kana kaikamahine keia opio—he haawina hoi i kuluma o!e ai no kana le* oloha ke hui me na opio kane na wa mamua ae, aka, he ho r wale no hana ma kona ai • oka noho hamau maiie vme L makaala ana ika pono o kana mil'mih aloha ame ka maluhi i o ka ipu lei hulu a ke alii. O ka nnau mua ma ko ke kanaka oj.-o aoao oka ninau ana ak'u oui no e inu hoomau ana kona mau lihilihi maka i ka ono o'fela mau onohi uliuli poni 0 ka ul nohea Ilikini, oia keia: "H!e ; fflea anei kekahi au e ka ui jwhea 1 makemake ai o ka nei, a*u e h.ana aku ai !no olu^*^_r- ~ r - ", " " | "Ua kunoutmat lā ua kaikamahine nei me.na minoaka hoomahie ma kona mau papalina, a huli ae la oiā imua o kona luaui makuakane no ka hoolauna kamaiho pu ana 'mai imua o ke kanaka opio. "Ae, e -ke keonimana opio. |He mau wahi ili hololaolona ka maua i lawe mainei noke kuapo ana aku no kekahi mau mea a maua 1 makemake ai o kou halekuai, ke loaa hoi na kukai kupono ana;" i pane mai ai ka ma- [ kuakane ma ka olelo Beritania, |me he la, he keiki Pelekane puakea maoli oia ka maopopo 1 o ke kamaiiio ana." "Ea, ke hookahaha loa nei ko'u lunaikehala nou e ka hoaloha; oiai, aole au i lohe mua a ikemaka hoi i kekahi kanaka o kou Lihui elike 'la me oe, ka hiki e kamailio mai i ka'u olelo me ka makaukau a pololei maoli;" i pane aku ai ka epio. "He pololei ia au e olelo mai la e ke kanaka opio,'* a hoomaka aku la nohoi ua Ilikini aoo nei e hoike i.ke ano o kona hanai a malamaia ana elike me ia a kakou i ike 'mua ae nei e ka mea heluhelu. Mamua hae hoi o ka pane ana aku~crke ,kanaka opio, ua kaa e mai no ke kāmailio ana ma ka aoao o ua nei i ka pane ana mai:

"E kala mai oe ia'u e ke kanaka opio, e hoolauna aku ka hoi au iā oe ia'u, o Adarh'uonihara ko'u inoa, a o ka'u kaikamahine hiapo nohoi keia me ka'u aliiwahine mua a wahine mare mua hoi i make, a o Caroline Penise keia; ka Ui Pua Lilia Lana i ka Wai." 4< Ke hoomaikai aku nei au me ka haawi aku i ko'u mau mahalo nui no' ko olua hiki ana mai a halawai pu kakou;" me ka haawī pu ana aku o ua kanaka opio nei i kona lima i ka makuakane, a hutj ae La a haawi aku la i*kona lima no ka lulu lima pu ana me ke kaikamahine. I ka haawi ana mai o ke kaikamahine i kona lima a paa ma ko ianei pulima, he mea la aia ka uwila ke holo lat iloko o ko laua mau puuwai pakahi, a e hke hoi me ke o ana a ka bele dala, pela iho la ka hoene ame ka \*raipahe o ka leo o ua kaikamahine liikini ala i kā~pane ana mai me ka maopopo lo^: "KLe hauoli ioa nei au no ka loaa ana he wa kupono no ka halawai pu ana me oe," me ka hoomau no o ua kaikamahine'la i ka puill paa ana i ka lima, a o ka wa ia i oi loa ae ai ka puapuai o ka ula ma na papalina, oia no oe o ka opuu. pua roselanī i hoopulupe ia e na kulu kehau huihui o ke kakahiaka, ua hele wāle a makalapua nohenohea i ke ala. . "E kala mai nae hoi oe no ko'u a'e wale aku a h'ala ma o 0 ke kaha kupono o" lea" palena iliwai, oiai na ko'u luaui i eleu mua aeku nei i ka hoike iko maua mau inoa ia oe, e oluolu anei hoi oe e hoike mai ia maua 1 ka inoa o ka anela nona ka lima maemae a 7 u e paa nei?" ; wahi a Caroline me ka minoaka | hoomahie. "E kala mai ia'u e kuu Lede maikai, no kuu hoike mua ole ana aku nei ia oe ame kou makuakaue i ko'u inoa.*' Ia Masiliona nae i hoike aku ai i kona inoa piha, oia no o Masiliona Larima, a e ikēia ana ma keia hope aku o Haku Larima, ka inoa huna a haku o kekahi waiwai nui i wāiho me ke pohihihi iloko o Enelani. A oia ka Caroline i kunou aku ai me ka eueu ana ae o kona mau lehelehe a hookuu aku ia i na lima o ke kanaka opio. No na minuke aku mahope, oia no ke kukakuka ana no na mea i makemakeia elike hoi me waiwaiio o na ili holoholona a C«rohne ma i lawe aku ai, a i ka pau ana o na mea apau i kā hooponoponoia, ua nui maoli na mea i loaa ia laua e lawa ai no elua mahina holookoa. "Ua lawa loa keia mau mea no ko makou ola ,ana no elua mahina holookoa e nohoi ai me ka iho pinepiae ole mai no kai nei," i pane mai ai ka makuakane.