Ka Holomua, Volume II, Number 5, 31 October 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakaaia -e Ka-I/Ama-Ko-i-ks-Ao Kaahiei MAHELE vm E3ewa i ka Manu Inu Wai Pua o ke Kaha Manu o Klaupe'a ——ApakaukaHāna a ke Aloha i ke Kino Ke uwauwa nel ka pihe a na alii.ame na makaainana, ke hoike nei lakom i ko laikou mahalo xxo ka maemae o h.ana a ua Moi wahine opio nei. Aia nae iwaena o kekahi mau kaikamahiae hula, 'he mau olohe a loea nohoi laua ma ia hana, ua ike aku la o Mailehaiwale i ke ano lioHiāi ole o ua mau kaikamai&ine nei i ke kulana hula a Hapaimemeue e hana mai ana.

£a wa haalele iho la o Maile&aiayale i k£hf e ku ana, a hele ,jiku la oia ama kahi a ua mau Jkaikamahīne ala e noho ana, &s>akunukunu malie iho la keia.

iAia wa i huli ae ai ua mau ōlolie hula nei i hope e nana ai I keia mea e kunu nei, a ike ae ia iaua he wahi luahine, ua'hele » ohuohu i na wehi lau lipolipo o "ka wao.

O ka manawa ia a ua o MailehaiWaie i pane mai ai i ua -nei: "Aloha Alolaa aKii m*t£ mau kaikāmaHinēalā., oa aku la laua ī ua waHi luahine raei me ke ano pahaohao o ko laua mau noonoo. A pane aku ila leekahi o laua ma ka olelo ana'ku:

*' Eie keu ka hoi a ka mea kupanaha, ke hoike mai nei kou mau helehelena he luahiae ka aanaina, eia nae o kou leo, he leo ia no ka wahine opiopio e like lane ko mau ano."

Pane hoohunahuna mai la no hai o Mailehaiwale: *'0 ke ano if*o la no paha ia o kekahi poe wahine. He lu'alu'a ka helehelena, o kahi manaō no nae, ea; opiopio no. Ano ia" opio:pio no o ka noonoo, opiopio no 'lioi ka leo elike me -ka olua e lohe mai 1 a."

No keia pane a Mailehaiwale, ua emi pu iho ia ka mansTo o ua mau kaikamahine ala, a olelo maī la kekahi o laua i ua wahi luahine nei, ma ka ninau ana mai; ''Pehea kou manao ika hula a ke aliiwahine?"

Pane nohol keia; "O ka'u ia i hele mai la a. noho iho la ma ke leua nei o olua. Ike mai nei aa i k'a minoaka oīe o ko olua tmau papalina, aole hoi ka hausolt ma ko olua mau hiohiona a nolaila, komo ka haohao £lok o o ko J u naau no eilua. A

mamua o ko*u hoea ana mai nei maatiei,-ninau iho la au iloko iho o'u; heaha la ke kumu o ka hauoli ole ana o kela mau kaikamahiDe maka maemae e' Jku mai la no ka ui o na hana a ke aliiwahine, elike hoi me ka nui hauoli ohohia o keia lehulehu e kaana nei? Aia wa olelo īho la au ilpko iho o'u, e hele ka hoi au e huipu me kela mau kaikamahine. A'o keia ke kumu o ko'u hoea mai ma keia wahi; i'hiki mai la au e kamailio pu me olua no ka mea e pili ana i ka hula a ke aliiwahine.

"Nani ia ua ninau mai la olua ia'u i ko'u manao, no ka olapa a ke aliiwahine a kakou; a e hoike aku au ia olua i ko'u manao, oia keia: He mahalo au la i ke akamai o ke aliiwahine i ka hula. Aole au i ik£ i kekahi olapa a ka waliwali nui wale o ke kino ame ka maemae nohoi 0 na hana, elike me keia. I kela uwauwali no e hoowaliia maila Ia; aohe mee-ua-kane e ole ka lalama aku i kela nani. Nana aku olua kaha maikai na kipoohiwi e hanaia mai la. Nioniolo na hoohaihai ana. He uM kela 1 ka"u ike."

Akaaka oiai Za ua mau kaikamahine nei a pane mai la no kekahi o laua: "Alaila, he maamaalea oe ika hula?" Pane no hoi keia: "Aole ika nui aku; he wahi mea iki no, A manao no nae hoi au, oia . wahi'mea iki no i lo'aa ia'u i he wahi iki inamoria 'ijb ai "ka welelaw lima ike - komikomi a mikole ka lehelehe.^' A kahi po'£ hu la .e ae i ka lakou olelo ame ke kani o 'ki/ ninau mai Ia nohoi nei 'poe i ko lakou mau hoa hula: "Heaha keia a oukou e hawanawana īiilii mai nei, e hene halo'ulo'u mai nei hoi ka oukoū aka?"

"Heaha mai auanei hoi ka pukou, e na hoa; o' ka ai hooikaika kino hoi." Wahi a kekahi kaikamahine i pāne'. aku āi me ka hoomau ana aku i ke kamailio ana: "E walaau wale ae ana nohoi maua iāūie keia wahi luahine no ka oīapa a ke alii•wahine o kakou. A aka ae nei nohoi i ka iane! mau olelo, no ka wali ame ka nomenome o ke kikala o ke aUiwalune." Alaila, liapai'Kou.. no o Mailehaīwale i ka olelo, i ka pane ana aku: u Auibea, olua , e na u'i. Ua hoike aku nei aa ia olua i ko'u manao, a.!kde hoi ko olua; malia ua likiino ko olua manao me ko'u, a pela nohoi me ko lakou nei. ae, alaila, ua moekahi like ko kakou. mau manao apau no ka maikai o ka hula a ke aliiwahine." ,' Ma kahi hoi o ka hoike aku o vh mau kaikamahine ala i ko laua manao imua o kahi luahine, elike me kana kai. «ā ōinaū aku

la kekahi o laua 1 na wahinej hula e ae i hele mai ai a kamailio pu me 'akou: £< Pehea ko oukou manao i hula a k« alii-' wahine o kakou? He ir.aha!o ka keia wahi iuahne, ? pehea 1 < hoi ka ouieou? 1 ' Paie mai la hoi ke'a poe wahine: "(Ja li ? <e ko makou manao me ko ianei. mahalo makou i ke akama; o ke aiiiwahine i ka hula. A*pehea hoi ko olua manao?" "£a! Ehewapaha auanei maua ke hoike ae i ko maui manaoio' no ke kulana hula a ke aliiwahine e haa mai la a wiliwili ka pua? E o-a aku paha auanei ka maua olelo ana, apoia ae hoi e ka opu aloha ole, lawe hele ia aku a lohe na'lii, o ka loaa no ia o ko maua pilikia. E aho me maua no ko maua manao e hoopu ai no ka hula a ke aliiwahine. Nolaila, aohe a maua olelo e ae, o ka mahalo wale ae no. Ua hke no ko kakou manao apau ma īa mea," 1 pane mai ai kekahi kaikamahine. "Aole hoi pela," wahi a Mailehaiwale i pane mai ai. "Mai huna olua i ka mea oiaio iloko o olua, no keia aleuleu e apa la mai la. E hoike mai olua i ka oiaio o ko olua manao. Aole o ka po'ipo'i iho." "fie keu ka oe a ka luahine hoopa'ipa'i olelo nui wale. I ko īke ana mai nei paha i ko maua akaaka ole i ka wa a ka ahakanaka i haawi iho nei i ka olioli no na hana a ke aliiwahme a kakou nohoi apau i ike aku nei, manao mai nei oe e imi i mgiua e popilikia ai. He ke'ii ka 'hoi "oe luahine hoomahua a imihala." "Aole pela, e na u'i. Kai no hoi owau ia i hoike aku Ia 1 ko'u manao ia olua a ia lakou nei a pau. A ua lohe mai la no oukou, ua hke loa ko'u manao me ko olua. Aole nae hoi e hihi he hoonalonalo olua i ko olua manao. I hai aku au ia olua a me lakou nei, e aho kahi ka'eole luahine nei mamua o kela hoka'e nui e apa mai la," wahi a Mailehaiwale i pane mai ai. "Alaila, he ike oe i ka hula e | nei wahi luahine?" i ninau mai ai kekahi wahine. Pane aku la keia: "Kai no hoi no ka ike i palolo ae la ko'u waha i ke kamailio. E nui hoi ka waha o ka mea ike ole." "E!» Auhea oe- e nei wahi ka'e ole," i pane mai ai kekahi wahine ia Mailehaiwale. "Ke hoanoe ia nei ko makou noonoo e oe. Ma kou mau helehelena a makou e ike aku nei ia oe, he luahine io no oe, aka, ma kou leo nae e kamailio mai nei, he leo no ka poe opiopio. A o kekahi hoi, ke olelo mai nei oe ma ke ano, he ike oe i ka hula i oi aku i ko ke aliiwahine. Ma keia ano olelo au, ua hewa oe i ka ihikapu o ke alii, ua lele mua oe i ko iala ihiihi. A ina hoi

% oe he ike i'o, ea; e Hoike aē makou i na kahu o ke aliiwahine a na lakou h'oi.ia e hoike aku i na 1 makua alii ona; a malia o kena ia mai ce e hoike i kou īke ame kou akamai hula, Aka, i kuhke ole kau hana rne kau mau olelo 1 h-opuka īho nei, aole oe e ola O.'elo aku la o Mailehaiwale: "Heie hoi ha, a olelo ia mai au e hoikeike ae i ko'u wahi ike o ka hookeikei ana aku nei ia oukou, o ko kakou waiwai no ia, ku kakou īluna o ka hanohano. Na'u auanei e haa aku keia ka~ hua, alaila ikeia ka i*o maoli o īa mei he hula. Aohe o'u hopohopo no ko'u kii ia mai e moepuu no ka'u mau olelo. A no ka oukou hoi i pane mai nei, no ko oukou ha'oha'o no ka paewa o ko'u leo mai ke ano ae o ko'u mau helehelena, a b)ki ole ia oukou ke manaoio be lu ihine io wau. He luahine au mako'u ano, aka, he opiopio na'e ma ka'u hana ike. He loea nr> ka wai opae me ka i'a miliopu 1 ka lima."