Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 8, 23 April 1856 — KANAKAPONO. [ARTICLE]

KANAKAPONO.

[Mll KA HeLU 6 MAl.] JCa oUh ao o Kanakapono ia Iutiana. Eia ko’u manao nb kau liana kupono i keia wa: E hoi aku oe, mn kou wnhi, a hiki aku oe malaila, o kamailio pu oe me kau wahine, a c koakakn’ku in i kou manao kupono a me kou makewiake iho. No ka mea, ina e kokua olua kekahi i kekahi, a e hana me kn manao like, alaila, e holo ona no ka oluft hana; aka ? ina e kue kekahi i kekahi, aole e holo>ka hana«. E like me ka olelo kahiko. •* Ina kue ko ka hale in lakmi iho, aole no * ku.* > A maopopo ia olua k& hana kupono, aiaila e hapai pu olua a e hana pu me ka oluplu a ine ka ikaika. Eia ka mua, e hooponopono iki i ko olua kahiko, n o hoomaikai i naioi a me na mea e ae a pnu; a e lapaau a ola ka olua keiki, elawe ia ia i ke kauka, a ole ia, e )awe i ka mieionan pnha; a e hoolohe oukou t ka olelo a ke kauka no ka lapaau ana a n}e ka ai ana a ke keiki; a, ina pela ka oiikou hana ana, « ola koke ke keiki. O kekahi kumu o kamaiioihio na kanaka, aoka make no hoi o ka nui, eia no: o ka{ hoolohe ole ana i ka olelo a ke kauka, a -o kWai ana i kela inea keia men maikni ole ne ka mea mai; a e ka lawe ana i k« Inpaau o na kauka -Hawaii no kekahi. Ua ike paha nk kauka Hawaii i na m»i kahiko a me ha' mai maoli, aka, aule ike lakou i na mai maUhini. # ; A pau keia mau hana, hiki no I kau wahineine ke keiki ke malama i ka kale r a we ka aina a me na men kanu, a hiki nolee maki» kb īaua ai; alaila e hele oe i kekah» haole maikai, a e hoolimalima me ia e hana i ka makahiki hookahi, no ka uku kupeno, he paha. Ina manao oe, pono ole keia hoolimalima ana, a ina ike oe i ke ano e, m maikai no ho», e kaoi oe e like me kou manao kupono. Aka, • ke dala ka mea i makemake ia ai i keia , Eia no kekahi, e hoopii aku ee i kekahi enau eka aina kuai, e pili ana i kou wahi, i IŌ eka, a$20 eka paha; a, ina loaa mai ia •f 460> a he f60 paha i kamakahiki hōokftbi, ehik» noia oe ke kual i I# eka aioa. ;bhm dak oo ka kuai aaa i h&M'-. . »tA‘faakaaa» k» M«k » ka

hale, i wahi e hann i kela Hana keia hanu maikiii. - A loaa ia oiikou kn ainn kuai, e hapaihou oukou i ka hana mr ke nno naauao a me ka iknika, c kanu i kehi mea keia mea maikai, t mea waiwai nui, a e hana mau a pau, 0 «>e me kau wahine n me ka olua keiki, a e malaina pono-no hoi i na mea i loaa a pau A„ ina pela ka oukou hana nna, e wanana ee au ia oe, ua pau na makahiki elima, e .oaa ia oukoii, ine ke kokua ia mai a ke Ak»a,he hnle inaikai a me na mea maikai a pau, e like ma ko mnkou mea inaikai 011 i iki iho ai. A kakahiaka ae, aloha’ku o Imianain Kanakap( no ma. no ko lakou lokomaikai ia ia, mt ku minamina i ka hele ana, a haawi laknu iu i i i kekahi ai, ualn, ipu, a me ko, a me kekahi mau liua men kanu, a lawe oia inalunn o kn inoku, a holo no oia i konn wahi. Pāu keknhi niaii la ehiku, hiki aku ia i kona hole', ■ hnlawai pu me kann wahine a me kana keiki, a olioli lakou no ka halawai hou ana. Hoomakaukau ka wahme, o Luiku kona inoa, i ka ai, a noho pu lakou a ai pu no hoK A, i ka o ko lakou ai ana, hoakaka ae lu o Imiana iā Luika a me Hanaiki. oia ka laua keiki, i kela inea keia itiea ana i ike ai ma kona hele ana, a me kona hoi āna a me kona noho ana ma kuuwahio kona mau makamaka, o Kānakapono ma.. A paii hoi k* ai finar, lawe aku o Luika i k« ni a me na mea pili. a kahili niaikai i ka hale, nlaila, noho pu laknu imua o ka hale, ma kuhi oluolu, a kamakomailio pu lakpu, no na mea e piii me ko lakou pomaikai. 1 ka pau-una d ko iakou kamailio pu nna, 1 aku la o imiana ia L\iika, * Heaha ka mea hiki ole ai ia inakou ke ioua mai kekahi mau eka aina hou, a ine ka hale inuikai, a me na mea maikai e ae, e. like ■ me Kanakapunū ma?* ' '* Luika, Heahala ; no ko makou ilihune, a he kanaka.waiwai ole no oe.„ hmiaiu»s llihune no makou, aka, pehea ke kumu o ko makou ilihune? Luika. Peheā la, aole nu i ike, Imiana. Eia no; ua noho pu kaua i keia mau makahiki he J6 i hala’ku nei, me Ka noonoo *>le, a me ka manao ole i na mea e pili pu me ka manawu eliiki mai ana; a u« lilo wale ko kauamau dala mā ke ano pono ole; ke $50 a keu lio ā me ka noho lio, a me ke kaula b a he $60 no hoi oo ko kakou hele ana i Hopolulu. J lAiika. Aele pono anei ia kakou ke hele a ike'i ko kakou makamaka? Imiana. Pono paha, aole paha. Ina nUi na dula, pono no. Aka, heaha ka mea i loaa ia kakāu na llo kakou hele ana i Honolulu? Laika. Heaha lel o oe paha ka mea i ike. . - Imiano. Eia no: hele aku la kakou m« na klno ikaika ākolu, m me kekahi mau dala hi §60, a »e ka wuiwai « aa no kekahi; a ua hoi mai ia kakou me ke dala <>le a me ka aie kekahi, a »e na kioo eluolo elua, 'a tte

ke keiki nawaliwali loa. A era hoi kekahi, mahope iho o ko kakou hoi mai pna, ua lilō kakou i $25 no ka lapaau ana ika kaua . keiki. ‘ J uika. Pehealahoi? , . . Imiana.' Eia’no, ke mannn maopppo- nei uu, inu i noho pu kaua me ke nno ifaauao, a me ka hanā mnu ana, ii me ka mmama pono i ko knuu mea \ loaa, ina ua loaa ia kaua i keia wa, lie hale mnikai, He aina a me na mea kanu he tiui wāle, ā ine oa heloholona a .. me ka lako nnu o na wāiwui e ae Pneane Hka me Kanakapono ma, , Luika, Auwe! Pehea i noonoo ole ai kaua i keiu mau mea mainua ? ' Iiuiana. Pehea hoi! He mea hilahila »# ka hlo waie ana o keia mau makahiki me kā noonoo ole, a he mea kaumaha no hoi; aka, uole pnha i puu ka maoavfra e hooponopono ui 1 1 ko kaua noho uha a me lra l$aba nana ana. Alaila, hoakaka ae lu ō Imiana i kana wahine a me Hanuiki i kona manao e 4ike uo ka oh lo ao a Kanakapouo. Aae inaLlauaa mnnao I ko lakou a pau, e hapai pu, ma keia hope aku, me ka ohiolu a me ka ikalka, V ā hoomonawanui no hoi. e Aole paha pono ke tiakaa i.kela mea Jceia mea a pau i hanaia il*.ko o keia mau makahiki elirna, o loihi lōu keia alia, eia ko ano nui o ba lakou hana ana: heie pūlauaō liniana a me kāna keiki, oia o Hanaiki, i kekahi kauka haole nkamai, a loaa ia lauakaa wahi laau lupaau niaikai; a malama pono o Hanaiki i ka olelo-ao o ua kaukn la, a i ka mahina hooknhi pau knna hiāi ā ua oluolu noHoolimalima u Imiana rae ke kapena 6 ka moku i holo ana mawuena o kona mokupupi ' a me Honolulu no ka uku he $10 noāaouhinu hookahi.- Aunahope, nn kana hana pdr lolei a me kuna malomn pooo i nn mea piH me ka moku, hounui āe.la ke kopana i koiia uku i $F2. r -; Hoomanawamii o Imiana i hpokuhi innkahiki, a-.ua oluolu konajctooa ikaL ka no Imi; pela no hoi o Lpika a mo iki, a ua holo no ka.lakou hona a pau.' O ke dala i loaa io Imiana t kela makahiki no kona uku hana ma ka moku he §139 no; a ua haawi np oia i $28 no ka )ole a m» kela men keia mea no konā uhana, a kue ia ia he $llb. A loaa*ia ia he lOeka aina, b« mnu h>i a me kula kekahi; a o ua da1a IHo malaila Ke $44. Alailn hapki*l«kou «ka haoa mahiai; kanu i kalo m mejm|a mea~keia mea konu maikai. Holo nofMn«hiai ( olttr o|u no lakou, makemāke lakouWa hāaa. £ hplo mua oukou, e ka poe ano hoa$ • Eia kekahi, hana lako» i hale ho«, i kaie. maikai no hoi, a ua hoolilo i kā hale kahiko i hale kuke a i hale waiwai kekahi. Ā paa na makahiki elima mai ka heleana o Imiana " i kauwahi o Kanakapoho a hoj mai, ua lāa* ia Imiana ma, he āpana aina maikai, ina na mea k«nu nui wale, elua ekakalo, mo.oa maia, uala, kope, a pela’ku; a nie aa ho»holona kekahi, elua lio; be hoki,kekahr li## ■ k«o, ame na moa ame oa maaU-kaka. lii# oohoi, he hale maikai, h'alo laau

malima wale no, he papa hele i me ka lanii, a nae na paku' kaawale mawaena o m keepa, i me ka waiwai e ae. kekahi. • I ke ahinhi o ka poaono, ua noho pu ana o Imiana a me Luike a me Hanaiki ma ka lahli oka hale hou, pau kā aina t kamailio pu lakou me ka oluolu loa'. I aku !a o Imi* ana ia.Iaua penei: “ I na makahiki eKiaa i HtiaTcu nei, noho pu kakou mako kakōu hale uukii me ka ilihuni a me ka oluolu ole, a, i kela wa, pehea? Aole hiki ia Luika ke hai aku, ua piha kona maka t na waimak.a, a ua piha no hoi kona naau ipe ka olioli. Pule o Imiana, a hoi iloko lakou a hiamoo malalo o ka ipalu ō ke'Akua.