Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 15, 14 July 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA—Helu 53. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA—Helu 53.

Ke au ia Geoki II. M: H. 1750. No Farani o Kanaelā i kihohou, a no Beri(ania na aina ma ka Hema ihō, i kapaia i keia wa o Amerika Hui. Oia ke kumu oke kaua ilaila. Makemake o Fanni e hoopilikia i na ainā Beritania, a manao iho la o Berilania, aole e maluhia ka noho ana ma ko lakou mau aina, oiai ka pili ana o Kanada mamuli o Fararfi. Nolaila, holo ka manao o na Kuhina o Beritania e kaua aku ia Kanada a e lawe lilo ia aina no.Beritania. A loaa ia lakou ia aina, ua- pau loa o Amerika Akau no lakou, a e pau hoi ka hoopaapaa ino a me ke kaua ana ia aina. No ia mea, hoouna aku la lakou i kekahi .aumoku manuwa me na koa mamuli o Gener£la WoIfe, he alii koa opio ikaika. O Kueheka ka pa kaua ikaika loa no na Farani ma kapa o kamuliwai Laureneke. Holo aku na moku ilaila, aka, no ke kiekie o ka pali kupono e kau ana ka pa paua, aole i hiki wawe ke hoopio ia wahi. Aka, i ka po, a kaikai ae la o Wolfe i kona poe koa ma ke kiia aku o kahi paa, e pii malu ana ma ke ala haiki, a e kauo ana i na pu kuniahi iluna. 1 kakahiaka, ikea mai lakou.e na Farani ma ka pa kaua, e ku lalani ana na koa Beritania ma ka aina papu ma ko lakou ~kua, ua makpukau e lele mai maluna o lakou. Puka mai lakou māwahoe hoouka kaua me lakou/ Hoko o ia kaua ana, raakd iho la na alihikaua a elua, o Wolfe o Beritania, a rae Maulekama ko ka Farani. * • 1 ka make ana o Moulekama, auhee ak'u la na koa Farani, a pio iho la o Kueheka no Beritania. Me ia pu i lilo ai o Kaneda a paa loa. tJa hooikaika nae o Farani ia makahiki mai e lawe hou ia wahi paa no lakou, aka, aoie i hiki iaj lakou ke hoopio ia ia. Mai keia manawa mai ua pili paa'o Kaneda ia aina nui okoa ia e moe ,ana mai ka nmana Atelanit& mai a.lūki i ka Pakihka, he mau lauaaai mile p ka loa, a ua aneane tausaoi ka laula, ma ka aoao aku o

Amerika Akau. Ika haalele ana ona mo- " ku o Amenika Hui ia Beritania ma ka wa mahope mai, aole i lilo pu mc ia mau aina b Kaneda. Aka, no ke anu loa oka nui o ia , • aina, aole i noho nui ia e na kanaka, e like - me f Amerika Hui. He kaua hoi ko Berilania ma Geremania, e kokua ana ia Hapovera a me Perusia. i ko lakou kaua ana me Farani. Mamua, kokua lakou ma ke dala i hoouka ia ilaila, a mahope, hoouna ia ka Duke o ]VIaleboro me na koa. Aka, ika make ana o Maleboro, lilo o Lo Geoki Sakevile i alii koa o na Berilania mamuli nae o ke kauoha ana a Fcrdi- ; nana, ke alii koa ona Geremania. Ua kue nae o Lo Geoki ia Ferdinana, a i ka hoouka ana i ke kaua ma Miredenn, aole ia i hoolohe i kana kauoha ana, a nolaila, ua hoihoi ia V"' mai oia i Enelani. A hiki ia iluila, ua hoo- 1 kolokolo ia o Lo Geoki, a hewa, ua hoopau ia kona luna koa ana, ;;V’ Ho kaua hoohua ole kela ma He lanakila i kahi wa, a he lanakiia ole i kekahi wa. Aka oka lanakila poho ka nui. He 30,000 na koa Beritania ma Geremania k . e hui pu ana me na koa bia aina e kau«i ■ kue ana ia Farani. M; H. 1759. He hooikaika nui ko Berilania i keia wa, ma na aina a pau, e oi ana mamup. o na Aupuni e ae o ka honua. > He nui na lausani koa ma Inia, e hoopio ana i ; ' na aina olaila. He 20,000 e hoomalu ana ma Amerika Akau, he 30,000 ma Gereraania, a ma na pa kaua he nui e ae ia wahi ae, ia wuhi ae o ka hftnua, he nui na tausani koa e hoomalu ana ilaila. Aka, ma ka JJ moana-ko Beritania ikaika nui, ma na manuwa. Ua lanakila kona mau aumoku ma V na wahi a pau ana i holo aku ai. Ua hoopau loa ia’ku ka aumoku manuwa Farani. He poe Amirala makaukau ikaika kona ia manawa. ■ ■ . Alea, i ka wa e lanakila ana na koa Beritania, ma na vvahi a pau, a e nana mai ana na kanaka o na aina a pau me ka mahalo, a me ke kahaha i kona ikaika ana, hiki mai ka make koke oke alii me ka makaukau ole o *' ka manao o kanaka no ka lohe ana ia mea. * } . I ka la 24 1700, ala mai o* Kini Keoki II me ka mai ole, a hele iwaho i kona ■&>• pa kanu no ka holoholo. A hoi mai ia iloko 0 ka hale, a komo i kona keena, lohe aku la na kauwa ana i ka mea haule roa ka papahele. A komo lakou iloko e nana, loaa ke alii ia lakou ua make. Hapai lakou ia ia, a f:'£ hoomoe aku ma ka moe. Kahea mai e kii i ke kaikamahine, alaila, make koke ■ iho ia* me ka ia ia. Hoao lakou e - pahu i ita Ilma, aohe kahe oke koko. A i ke kaha ana i kona opu e imi i ke kumu i make ai, ua loaa kona puu wai, ua naha ke aa koko, a pau kona koko i ke kahe ilaila. .V?. He 77 na makahiki ona i ka wa i niake ai, ■*' * aike 33 o kona aiii ana. Ua hanau oia ma» - Hanovera i ka e alii ana o kona majkaa- , kane ilaila. Ua oi aku kona makemake ia IIanovera, mamua o kona maoao ia Enelani. » 1 ka wa i lilo ai kona manao ia Hanovera, haawi no oia na kona poe Kuhina ka malama ana ia Reritania. He elua mau manao no ua alii la. Hoolea kekahi poe ia ia, me iie mea hala ole la, a hoohewa hoi kekahi poe ia ia me he|jmea • pono ole la, Ua oi aku no kona mau maka- .**; hiki i- ko pa’Ui mamua ona, a ua pomaikai kona Aupuni i kona alii ana. Nni ka wai-

wai Moaa mai iloko o Beritania i kona wa, a nui hoi A ka lilo ike kaua nui ana ia Farani, ama nā aina e ae. He alii huhu o Keoki II, aka, ua pau koko ia i ka hooluoluia. Tle alii malama no oia i kana hoohiki ana, a ua pono hoi kona mulama ana i kana mau kauwa, He' alii malama ika waiwai me ka hoomaunauna ole, aka, ua mala--ma ia mea nona ponoi no, aole no ke Aupu■i. ff Aohe nui o kona naauao ma ka palapola, aole hoi ia i kokua nui i na kanaka hemnaauao. Hc alii e olelo uuku ana imua o na hoaloha ona; aka, ua hooko no ia i kana mau olelo i puka inai ma kona waha. No keia like ole o ka manao o na kanaka nona, aole paha e ike pono i koha ano ponoi. Ma- ■; hope wale aku paha e ike ponpia keia mea.