Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 24, 15 September 1858 — PALAPALA HOIKE MAKAHIKI. [ARTICLE]

PALAPALA HOIKE MAKAHIKI.

Ji ka Peresidena o kd Papa Hoonaauao, 1858, ■; r V H e l u 8 . £ Olelo Hope. Ua aneane me he kamalii la ka naauao ma Hawaii nei a hiki i keia wa. He 40 makahiki i hala aku nei, aole huke ma ka olelo Hawaii; aole kula, aole mea Ipaipalapala. He poe pegana keia ia wa ; nolaila, aole pono ke manao, e maikai koke ana na kula .inaanei, e like me rra kula ma.na aina naaii- ' ao, a me ka waiwai ; a inaluila hoi. ua nui ka hemahema o na kula,Aupuni a hiki i keia wa. Olelo ke Kiaaina o Karolina Hema, i ka Ahaolelo o, 1855, penei; “ Ua emi loa ka oihaiia kula malalo o ka mea i manao ia, a ua aneane lilo i mea ole.” Aole nae ana i olelo e hoopau, olelo no oia e hooikaika hou nb i na kulu, Ma kekahi moku e ae, o Amenika Hui, ma ka hema nae, pela no kekahi hoohalahala ana, ka hemahema p na kula Aupuni. A pehea kakou e manao ai, e makaukau loa na kula o keia pae aina ; akahi no a puka mai, mai loko maio ka pouli a me ka ike ole o ka wa kahiko ? Hookahi ano nui o ka naauao, aole i loaa pui iwaena o na kanaka Hawaii ; oia hoi, o ko loko o ka hale. Ua hemahema loa ka nui o na ohana Hawaii. X T a kupono ole na halej no ke ao ana a me ka malama ana i na keiki. A nolaila, ō ke ao pinepine ana o na makua i na keiki, o ke kiai mau ana o na makuahine, i hoolohe pono na keiki, a me ka malama pono ; o ka pale aku i na mea hoowalewale, me na olelo ino, a me ka hana - hewa o kekahi poe ; o ka nana a me ka hooponopono i na kamalii, ke haalele.i ka oiaio, a me ka hana pololei;. e hoolako ia lakou me na mea pono, a me na hana e ae, he lehulehu, a na makua naauao, a me ka ma lama pono, no ka manao ana i ka nui o ka lakoii hana, e ao i na keiki ma ka home, ma ke ala pono e hele ai.ua aneane nele ia mau mea maikai mawaena o na kanaka Hawaii. Ua ao ia na keiki maloko o na kula wale n.o, a ke Aupuni-i kokua’i. O ke ao ana a me ka malama ana iloko o na hale o na makua, mai ka wa kamulii liilii loa, aole i loaa maanei. A nolaila* aole i holo pono keiaoihana, , aole hoi pau ka hemahema. A nolaila, uk ike na kamalii o kakou i ka palapala, hiki no ia lakou ke heluhelu, a me ke kakau ; aole nae i maa ma ka noho kuonoono, noho me ka hana maoli, a me ka ekonomi. Eia kekahi, e hooponopono hou ia ke ao ; ana i na kaikamahine Hawaii. Olelo au no keia mea iloko o na Palapala Makahiki mamua, oiahoi, iloko o 1855, a ua makehewa ke hai hou ia olelo .maanei. -Ua hiki no i na. kaikamahine Hawaii, ke komo iloko o nakula aupuni a me ke kula ma ka olelo Berita- / .nia no na kamalii Hawaii ; a rae ke kula alii, he kula kaawale no lakou maloko oia hale kula, aole nae i pau ka hemaheina o na kaikamahine Hawaii ma ia mau kula, e pono e imi hou no. Ina i hapai hou ia kulanui • no na kaikamahine, oia kekahi mea pono ai, '$■ a ina haawi ka Ahaolelo i ke dala, e hapai . ■ koke no ka Papahoonaauao i ka hana. Aole : nae paha kupono loa ia i na kaikamahine - Hawaii, Ua ike kakou i ka hana ana mamua, o ke ao ana i ka wa liilii, maloko o ka '.ihale o na makua, mamua o ka wa nui, e e komo iloko o ke kula, ka mea e pono ai. Ina i lawe ia iloko o na oihana naauao , i ka wa uuku, a ao ia hoi malaila, ma ka ■:\hoolohe, maka noho maemae, oia kekahi Kmea nui e pono ai. Ua nui na kaikamahine ap ia iloko o na kula maikai, a ua akamai " a nui ae hele loa i ka hewa. Ua manao ia ;hpi, no ka malama ole ia, a me ke ao ole ia • i ka wa liilii. Ua maa ia lakou ke ino, mamua o ka wa e komē ai iloko ō ke kula. f /T «Nolaila, me ka mhnao e kokua i na kaikamahine maoli, ua pono paha e hoolilo ia £-,kauwahi o ke dala i haawiia no na kula hao-KLle-e kokua i na makua e uku i na haole ku* pono no ka lawe ana i na kaikainahine uuku & iloko q ko lakou mau hale e ao ia malaila, f ma ka olelo Beritania, a me na hana naauao f ;e ae iloko o ha hale. Ina noho malaila, a i' hala kekahi mau makahiki, oia kekahi mea e pono ai, e loaa paha ka mole o ka naauao £ pela. Ma na palapala mamua, ua hai aku ■ 'au i kuu manao, e pono e ao nui ia na kai- ? kamahine maoli ma ka olelo Beritania, i mea e . laha , koke aku ai iwaena o ka lehulehu || 'Oiai .o a o. • Eia nae kekahi. aole pono ke manao na >« ke Aopuoi wale no e hapai i keia hana ; a ia wale ka hoonaauao i na kanaka. ■.,'|No keaha la aole e hapai kela kanaka keia kanaka i keia hana ? A o na wahino haole ■ 'f>4' ; ,7*