Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 24, 15 September 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA. – Helu 62. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA. - Helu 62.

Ke au ia Geoki III. M. H. 1808. Mahope iho o keia lawe ana o Napoleona ia Potugala, hoomaka iho la ia i na hana e hoolilo ia Sepania nona. He nui loa ka hewa e pili ana ia Sepania a i kona mau alii ia manawa. He manao nanea o Kale ke alii o Sepania, aole ikaika, lilo i ka lealea, aole hoi i pono no ka hoomalu i kona aupuni. O Godoi kona Kuhina nui, he kanuka i aloha i ke alii wahine, a ua like pu laua iloko o Ico laua kolohe. No keia punahele ana ike alii wahine, lilo ae la ia i Kuhina. Aka, aohe pono o Godoi no kela oihana. Hoomaunauna no oia i na waiwni o ke aupuni ma ka lealea, a pilikia no ka aina ilaila. Nolaila, lioowahawaha ae la ria kanaka ia ia. Manao iho la lakou, oia ke kumu o na pilikia i pili i ke aupuni. O na’lii kekahi i inaina ia ia no kona hookiekieia ae maluna o lukou. Ua kipia hauiiaelena kanaka o kauwahi nona, a ua hoopauia koGodoi mana a pau ilaila. Alaila, haalelo ae la n Kale i kona papale alii no kaiia keik’i no Ferinana, a ua kukalaia oia i moi.

A lohe ae la o Napoleona ia mau mea, hele aku lo.ia i Baione i kahi kokoke i Sepania, i-mea e hookomo ai i na koa ona mn ia aupuni. Kuuoha aku la ia 1 i kona poe koa, e komo a e hoopio ia Maderida, i ke kulanukauhale alii. Ua koiia o Kale e hoololi i kona haalele ana i kona'noho alii, a e hoopii ia Napoleona Bonepate e kokua ia ia e lawe hou i kona aupuni. Pela no ka Kale i hana’i. Kauoha malu hoi o Bonapate ia Ferinana i kona makemake ia iaa me kona manao e kokua i kona alii ana. Ina e hoopii oia imua o Napoleonai, e hooko no oia ma kona aoao. Pela i alakaiia’i o Kale me kana wahine a me Ferinana kana keiki imua o Bonepale ma Baione. A ku lakou imua onn, ua koiia lakou a pau e haawi ia Sepania no Bonepate, a haawi o Nupoleona ia aupuui no kona kaikuaana no Iosepa Bonepate. A inhe ae la na kanaka o Sepania ia hana ana ma Eaione, he nui loa ko lakou mina-} mina a me ka inaina. Ua huhu lakou no kaj lilo wale o ke aupuni, aole ma ke kaua, ma| ka hoopuni wale ia no. Lokahi ko Iakou| manao ma na wahi a pau e ku e i na Farani i komo wale maloko o ko lakou aina, a e ] hoole aku i na’lii e ae a pau e pili ana i ko j lakou mau alii wale no. Ua hiki no i na Farani ke kinai ia haunaele ana ma Maderida| me ka pepehi nui i na kamaaina. Ma na wahi e ae hoi o Sepania, ua hoouluuluia na koa he nui e kaua me Farani, Kokua no hoi na koa Beritania ma Giberaleta, a me na manuwa Beritania n»a ke kai i kela poe kaua me Farani. Paa ia lakou ke kulanakauhale me o Kadisa, a ua pio na moku Farani ma ke awa % A n\ a ° a wahi e ae, ua hotfpuehuia na koa Farani he nui loa.

i kinohou. Aka, ma ka'hui lon ona wahi ma Sepania, ua lanakila na koa Farani maluna ona Sepānia. !Vla Potugala, ua kue ae na kanaka i na koa Farani, aka, i ka pio ana o ka poe kue i na Farani, ua pepehi mainoino ia na kamaaina i pio, i mea e makau ai na kanaka i ke kokua e i ko lakou aina. Aka, o keia hana ino ana a.na luha kua Farani ka mea i nui loa aku ai ka manao o na kamaaina e kipnku aku ai i ka poe malihini i kaili wale i ko lakou aina.

Ua hoounaia mai na luna Sepania ma Enelani e noi mai i ko lakou kokua iloko o keia kaua ana. Ua hookipaia lakhu me ke aloha, ua hookuuia na pio, o Sepania, me ka . hoaahuia, a me ka makaukau e kokua iloko o keia kaua hou. Ua hoounaia aku hoi na koa Beritani;y Sepania p kaua kue i na Fa- . rani ika malimia o Augate. Ikala17 o ia inalama, he hoouka kaua ma Kolika, a ua, hoopuehuia na Farani. Ika la 21, he kaua hou mā Virneria, a ua lanakila hoi na Beritania. O Welinelona, ko lakou luna koa. ma ia mau lanakila ana. Aka, i'.ka pae ana ae o Hari Burada ka luna nui ae, ua kauohaia na koa Beritania e oki i ka alualu ana t na Farani. la la ae pae aku la kekahi alii koa nui aku, a hookuikahi no ia me na Fa--rahi, e haalele lakou ia Pogutala me ka maluhia.

A kaawale o Potugala ina Farani, ua ka- . uohaia o Sir ioane Mpre e komo aku me na- 'y koa ona iloko o Sej>ania e kokua ana i n.a : '.* 3 kamaaina e kaua ana me ko Farani. I kona • hele ana ilaila, loaa no ia ia na makaainana i ikaika ike kaua me Farani. Aka, aole i kokua mai na alii o Sepania iloko o ia kaua ana. Ua hookiekie loa lakou me ka hoowa- . hawaha i na Berilania i hele ilaila e hoopakele i ko, lakou- aina. Makemake n0* lakou e hlo i poe luna hoomaiu mamuli o na Fara- ' ni, aole e kipaku ia lakou. Mamua o kona komo ana ia Sepania, ua hoopuehuia na koa f Sepania e na Farani, no ka naaupo a me ka pono ole ona luna koa kamanina. Ike iho . la o Sir loane More, aole e loaa mai ana ka ' poe kamaaina e hui pu ine ia iloko o ke / kaua, manao iho la ia e hoi hou ae la ia i Potugala. Aka, no ke kaohiia eke Komisina Beritania e komo hou aku iloko o ka aina, hele aku no ia me na koa ona,

I ka hiki ana o Napoleona i Sepania, e alakni ina Farani. I kona hiki ana ilaila, ikaika loa na.koa Faiani i ke kaua kue.ia ia Generale More. Ike iho la ia aohe ko--V kua mai na kamaaina ia ia, hoi hou no ia’->*, ihope. I keia hoi hou ana, he nui ka o na Beritania, i ke anu a me ka pololi a me ' ka mai. A hiki inai ia i Koruna i kahakai, ua kokoke mai # na Farani mahope ona, e keakea ana ia lakou i ka ee ma na moku. Ka hoouka kaua iho la no ia, a lanakila na: .5Beritania, 'Uoko o kei, hoouka ana, make * iho la o Generale More ko lakou alihi koa. Aka, ua pau na koa i ka ee ma na moku ke keakea ole ia, a hoi mai lakou t Beritania, he hapa wale no o k'a poe i holo aku la. LFa make lakou i ke kaua. .